Google Play Store
App Store

İngiltere'de tarımsal vergi muafiyetlerine yönelik yapılan düzenlemeler büyük çiftçiler arasında büyük bir tepkiyle karşılanmış ve 11 Aralık'da çiftçiler binlerce traktörle Londra sokaklarına dökülmüştü. Çiftçiler, tarımsal mülkler üzerindeki vergi yükünün artırılmasının kırsal ekonomiyi ve aile çiftliklerini tehlikeye atacağını savunuyorlardı ancak gerçek bu kadar basit değildi.  Madalyonun diğer yüzünde yapılan düzenlemenin daha iyi tasarlanabilecek de olsa “çizmelerinde çamur olan çiftçiler” için faydalı olacağı görüşü yer alıyor[1]. Keza, Tax Justice UK de (Birleşik Krallık Vergi Adaleti hareketi) “Bu gürültü arasında, devasa toprak sahiplerinden ziyade sıradan çiftçilerin bakış açısını duymak zor olabilir”[2] diyerek itiraz ediyordu.

Tartışma İngiltere’de Tarım Mülkiyeti İndirimi'nde (Agricultural Property Relief - APR) yapılan değişikliğe dayanıyor. Bu indirim sayesinde tarım varlıkları veraset vergisinden muaf tutulmaktaydı. Bu durum, aile çiftliklerinin nesiller boyunca büyük bir vergi yükü olmadan devredilmesini sağlarken çok zenginleri de veraset vergisinden kaçınmak için bir araç olarak tarım arazilerine doğru çekiyordu. Ekim 2024'te hükümet bu muafiyetlere değişiklikler getirdi. Nisan 2026'dan itibaren, değeri 1 milyon £'ı aşan tarım ve işletme varlıklarına yüzde 20 oranında bir vergi uygulanması kararı aldı. İtirazlar da bununla başladı.

∗∗

İngiltere tarımı, küçük çiftçilerin tasfiye edildiği ve yerini büyük çiftçilerin aldığı bir düzene dayanıyor. Yine de itirazların gürültüsüne karşın değeri bu denli yüksek toprak sahiplerinin oranının oldukça az olup reformun yılda yaklaşık 200 en zengin toprak sahibini etkileyeceği ifade ediliyor. Zaten düzenlemeye en sert karşı çıkanlar arasında Jeremy Clarkson, James Dyson ve 19. Derby Kontu gibi çiftçi dahi olmayan büyük toprak sahipleri de bulunuyor. Örneğin Dyson’ın şirketinin sahip olduğu yaklaşık 13.355 hektar arazinin, 500 milyon sterlin değerinde olduğu söyleniyor.

Dolayısıyla büyük toprak sahipleri, düzenlemenin tarıma yatırım yapma motivasyonunu azaltabileceğini öne sürse de gerçekte aksi de pekala mümkün görünüyor. Riverford Organic’in kurucusu Guy Singh-Watson da bunu savunuyor. Düzenlemenin tarımla ilgisi olmayan ve araziyi bir yatırım aracı olarak gören zenginlerin sektöre girişini sınırlayarak daha adil bir sistem oluşturacağını savunuyor.

İşçi Partisi ise bu reformların kamu hizmetlerini finanse etmek için gerekli olduğunu ve bu değişikliklerin yalnızca en varlıklı mülkleri etkileyeceğini savunuyor. Bu bakımdan destek görse de sosyalist çevrelerce miras yoluyla servet aktarımı ve bu bağlamdaki toplumsal eşitsizlikleri yanıtsız bırakmakla eleştiriliyor. Yüzde 40 oranında uygulanan veraset vergisinin, bir hayat kurmak için ebeveynlerinin mülklerinden başka çaresi olmayan genç kuşaklara anlamlı bir yanıt üretmemesi bir yanda, böyle bir imkandan tamamen yoksun yoksulların konut edinmesinin imkansızlığı diğer yanda toplumsal adaletin önündeki engelleri oluşturuyor. İşin bu boyutu bir başka yazının konusu olarak buraya not düşelim. Zira bizdeki konut sahipliği, konut alımı sorunlarıyla ilişkili bir biçimde üzerine düşünebileceğimiz yeni sorulara da kapı aralıyor.

∗∗

Sonuçta bu reform, yalnızca kırsal ekonomiyi değil, tarımın gelecekteki yapısını da dönüştürebilir ancak bunun olumsuz bir dönüşüm olacağını söylemek şimdilik mümkün değil. Büyük toprak sahiplerinin tarım arazilerini yatırım aracı olarak kullanmasının önüne geçilmesi, bu alana yeni girmek isteyen genç çiftçiler için fırsatlar yaratabilir. Elbette tüm bunlar reformların uygulama aşamasında küçük çiftçilerin ihtiyaçlarının göz önünde bulundurulması ve karar süreçlerine dahil edilmesiyle mümkün olacaktır.

Tarımsal vergi reformları etrafında dönen tartışmalar, kırsal ekonomiden toplumsal eşitliğe, sosyal adalete kadar uzanan geniş bir alanda yeni sorular ortaya çıkarıyor. Bu tartışmalar, tarım politikalarında mülkiyetin toplumsal ve tarihsel anlamının da sorgulanması gerektiğini ve vergilendirmenin bir gelir kaynağı yaratmanın ötesinde, toplumsal adaleti sağlama gibi daha geniş bir işlevi olması gerektiğini de hatırlatıyor.

[1] https://www.theguardian.com/commentisfree/2024/nov/08/farmer-glad-tax-loopholes-investor-landowners-inheritance

[2] https://taxjustice.uk/blog/super-rich-attacking-plans-close-agricultural-tax-breaks/