Çizgisini koruyan Eylül
Yaz mevsiminin yarattığı rehaveti geride bırakıp şehir yaşamının gerçekliğine dönen insanlar için Eylül bir yönüyle yeni planlar yapmanın, taze fikirleri harekete geçirmenin ayıdır. Okul ve iş temposu artmadan, havalar soğumadan kendini kente adapte edebilmenin ayıdır. Kültür sanat aktivitelerini sonbahara çok yakıştırırım. Nasıl yeniden disipline olacağını bilemeyen kafaları açmaya, yoğun ajandaların üstesinden gelmeye yardımcı olan motivasyonu sağlar.
Çizgi dünyasının ve çocuk edebiyatının nabzını tutan iki güzel etkinlikle Eylül ayını geride bırakıyoruz. Katılımcılarında bir sonraki yılı merakla bekleyecekleri izler bırakan etkinliklerin ilki Kadıköy Belediyesi’nin Kadıköy Karikatür Evi ile birlikte bu yıl 6.sını düzenlediği Çizgi Festivali’ydi. 19-21 Eylül’de Yoğurtçu Parkı’na kurulan alanda, çizerler, karikatüristler, yazarlar, yayıncılar, akademisyenler, öğrenciler, graffiti, pantomim, müzik, film ve animasyon sanatçıları bir araya geldiler. Çizgi dünyasına yön veren topluluklar söyleşiler düzenlediler.
Sanatçı ve akademisyenlerin katılımı ile “Evvel Zaman İçinde” adlı Türkiye’nin ilk uzun metrajlı ve renkli çizgi filminin gösterimi gerçekleşti. Çizgi roman okurları derneğinin düzenlediği “Haritalardaki İstanbul” söyleşisinin konuşmacısı kentçizer Tarık Tolunay’dı. Sektöre, gelecek perspektifi sunan “Yapay Zeka ve Çizgi” konulu söyleşi dikkat çekiciydi. Üniversitelerin animasyon ve çizgi film bölümü öğrencilerinin eserlerinin gösterimi gençlere motivasyon sağladı. “Canlandıranlar Uluslararası Film Festivali Best Of ve Kazananlar Seçkisi”ne ilgi büyüktü. Fantazya Bilim Kurgu Sanatları Derneği ‘FUN-TASTIC Fabisad’ seçkisi, Karikatürüstler Derneği ‘Musa Gümüş’ sergisi, Kadıköy Karikatür Evi 2025 karikatür seçkisiyle sergi alanındaydılar. “Uluslararası Çizgiler” festival özel sergisinde sanatçılar Andrea Pecchia, Loulou Dedola, Lelio Bonaccorso, Javad Takjoo, Mario Milano eserleriyle yer aldılar. Festivalin ilgi çeken bir başka etkinliği de Çizgi Roman Mezatıydı.
Çizgiler, çocuk kitaplarının vazgeçilmez unsurlarından biri olduğu için çocuk kitabı yayıncıları da festivaldeydiler. Festivalin son günü Nan Ba Dünyada Bir Başına adlı resimli kitabımı çizeri Emre Mandacı ile beraber Dinozor Çocuk standında imzaladık. Sanatın birleştirici pozitif etkisiyle festival geride kaldı.
