Çipras yerine getirmediği sözler yüzünden kaybetti

Sevdenur Doğan

Radikal sol iddialarıyla Yunanistan halkına kriz döneminde bir umut ışığı oluşturan toplumsal hareketlerin ve halkın desteğini arkasına alarak Yunanistan’da iktidara gelen Syriza gerçekleşen seçimlerin ardından iktidarı kaybetti. Syriza’nın iktidarı kaybetmesinin nedenlerini, yaptığı hataları, Yunan halkının beklentilerini ve Yunanistan solunu Conventry Üniversitesi’nden Dr. Alexander Kazamias ile konuştuk.

>>Yunanistan’ın yaşadığı ağır ekonomik krize karşı halkta bir umut ışığı oluşturan Syriza’nın seçimleri kaybetmesinin nedenleri neler? Syriza bu süreçte nerelerde hata yaptı?

Geçen pazar olan seçimlerde Syriza iki ana nedenden dolayı yenildi. Birincisi, 2015 Temmuz’undan beri, hükümetin 2022’ye kadar yüzde 3.5 ve 2060’a kadar yüzde 2 bütçe fazlası getirmesini gerektiren EU-ECB-IMF Troika(Avrupa Trokya)’nın kemer sıkma politikasını uygulamaya koyması. Bu Syriza’nın insanlara harcadığından daha fazla halkı vergiye bağlamış olduğu anlamına geliyor ve bu da ekonominin büyümesini durduruyor. Aleksis Çipras 2015 Ocak’ında ilk seçildiğinde Trokya’nın neoliberal politikasına karşıydı, ama 2015 Temmuz’unda buna teslim oldu ve kendinden önceki sağ kanat partilerinden daha fazla Trokya’nın hedeflerini tamamlama yoluna gitti.

İkinci neden Syriza’nın kendi ilkelerine ve Yunan halkına ihanet etmiş olması. 5 Temmuz 2015’te, Yunan halkı referandumda Trokya’nın programına ‘hayır’ dedi ve Çipras’ın bu zamana kadarki sert uzlaşmacı tutumuna rağmen Çipras’ı destekledi. Fakat bir gecede Çipras inanılmaz bir u dönüşü yaptı ve bir hafta sonra zehirli anlaşmayı imzaladı. Bugün Çipras’ın kararını önceden verdiğine, referandumu kaybetmek için düzenlediğine ve kendi u dönüşünün faturasını Yunan halkına kestiğine dair güçlü kanıtlar var.

Çipras 4 yıl boyunca koyu bir neoliberal program uyguladı ama radikal solun lideriymiş gibi davranmaya devam etti. Dış politikada Donald Trump, Netanyahu’nun İsrail’i ve Suudi Arabistan ile yakın ilişkiler kurdu. Partisinde Bağımsız Yunanlar’dan birçok koyu sağ popüliste bile yer verdi. Bu Syriza’ya ilerici parti kimliğini kaybettirdi ve birçok seçmenini kendisinden uzaklaştırdı.

>>Toplumun hangi kesimleri Syriza’yı destekliyordu? Toplumun bu kesimleri şimdi ne umuyor, kime güveniyorlar? Syriza’ya güvenmeyi neden bıraktılar?

Elimizdeki veriler parça parça ama öyle gözüküyor ki Syriza, Yunan orta sınıfının ve emeklilerin büyük çoğunluğunun desteğini kaybetti. Bu anlaşılabilir, çünkü onlar kemer sıkma politikasının faturasından en çok etkilenen kesimler. Bir kamuoyu araştırması Syriza’nın devlet memurlarından daha çok oy aldığını gösteriyor. Bu, partinin resmi üyeleri ve destekçileri arasında bir çeşit patronajcılık kurduğu anlamına geliyor. En önemlisi, bana göre, kamuoyu araştırmasındaki veriler gösteriyor ki Syriza’ya oy verenlerin sadece %58’i kendisini partiye yakın hissediyor. Bu veri seçmenlerin yüksek oranda partiye yabancılaşmış olduğunu gösteriyor. Bu durum Syriza’nın politik kimlik krizinin, sol kanat bir partiden AB’nin neoliberal kuruluşu ile anılmaya başlayan bir partiye dönüşmesinin yansıması.

>>Syriza ekonomik kriz için umut ışığı olmuştu. Bu ekonomik kriz hala devam ediyor. Syriza’nın kendini destekleyen kesimlerin desteğini sürdürememesinin nedeni bu mu?

Syriza Pazar günü, devam eden Yunanistan ekonomik krizinin kurbanı olduğu için kaybetmedi. Syriza kendi kötü politik tercihlerinin ve AB’nin neoliberal kemer sıkma politikası uğruna gelişimci sosyal hareketleri terketmesinin kurbanı oldu. Sırası gelmişken, Çipras kendisi Yunanistan’ı krizden kurtardığını söylüyor. Bu gülünç bir açıklama, özellikle işsizlik %18 seviyesindeyken ve Yunan halkının %8’i göçe zorlanmışken. Yine de, Çipras ilkelerine sadık kalsaydı devam eden krize ragmen Syriza sosyal hareketlerin desteğini alamaya devam edebilirdi.

