Graz’ın komünist Robin Hood’u

Serdar Paulo ERDOST

Graz Belediye Sarayı’nda saat 11.00’ı gösteriyor. İnce çiçekli lacivert elbisenin altına gri bir pantolon giymiş, güler yüzlü, sempatik bir kadın beklediğim masaya geliyor. Tipik kariyer kadın üniforması yok üzerinde. Giysileri daha rahat. Tanıyorum, Belediye Başkanı Elke Kahr. Özür dileyerek o anda bir aileye ev konusunda yardım etmesi gerektiğini ve bir kaç telefon görüşmesi daha yapmak zorunda olduğunu belirtiyor. Bir bakışla önümdeki kahve fincanın daha dolu olduğunu tespit ediyor ve rahatlamış bir ifadeyle yeniden odasına yöneliyor. Röportajımız gecikecek.

Beni ön girişteki tarihsel ana meydana bakan odasına kabul ettiğinde saat 11.45. Kocasından ayrılmış küçük çocuğu olan bir kadının evden çıkarılmasını önlemeye çalışıyor. 14 bin avro birikmiş kira en büyük engel. Emlak bürosunda çalışanları uzun zamandan beri tanıdığını, mantıklı bir geri ödeme biçimini bulacaklarını anlatıyor. Umutlu. Yalnız bir çocuklu ebeveynin 110 metrekarelik ve kirasının da buna bağlı olarak yüksek olduğu bir evde oturmasını anlayamıyor. “Şu anda benim oturduğum ev 71 metrekare” diyor ve yeterli olduğunu belirtiyor. Elke Kahr, 1988 yılından beri birlikte olduğu Avusturya Komünist Partisi (KPÖ) eski Eyalet Başkanı Franz Stephan Parteder ile evli ve iki çocukları var.

1961 doğumlu Elke Kahr, üç yaşındayken tezgâhtar Edith Kahr ve çilingir Otto Kahr tarafından evlat edinilmiş. Graz’ın çok sayıda göçmenin yaşadığı Gries adlı işçi mahallesinde ve mütevazı koşullarda büyümüş. Oesterreichische Kontrollbank'ta çalışırken, 1984 yılında Akşam Ticaret Akademisi'nden mezun olmuş. Daha sonra Moskova'da sekiz ay boyunca “Leninizm ve Marksizm” üzerine eğitim alıyor. Kahr 1993 yılında KPÖ’ye üye olmuş.

YÜZDE 29’LA BİRİNCİ

Kendi tanımına göre “Marksist” Elke Kahr, 17 Kasım 2021 tarihinde Steiermark eyalet başkenti Graz şehrinin ilk kadın belediye başkanı olarak göreve geldi. Kahr aynı zamanda Avusturya’nın da ilk komünist belediye başkanı. 26 Eylül 2021 belediye seçimlerinde KPÖ, oyların yüzde 29’unu alarak inanılmaz bir başarıyla Hristiyan demokrat merkez sağ Avusturya Halk Partisi’nin (ÖVP) 18 yıllık saltanatına son verdi. Kahr kısa sürede, Avusturya Sosyal Demokrat Partisi’nin (SPÖ) de desteğini alarak Yeşiller’le bir koalisyon kurdu. 306 bin nüfuslu Graz şehri bugün Yeşiller‘den Belediye Başkan Vekili Judith Schwentner ile birlikte iki kadın tarafından yönetiliyor.

10 Mayıs 2024 günü Belediye Başkanı Kahr, göreve gelişinin ilk devre arasında yaşama geçirdiği işlerle ilgili bir basın toplantısı düzenlemişti. Toplantıda Graz Belediye’sinde partilerin grupları için aldıkları parasal desteği yüzde 10 oranında azalttıklarını anımsıyorum.

Bunun daha devam edeceğini belirten Kahr, partilerin belediyenin kendi dergilerinde reklam yapmasına izin vermediğini, alternatif siyasal anlayışın göstergeleri arasında sayıyor. Buna ek olarak makam arabalarını kullanımdan çektiğini bildiriyor. “Bu arada sosyal ve insancıl olarak duyarlıyız. Örneğin bir makam şoförünün emekliliğini bekledik” diye ekliyor. Tasarrufun politikacılarda da gerçekleşmesi gerektiğinin altını çizerken “Ben makam arabası hiç kullanmadım” diyor. Randevularına göre çeşitli araçları seçiyor, bisiklet de dâhil olmak üzere. “Bugün kendi arabamla geldim, herkes gibi yakındaki bir garajda park ettim ve akşam buradan bir ilçedeki toplantıya geçeceğim” diyor.

