Geç kalan ülkelerde vaka sayısı hızla artıyor
Geçen hafta Ankara Üniversitesi’nden Doç. Dr. Murat Yüceşahin ile birlikte yaptığımız Covid-19 salgınının dünya genelinde ve Türkiye’de yayılmasına dair analizleri sizinle paylaşmıştık. İran ve Türkiye gibi ülkelerde konuyla ilgili istatistikleri takip etmek maalesef pek mümkün değil çünkü çok kısıtlı ve güvenilirliği şüpheli veri akışı söz konusu. Bunun nedenlerini tahmin etmek zor değil ve durum da yeni değil.
Neyse biz aynı çalışma kapsamında ülkeler arası verileri de kıyaslayarak olası gelişme projeksiyonları yapmıştık. Şimdi ülke vakaları olgunlaştıkça bunları test etme imkanı da buluyoruz.
Son haftalarda çıkan pek çok raporda olduğu gibi buradaki temel varsayım virüs yayılımının ve etkilerinin hemen her yerde benzer bir seyir izleyeceği. Bu analizlerde Çin’den sonra ilk ciddi tedbirleri almaya başlayan ülke olarak İtalya bir model olarak öne çıkıyor.
Biz de İtalya örneğini esas aldık. İtalya örneği birkaç açıdan önemli. Öncelikle geç kalmış bir ülke olarak sayıların Çin’e göre daha hızlı arttığını ve sonuçlarının daha vahim olduğunu görmek açısından önemli.
Dolayısıyla İtalya’yı esas alan modellemelerin tedbir almakta geç kalan başka ülkeler açısından minimum vaka ve ölüm sayılarını gösterdiğini düşünmek gerek. Çünkü virüsün kontrolsüz yayılması çok daha hızlı.
Bunu etkileyen bir faktör de tedbirlere karşı gelişen kültürel sosyal tepkiler. Tedbirleri sıkı uygulayan ülkelerde yayılmanın yavaşlaması ve sonuçların daha az vahim olmasını tahmin edebiliriz.
Aynı şekilde sağlık ve acil durum altyapısının daha güçlü ülkelerde hem yayılmanın hem ölüm vakalarının daha az olacağını düşünmeliyiz.
Zaten bu iki varsayımın Almanya ve diğer ülkeler üzerinden doğruluğunu görmek mümkün.
İngiltere, ABD ve Türkiye için İtalya örneğinden hareketle yaptığımız hesaplamaların birbirine çok yakın olduğunu görüyoruz. Ve maalesef tedbir almakta geç kalan ülkeler olarak buralarda son bir haftadır gerçekleşen vaka ve ölüm sayılarının biraz daha önde gittiğini de görüyoruz.
Türkiye için grafikte gösterdiğimiz düne kadarki tahmini ve gerçekleşen sayılar çok yakın biçimde birbirine paralel. Gerçekleşen vaka sayısının ise tahmini olandan hızlıca ayrılmaya başladığını görüyoruz. Bu İtalya’dan daha ciddi bir seyir izlediği anlamına geliyor. Muhtemelen bu fark pandemik sonuçlandığında ve elimizde tam veriler olduğunda bir miktar kapanacak.
UMUT AŞI ÇALIŞMALARINDA
Önümüzdeki yirmi günlük periyodda hem vaka sayısının hem de ölü sayısının ciddi biçimde artacağı konusunda artık hemen herkes hemfikir. Bundan sonra yapılması gereken buna hazırlıklı olmak ve bir adım sonraki tedbirlere odaklanmak.
Bu anlamda haftanın en iyi haberini hatırlamakta fayda var. İngiltere’de aşı geliştirme çalışmalarının ilerlediğini ve bu hafta testlere geçildiğini duyduk. Oxford Üniversitesi’nde bu hafta insanlar üzerinde denemeler başlıyor.