 Pazar günü Çipras %31.5 aldı ama ondan solda olan Yanis Varoufakis’ın Avrupa Gerçekçi İtaatsizlik Cephesi(MeRA25) ve Zoe Konstantopoulou’nun Özgürlük Kursu birlikte %5 aldı. İki politikacı da Syriza’nın önde gelen figürlerindendi ve Syriza’yı 2015 Temmuz’unda Çipras Trokya’ya teslim olduğunda terk ettiler. Bu demek oluyor ki, Syriza bu %5’i kaybetmemiş olsaydı Yeni Demokrasi ile başa baş bir seçim yaşayabilirdi. Bu yüzden yenilgisinin krize değil Çipras’ın neoliberal merkez sağa kaymasına bağlı olduğunun altını çiziyorum.

>>Çipras’ın dış politikada hataları neydi? Bunda Çipras’ın anti-emperyalist bir program uygulamamış olması etkili miydi?

Çipras utanç verici bir şekilde Yunanistan’ı Donald Trump, Merkel and Netanyahu İsrail’ine bağımlı yaptı. Bu politikanın bir sonucu Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti’ni Kuzey Makedonya olarak kabul edip, bu ülkeyi NATO’ya kabul ettiren korkunç Prespa Antlaşması oldu. Bu karar NATO-Russia tartışmasını kızıştırıyor ve Balkanlardaki ayrışmaları derinleştiriyor.

Çipras sadece karşı-hegemonik bir dış politika benimseme konusunda hata yapmadı. Aslında Yunanistan’ın 1974’ten beri gördüğü en agresif pro-hegemonik dış politikayı uyguladı. Ülkenin Filistinlilere geleneksel desteğini terk etti; insan hakları ajandası yoktu bile, tüm dış politikayı ‘jeopolitiğe’ indirgedi; ve Yemen’deki kirli savaş sırasında Suudi Arabistan’a asker sattı. Yunanistan’ın  aşırı müdehaleci, sağcı Amerikan Hükümeti’nin çetin temsilcisi Yunanistan’ın Amerika Büyükelçisi, Çipras’ı ABD-Yunanistan ilişkilerini ‘yılların en iyi seviyesine’ getirdiği için sürekli övüyordu. Maalesef ki Büyükelçi haklıydı.

>>Yunan Solu ne yapmalı, hala kolektif bir şekilde hareket etme şansları var mı? Yunanistan solu sizce Syriza deneyimden hangi dersleri çıkarmalı?

Yunan Solu’nun bu durumdan öğrenmesi gereken çok şey var, özellikle Syriza’nın savunduğu her şeyi tek ettiğini görünce uzaklaşan seçmeni çekmede başarısız olduğundan dolayı. Geçen Pazar, seçime katılmayanların oranı %42’ydi. Geçen seçimde hayal kırıklığına uğradıkları için seçime gitmeyen, 2015 Ocak’ta Syriza’ya oy veren, ama şimdi Syriza’nın solundaki MeRA25 ve Özgürlük Kursu’na bile oy vermeyen neredeyse %5’lik bir seçmen var. Üçüncü bir sol kanat parti, 2015 Temmuz’unda istifa eden birçok eski Syriza üyesi içeren LAE, Pazar günü sadece %0.3 aldı ve yok oldu.

Bu partilerin Syriza’nın solunda güçlü bir kutup oluşturması gerektiğini çok söyledim. Ne yazık ki, var olan programsal farklılıkları birbirlerine zıt kişiler ve gruplar tarafından abartıldı, ve bu herhangi bir birlik ihtimalini yok etti. Çipras’ın ilerici seçmeni kandırmasına rağmen, Syriza geçen Pazar göreceli olarak beklenenden daha iyi sonuçlar elde etti. Bana göre, bu sonuçtaki tek ve en önemli neden Syriza’nın solundaki partilerin bölünmeleriydi.

>>Yunan halkının iktidarı kazanan Yeni Demokrasi hükümetinden beklentileri neler?

Yeni hükümet gerçekleştiremeyeceği sözler verdi, zorlu kemer sıkma politikası altında %4 ‘lük bir büyüme gibi. Ama seçmen Çipras’ın iyimserliğinden çok bıkmıştı bu yüzden ne getireceğini bildikleri bir partiyi seçtiler. Syriza’nın yarı-populist propagandası Yeni Demokrasi’yi aşırı sağ bir parti gibi gösterdi. Ama bu doğru değil. Yeni Demokrasi tipik bir aşırı sağ ve eşit şekilde merkez sağ bir kanatlı muhafazakar hükümet.

Yunan halkı için asıl trajedi, Yunan halkının artık kendisini yeni beklentilere bırakamayacak olması. Uzun bir süre boyunca kararsız Yunan seçmeni gözlerini yeni olanı aramaktan ziyade eski kötü hükümete karşı olana çevirmişlerdi. Bu trend, Syriza Temmuz 2015’te seçildiğinde biraz kırılmıştı, ama Çipras altı ay içerisinde seçmenin eski seçim alışkanlıklarına ve eski savunmacı politikalara geri dönmesini garantiledi. Sağ kanat, Çipras’ın bitmek bilmeyen geri çekilmeleri ve yerine getirmediği sözleri yüzünden tekrar kazandı.