SOSYAL BELEDİYECİLİK ALT GELİRİN UMUDU

Kahr bu ilk 2,5 yıllık görev süresinde geliri düşük insanlara verilen SosyalCard’ın kullanım alanını genişlettikleri aktarıyor. Ailesinin yanında yaşamayan gençler, öğretimde bulunan çocuklar da bu SosyalCard’dan yararlanabiliyor. Enerji desteği ve ücretsiz ek ders almak, ailelere yılda bir kez otomatik olarak ödenen çocuk yardımı bu yararların bir kısmını oluşturuyor.

SosyalCard’a sahip olan her kişi, şehir içindeki ulaşım ağını yıllık 50 avroya kullanabiliyor. Kültür etkinlerinde ve şehir kütüphanelerinde hatırı sayılır indirimler alıyorlar.
Avusturya’daki genel siyasal baskıya karşın, SosyalCard’ı sığınmacılar ve 3 aylık oturum vizesi olan göçmenler de gelirleri düşük olduğu sürece kullanabiliyorlar. Kartı elde etmek için bürokrasi olan en aza indirgenmiş. Kahr bunun geliri düşük olan aileler için ne anlama geldiğini en iyi bilenlerden.

SosyalCard’a sahip insanlar “Mutfak Graz” adlı yemek merkezinde ücretsiz menü alabiliyorlar. Kreş, okul, etüt merkezleri ve diğer sosyal kurumların bulunduğu binada zaten yemek çıkardıklarını ve yoksullara ücretsiz yemek sağlamalarının ayrıyeten bir külfete mal olmadığını aktarıyor. Ayrıca herkesin 4,5 ve 5,5 avro arası menü ısmarlayabileceğini ekliyor. Giderlerin bir anlamda da olsa bu yolla finanse edilebileceğini ifade ediyor.

KOMÜNİZME KARŞI ÖNYARGILARI YIKTIK

Seçmenlerin Kahr’ın bu çabalarını takdir edip etmediğini öğrenmek istiyorum. “Bilmiyorum” diyor hiç çekinmeden. “Benim için her zaman insan önemli, kişilerin siyasal görüşü ya da seçtiği parti benim onlara tavrımı belirlemiyor. Herkese aynı derecede yardım elini uzatıyorum” diye duruşunu özetliyor.

Avusturya’da komünizme karşı egemen olumsuz siyasal ortam ve korkuyu biliyor. Basının ve burjuva aydınlarının hiç bıkmadan kendisini ve KPÖ’yü Sovyet Komünizmi ile aynılaştırdıklarını, bu yüzden hep aynı soruları yinelediklerini aktarıyor. Sovyet Komünizmine ve Stalin’e eleştirel baktıklarını binlerce kez anlatmak zorunda kaldıklarını kızmadan anlatıyor. Bunun da zamanla gücünü kaybettiğini belirtiyor. Taban çalışmalarında bu bakışın kaybolduğunu aktarırken umutlu.

BARINMA ARTIK BİR SORUN DEĞİL

Graz Belediyesi 11 bin 500 konuta sahip. Belediye evleri komisyon alınmadan süresiz kiraya veriliyor. Bir yıldan beri oturma izni olan göçmenler de belediye evlerinden yararlanabiliyor. “Bu alanda ayrım yapmamaya gayret gösterdik” diyor Kahr. Belediyeyi devraldıklarında belediye evlerinin son derece bakımsız olduğuna ve kendi haline bırakıldığına dikkat çekiyor. Onlarca evi, sakinleri başka geçici evlere yerleştirilerek temelden onardıklarını ve modern bir oturum kalitesine kavuşturduklarını anlatıyor. Bu yükselen kalite, belediye evlerine ilgiyi yoğunlaştırmış durumda. Şimdilerde belediye evlerine başvuru dilekçeleri yüzde 55 civarında artmış.

Graz şehrinde ortalama kiralar özel piyasada metrekare başına yerine göre 9 ve 13 avro arasında değişiyor. Belediye evleri ise yeni yapılanlar dâhil olma üzere metrekaresi 4 avro ve süresiz kiraya veriliyor. Süresiz kira kontratı özel ev pazarında nadir bir olgu. Ayrıca Kahr düşük gelirli ailelere güvence olarak kira artışlarına bir sınır getirdiklerini vurguluyor. Belediye kiraları üç yıl diliminde toplam en fazla yüzde 6 yükseltilebiliyor.

Graz şehrinde yeni konut alanı açmak tamamen olanaksız bir durumda. Bu anlamda yeni belediye konutları inşa etme konusunda en önemli faktörlerden biri de, konut yapmaya izinli alanlar elde etmek. Kahr bu olguyu dikkate alarak bir dizi özel mülk sahibi kişi ve kurumlarla konut yapmaya izinli alanları satın almak konusunda anlaşmalar yaptığını ve gururla belediyenin öncelikli satın alma hakkını ele geçirdiğini belirtiyor. Belediye şu anda ikinci devre içinde planlanan 330 konutu kiracılara ulaştırıyor. “En önemlisi, bu evleri biz belediye olarak kendimiz yapıyoruz” diye ekliyor. Belediyenin işletmesi Graz Holding bu işler için de kurulmuş.

