Euro 2024’ün karbon ayak izi
Euro 2024’ü veya geniş kapsamlı turnuvaları eleştirmek, iklim krizini futbol taraftarlarına yıkmak demek değil. Her atılan adımda bu tip organizasyonlar çevreye etkilerini ve tanıtımını yapıp destekledikleri oluşumları ve şirketleri düşünmeli.
Tuana Bıldırcın - Araştırmacı
UEFA, "United by Football – Together for Nature" (Futbolla Birleştik, Doğa İçin Birlikteyiz) sloganıyla birlikte çevreye duyarlı bir turnuva düzenlemek istediklerini açıkladı. İklim fonundan seyahat yöntemlerine kadar birçok tedbir alındı ve ev sahibi Almanya ile işbirliği yapılarak bunlar uygulanmaya çalışılıyor. İklim krizinin giderek derinleştiği dünyada bu gibi büyük turnuvalar, etkilerini düşünmek ve sürdürülebilir yöntemler bulmak zorunda. Hükûmetlerarası İklim Değişikliği Paneline (IPCC) göre insan kaynaklı sera gazı emisyonları küresel ısınmanın ana kaynağı.1
NELER OLMUŞTU?
Normalde bir veya iki ev sahibi ülke ile düzenlenen Avrupa Şampiyonası, 2020’de 11 farklı ülkede düzenlenmişti. Azerbaycan’dan Danimarka’ya, oradan İspanya’ya uzanan turnuva, pandemi boyunca uçuşları azalan büyük havacılık şirketleri tarafından sevinçle karşılanmış ve şirketler normale kıyasla 2 milyondan fazla yolcuyu uçuracaklarını duyurmuştu.2 2020’de UEFA’nın ana sponsorlarından en önemlileri Rus enerji devi Gazprom ve Katar Havayolları’ydı (Qatar Airways). Bu açıdan UEFA’yı sadece futboldan ibaret bir kurum olarak görmek de yanlış olur. 2022’de FIFA da Katar’daki Dünya Kupası’nın karbon ayak izinin sıfır olacağını söylemişti. Bu sözünü tutamamış ve insanları iklim dostu sözlerle kandırdığı için (greenwashing) reklam ve pazarlama vaatlerini denetleyen kurumlar tarafından kırmızı kart görmüştü.3 Aynı şekilde FIFA’nın da en büyük sponsorlarından biri Katar Havayolları’ydı. Bütün bunlar, iklim krizinin en büyük suçluları olan petrol, enerji, araba ve havayolu şirketlerinin kendilerini tanıtıp reklamlarını yapmak için futbolu kullanırken, taraftarların geleceğini tehdit ettiklerini gösteriyor.
EURO 2024 İÇİN ALINAN ÖNLEMLER
Bu sene en iklim dostu futbol turnuvasını düzenlemek istediklerini açıklayan UEFA, turnuva sonunda verilerini gazeteci ve araştırmacılarla da paylaşarak (FIFA’nın aksine) şeffaflık ilkesine saygı duyacağını açıkladı. Tahmini olarak turnuvanın etkisi, 400 bini taraftarların seyahatlerinden gelecek olan, toplam 490 bin ton sera gazı salımı olacak. Bu oran 2022 FIFA Dünya Kupası ile karşılaştırıldığında (5,4 milyon ton) büyük bir düşüş. Taraftarların uçak yerine tren seyahatlerini teşvik etmek için daha ucuz biletler sunulmasının yanı sıra, stadyumlara yapılan gölgelik alanlar, sürdürülebilir yiyecek ve kaplar kullanılması gibi de önlemler alınmış durumda. Bunun dışında, iklim nedenli olmasa da Rusya-Ukrayna savaşından sonra Rusya’ya karşı bir duruş alan UEFA, Gazprom ile olan sponsorluk anlaşmasını 2024’te sürdürmedi. Fakat diğer sponsorlardan Coca-Cola, dünyanın en büyük plastik atık üreticilerinden. Katar Havayolları ise hâlâ en büyük sponsorlardan. Takımların sponsorları da fosil yakıtları fonlayan bankalardan, havayolları ve araba şirketlerine kadar değişiklik gösteriyor.4
Bir yandan da Gazprom’un genel müdürü Aleksandr Dkuyov, UEFA’nın yürütme kurulunda yer almaya devam ediyor.5 Bu sebeple, Euro 2024 ve UEFA’nın gerçekten ne kadar iklim dostu olacağı ve niyetlerinin içtenliği şüpheli.
PEKİ YA GELECEK?
BM Genel Sekreteri António Guterres’in de söylediği üzere, fosil yakıta bağımlı ve dünyayı en çok kirleten şirketler, sporu kendi stratejilerinin bir parçası olarak kullanıyor. Bu doğrultuda Genel Sekreter, fosil reklamlarının yasaklanması yönünde çağrıda bulundu. Yani Euro 2024’ü veya geniş kapsamlı turnuvaları eleştirmek, iklim krizini futbol taraftarlarına yıkmak demek değil. Her atılan adımda bu tip organizasyonlar çevreye etkilerini ve tanıtımını yapıp destekledikleri oluşumları ve şirketleri düşünmeli. Aynı zamanda etkinlikleri mümkün olduğunca sürdürülebilir şekilde gerçekleşmeli. Futbol, profesyonel anlamda sadece bir spor değil aynı zamanda çok büyük bir endüstri.
Dipnotlar:
1IPCC Özel Raporu: 1.5°C küresel ısınmanın etkileri
4https://www.fossilfreefootball.org/wp-content/uploads/2024/06/EURO24-Sustainability-Briefing.pdf
