2023 bize çok daha fazla bilim, akıl, mantık ve sağlık getirir. Gerçi bir “yıl” insana elbette hiçbir şey “getiremez” de, umuyorum bizler kendi kaderimizi kendi elimize almayı biraz daha iyi öğrenebiliriz.

Bu yıl yaşanacak uzay olayları

Öncelikle mutlu yıllar! 2023’te bizi gökyüzünde yine harika olaylar bekliyor, hazır yeni yıla girmişken bunlardan bahsetmek istiyorum. Ama genelde yapıldığı gibi kronolojik bir sırada gitmek yerine, farklı astronomik olay kategorilerini bir arada toplayacağım; böylece ilginizi çeken olayları kolayca bulabilirsiniz ve ajandanıza kaydedebilirsiniz.


•Meteor yağmurları

Birçok kişinin favorisi olan meteor yağmurlarıyla başlayalım. Biliyorsunuz, halk arasında “yıldız kayması” olarak bildiğimiz “meteor” olayının yıldızlarla hiçbir alakası yok. Yıldızlar, gökyüzünde “kayan” şeyler değiller! Aslında olan, genellikle ufak göktaşlarının atmosfere girerken sürtünme kuvveti nedeniyle aşırı yüksek sıcaklıklara ulaşması ve bu sırada arkalarında (kimyasal içeriklerine bağlı olarak) kırmızı, turuncu, sarı veya yeşil gibi renklerde olabilen bir iz bırakarak gökyüzünde yanmaları. Bir göktaşı eğer bu yanma sürecinden kurtulabilirse, o zaman yüzeye kadar ulaşıp “meteorit” dediğimiz şeye dönüşüyor. Ama gökyüzünde gördüğümüz o ize “meteor” diyoruz.

Meteor yağmurları ise, Dünya’nın, kuyruklu yıldızların arkalarında bıraktıkları taş parçalarının içinden geçmesi sırasında deneyimlediğimiz olaya verdiğimiz isim. Örneğin bu yıl 22 Nisan’ı 23 Nisan’a bağlayan gece C/1861 G1 Thatcherm kuyruklu yıldızından kalan artıkların sebep olduğu Lyrid Meteor Yağmuru doruk noktasına ulaşacak. Bu kuyruklu yıldızın Güneş etrafındaki 1 tam turunu tamamlaması 415 yıl sürüyor ve rotasında giderken Güneş’e yaklaştıkça ısınıyor ve bu sırada çekirdeğindeki donmuş su süblimleşerek etrafa gaz ve toz bulutu saçıyor. Bunlar, Güneş rüzgarları nedeniyle asteroidin arkasında kaldığı için, göktaşının yolu boyunca belli noktalarda bazı taşlar kalıyor. Dünya’nın yörüngesi de bu taşlarla kesiştiğinde, kısa sürede çok sayıda meteor gözlemenin mümkün olduğu “meteor yağmuru” dediğimiz şey oluşuyor. 22 Nisan gecesi saatte 20 civarında meteor görmeniz mümkün!

Ama bu yıl yaşanacak tek meteor yağmuru bu değil. Örneğin 8 Şubat’ta, Alpha Centaurid meteor yağmuru yaşanacak. Aslında bu meteor yağmuru genellikle en iyi güney yarımküreden gözlenebiliyor; ancak eğer şanslıysak Türkiye semalarında da normalden sık bir meteor geçişi görebiliriz.
Benzer bir meteor yağmuru da 6-7 Mayıs’ta yaşanacak. “Eta Aquarid meteor yağmuru” dediğimiz bu yağmurun sorumlusuysa meşhur Halley Kuyrukluyıldızı. O gece meteor sıklığı saatte 60 civarına çıkacak; ama ne yazık ki dolunaya çok yakın bir günde yaşanacağı için, Ay’ımızın parlak ışığı bu meteorların çoğunu görünmez kılacak. Benzer bir durum, Marsden ve Kracht kuyruklu yıldızlarının sebep olduğu Delta Aquarid meteor yağmuru için de 28 Temmuz gecesi yaşanacak: Dolunaya yaklaştığımız için yağmuru çıplak gözle pek iyi gözleyemeyeceğiz.

En iyi meteor yağmuru 12 Ağustos’ta Swift-Tuttle kuyruklu yıldızının sebep olduğu Perseid meteor yağmuru olacak. Aslında Temmuz ortasından Ağustos sonuna kadar devam eden bu yağmur, 12 Ağustos gecesi doruk noktasına ulaşacak. Bu günlerde parlak ve büyük meteorlar görmeniz çok olası!

21 Ekim gecesi 1P/Halley’in sebep olduğu Orionid meteor yağmuru doruk noktasına ulaşacak ve kuzey yarımkürede gece yarısından sonra görünecek. 18 Kasım’daysa Leonid meteor yağmurunu yaşayacağız. Bu günlerde saatte 15 civarında meteor görebilirsiniz. Eğer daha çok meteor görmek isterseniz, 14 Aralık’taki Geminid meteor yağmurunu bekleyebilirsiniz, çünkü o gece saatte 120 meteora kadar görmeniz mümkün (hem de Ay kaynaklı ışık kirliliği de minimal olacak)!