Çizgiden konu açılmışken “Mizah bize olumsuz olaylar ve hislerle başa çıkmayı öğretir diyen” usta karikatürist Hicabi Demirci’nin ÇİZGİNİN ÇİZGİSİ adlı rehber niteliğindeki kitabından bahsetmek istiyorum. Sanatçı kitabında ‘Karikatürün Serüveni’ni okurlarına aktarıyor ve mizah yeteneğine sahip olan insanların toplumsal değişimlere öncülük edebileceklerine dikkat çekiyor. Olgunluğun, özgüvenin, kendiyle barışıklığın bir belirtisi olan mizah anlayışını kavramsal ve felsefi olarak ele aldığı gibi çizim teknikleri ve anlatım özellikleri açısından da pratikler sunuyor. Çizerliğe ilgi duyanlara “Yeter ki bir fikrin olsun” diyen usta, karikatür tarihimizi şekillendiren ustalara da saygı duruşunda bulunuyor. Görsel yorumlamanın çizgilerle anlatıldığı bu kitapta nasıl oluyor da İnsan ve Hayvan Hakları, Organ Bağışı İlkeleri, Obezite, Sosyal ve Ekonomik Eşitsizlikler, Soytarılık, Savaş gibi düşündürücü temalar kendine yer buluyor ve okuru sarsıp farkındalık yaratıyor? Görsel metaforlar aşkına bunun sırrı da ustanın deneyimlerinde saklı duruyor. (Desen Yayınları)
Festivalde Çocuk ve Gençlik Yayınları Derneği adına atölye yürütücülüğü yapan Çizgi Roman Araştırmacısı, Yazar Ümit Kireçci’nin Eylül ayında okurla buluşan DERS KİTABI ARASINDA ÇİZGİ ROMAN OKUYANLAR adlı kitabına da değinmek isterim. Çizgi romanlar okuma kültürünün esaslı birer parçası. Erken yaşta okuma sevgisinin gelişmesinde etkili role sahipler. Hala eğitimciler ve ebeveynler nezdinde tartışmaya açıklar, disiplinler arası objektif değerlendirmeye gerek duyulan konumdalar. Bu çerçevede derlenen inceleme araştırma metinleri dikkate değer. Yazara göre basit maceralar barındırdığı düşünülen çizgi roman metinleri aslında mitlerle, felsefeyle, geçmişle, şimdinin gündemiyle, siyasetle, gelecekle, bilimkurguyla, inançlar ve insan haklarıyla çok yönlü ilişkilere sahip. Çizgi romanın içeriğini anlamak ve anlatabilmek tüm bu konularda elde edilmiş birikimlere bağlı. Yazar kitabında çizgi romanın yapısı ve mevcut ekoller üzerine bilgiler paylaşıyor. Ardından verdiği örneklerle çizgi romanın bir nevi halk devrimi olduğunu dile getiriyor. Dünyaca ünlü çizgi ve hiciv ustalarını tanıtırken, çizgi roman kültürünün felsefesine değiniyor. Sanat-sansür uygulamalarına dair örnekler veriyor. Mevcut eserlerin toplum üzerindeki etkilerini dünyaca ünlü kurgular, kahramanlar ve anti kahramanlar üzerinden anlatıyor. Konu çizgi roman olunca görsel okuma becerisi ve anlam felsefesi üzerine odaklanmak elzem oluyor. Galiba gövdesinde yer bulan insanlık sancıları, toplumsal korkular, adalet ve eşitlik arayışı, kültürlerarası hesaplaşmalar, yüzleşmeler çizgi romanı bileği bükülmez kılıyor. Yazar konuya dair diğer araştırmalarını karikatürist William Hogarth’ın “Ben kağıt üzerinde tiyatro çiziyorum” sözünü de dikkate alarak ‘Kağıtta Tiyatro: Çizgi Roman’ ve ‘Çizgi Roman Dili ve Çevirisi’ başlıklı kitaplarında toplamış, gözden kaçırılanlara, yanlış yorumlanabilen doğrulara dikkat çekiyor. (Çizgi Düşler Yayınları)
Bir bölümü Kadıköy Çizgi Festivali ile çakışsa da bu yıl 20-23 Eylül’de 2. düzenlenen İstanbul Uluslararası Çocuk Edebiyatı Festivali’ne de ilgi yoğundu. “Çocuklar Eğlenmek İstiyor” temalı festivalin yabancı konukları Kuraldışı Çocuklar tarafından dilimize kazandırılan ilk kitaplarıyla; Kurabiyeler Bitti kitabının yaratıcısı İsveçli illüstratör Ulrika Kestere ve Müzeye Gidelim Mi? kitabının yaratıcısı İspanyol Luisa Vera ve illüstratör Ana Penyas’tı. Mesaj kaygısından uzak, özgür ve eğlenceli kurguları hedefleyen ve bu yöndeki çalışmaları destekleyen bileşenler çocuk kitabı üretme aracı olarak yapay zekayı da gündeme taşıdı. Yine çizgi ile yazı yoldaştı. MSE Eğitim Platformu kurucularından Emine Çepniler ve Ara Yayınları Yayın Yönetmeni Sema Ateş bu kapsamdaki eğitimler ve kaynaklar üzerine bilgi verirken sanatçı Luisa Vera da yeniden yorumlama sanatı üzerine konuştu. Yıldıray Lise’nin kurduğu ‘kitap sevme günü’ platformunun üyelerinin üç boyutlu pop-up kitapları gündeme getirdiği buluşma büyük ilgi gördü. İÇEF’in bu seneki ev sahipleri Mephisto Kitabevi Beyoğlu, İstanbul Cervantes Enstitüsü ve Studio Varoluşçu Akademi oldu.
Yazımı 25 Eylül’de kaleme aldım. Bu vesile Dünya Çizgi Roman günü kutlu olsun.