•Kuyruklu yıldız geçişi

Bu arada kuyruklu yıldızlardan söz etmişken, bu sene hoş bir kuyruklu yıldız gözlemi de yapabileceğiz: 1 Şubat’ta, geçen yılın mart ayında keşfedilen C/2022 E3 (ZTF) kuyruklu yıldızı Dünya’nın 43,4 milyon kilometre uzağından geçecek ve geceleri gökyüzünde (muhtemelen) çıplak gözle bile görülebilecek.

•Gezegen gözlemleri

Ama eğer sizin olayınız gezegen gözlemi ise, ilk fırsatınız 22 Şubat’ta gelecek: O gün, Ay, Jüpiter ve Venüs’ün şovuna tanıklık edeceğiz. Ay’ın Yeni Ay evresinden çıkmasıyla birlikte görünürlüğü artacak ve tam da bu sırada oldukça parlak olan Jüpiter’in önünden geçecek ve tüm bunlar yaşanırken Venüs de en parlak olduğu günlerden birini yaşayacak. Eğer günbatımından sonra batıya bakacak olursanız, Ay-Jüpiter ikilisini yan yana görebileceksiniz. Tabii bu sizi yanıltmasın: Ay ile Jüpiter arasında halen milyonlarca kilometre olacak.

Eğer Merkür’ü gözlemek isterseniz 22 Eylül en iyi gün olacak, çünkü Dünya’dan bakıldığında Merkür, olabileceği en batı pozisyonda olacak ve bu sayede Dünya’dan (gün doğumundan önce) çok net bir şekilde görülebilecek. Aslında 29 Mayıs’ta da benzer bir pozisyonda olacak ama Ay nedeniyle o günkü gözlem yeterince parlak olmayabilir.

Satürn gözlemi için en iyi gün 27 Ağustos olacak, çünkü sadece 1,3 milyar kilometrecik mesafeye gelerek Dünya’ya en yakın olduğu konumda bulunacak. Ayrıca Dünya, Satürn ile Güneş arasında olacağından o gün sadece Satürn’ü değil, bir teleskop yardımıyla Satürn’ün 83 uydusundan bir kısmını da görmeniz mümkün olabilir!

Neptün için en iyi gün 19 Eylül olacak; ama Neptün bizden 5 milyar kilometre uzakta olduğundan, onu görebilmek için muhtemelen bir teleskoba ihtiyacınız olacak. Bir teleskop ayarlayabilirseniz, 19 Eylül günü gece yarısı ile gün doğumu arasında kalan süre boyunca mavi gaz devini gözleyebilirsiniz.

Tabii ki Jüpitersiz Güneş Sistemi, Güneş Sistemi değildir: Sistemimizdeki en büyük gezegen olan Jüpiter, 3 Kasım sabahı pasparlak görünecek. Eğer teleskobunuz varsa, sabah saatlerinde Dünya’dan 600 milyon kilometre uzaktaki bu devi ve 80 kadar uydusunun bir kısmını gözleyebilirsiniz.

•Güneş tutulması

Gezegenleri bir kenara bırakıp, sistemimizin yıldızı Güneş’e odaklanacak olursak: 20 Nisan’da hibrit Güneş Tutulması denen, görece nadir bir olay yaşanacak; ama maalesef bu tutulma sadece güney yarımküreden görülecek. Bu tip tutulmada Ay, Güneş’in tamamını kapatamayacağı için Güneş’i bir halka gibi görmeye devam edebileceğiz (ortasındaysa kapkaranlık Ay olacak). Bu muhteşem görüntüye “alevden halka” da deniyor.

•Dolunay

Son olarak, eğer gözlemesi görece zor astronomik olaylarla uğraşmak istemezseniz, 6 Ocak, 5 Şubat, 7 Mart, 6 Nisan, 5 Mayıs, 3 Haziran, 3 Temmuz, 1 Ağustos, 31 Ağustos, 29 Eylül, 28 Ekim, 27 Kasım veya 26 Aralık’ta kafanızı göğe çevirmeniz yeterli: Dolunay, bütün güzelliğiyle sizleri selamlıyor olacak.

İşte böyle… Bunlar, bu yıl yaşayacağımız ana olaylar; fakat bundan çok daha fazlası da bizleri bekliyor olacak. Bunları sizlerle bu köşeden paylaşmaya devam edeceğim.

Umuyorum 2023 bize çok daha fazla bilim, çok daha fazla akıl, çok daha fazla mantık, çok daha fazla sağlık getirir. Gerçi bir “yıl” insana elbette hiçbir şey “getiremez” de, umuyorum bizler kendi kaderimizi kendi elimize almayı biraz daha iyi öğrenebiliriz.