ŞEHRİNE VE HALKINA ÖZVERİYLE BAĞLI

Siyasal başarının en büyük faktörleri arasında “dürüst olmayı ve kendi zenginliği için çalışmamayı” sayan Kahr, 9200 avro brüt aylık maaşından kendisi için sadece net 1900 avroyu ayırdığını belirtiyor. Geri kalan net 4000 avroyu da gereksinimi olan yoksul insanlara yardımlar için kullanıyor.

Kalkıyor, arka dolaptan bir klasör ve bir ciltli defter getirerek yardımların muhasebesini kendisinin tuttuğunu aktarıyor. Tüm harcamalar etraflı ve son derece itinalı bir şekilde kayıtlara geçirilmiş. “Her an herkesin bakabileceğini” vurguluyor, Kamu kurumlarından maaş alan diğer KPÖ üyeleri de ülke ortalaması olan 2500 avro dışındaki gelirlerini, parti gurubuna yaptıkları aylık ödemeler de dâhil olmak üzere yardımlar için ayırıyorlar. Şimdiye dek bu yolla toplanan bağış miktarı 1,7 milyon avronun üzerinde.

Kendisine “Robin Hood” denildiğini biliyor. Temelde bu tanımı reddetmek istemeden “Yalnız, hukuki yollarda elde ettiklerimizi dağıtıyoruz” diyor. Seçmenlerin politikacılardan samimiyet ve sosyal adalet beklediklerini yineliyor. Kahr, ideolojinin yanına insani bir dizi özelliği siyasette başarılı olmanın parametreleri olarak sıralıyor. Sol siyasal düşüncenin arka planda, kararlarda yörünge sağlamak için vazgeçilmez bir temel oluşturduğunu da ekliyor.

“Şehrine ve vatandaşlarına olan özverili bağlılığıyla tanınan” Kahr, Londra merkezli City Mayors Foundation tarafından 2004'ten bu yana iki yılda bir verilen 2023 Dünya Belediye Başkanı Ödülü'ne layık görülen bir siyasetçi.

YOKSULLARIN MELEĞİ KALTENEGGER’İN YOLUNDA

Kahr için, efsanevi Komünist Ernest Kaltenegger’in okulunda yetiştiği söylenir. Kaltenegger, Steiermarklı KPÖ'lü bir siyasetçi. 1998-2010 yılları arasında Graz'da Konut Bakanı ve KPÖ parlamento grubunda eyalet parlamentosu milletvekili olarak görev yapmıştı. Kaltenegger, 1998'den itibaren bir politikacı olarak elde ettiği gelirin yarısından fazlasını toplumsal amaçlara bağışlamış ve yılda bir kez “Açık Hesaplar Günü” adı altında bunun nasıl kullanıldığını kamuya açmıştı. Böylece onun döneminde 7000 az gelirli muhtaç insana yardım edilmişti. Kendisine ”Yoksulların Meleği” denmesi boşuna değildi.

Kaltenegger, mütevazı yapısı ve özverili çalışmalarıyla 2003 Graz yerel meclis seçimlerinde KPÖ'yü yüzde 20,8'lik rekor bir sonuca taşımıştı. Burada yoksullara, özellikle oturum bulma konusunda yaptığı yardımlar Kaltenegger’in reçetesiydi. “Komünist Parti geleceğin partisidir” diyen Kaltenegger, KPÖ’nün oylarını Steiermark eyaletinde de artırarak Komünistlerin 35 yıl sonra 2005’te eyalet parlamentosuna yeniden girmesini sağlamıştı.

Kahr, 2021’de Avusturya’nın ikinci büyük şehrinin Belediye Başkanı olmasının arafesinde “Kaltenegger, konut gibi politik açıdan çok önemli konularda gelecekteki tüm başarılarının temelini atmayı başardı. Benimki de dâhil” diyecekti.

Aynı siyasal çalışma yolunu benimseyen ve uygulayan Salzburg’daki komünistler, geçen yılın mart ayında yüzde 28,8 oranında oy alarak Salzburg şehri belediye başkan seçimlerinde ilk sıradaki SPÖ adayını zorlayacaklardı. Kay-Michael Dankl (KPÖ plus - KPÖ ve gençlik örgütü YoungLeft) liderliğindeki komünistler, Salzburg şehrinde tarihi bir zaferle ikinci parti durumuna yükselecekti. Kaltenegger’in başlattığı, Kahr’ın taçlandırdığı hareket Salzburg’da meyvelerini veriyordu.

TABAN ÇALIŞMASI SİYASETE YÖN VERİYOR

Geçtiğimiz Pazar Avusturya’nın güney eyaleti Steiermark’ta komünal seçimler vardı. Katılım yüzde 6 artmıştı. ÖVP (%43,68), SPÖ (%27,72) ve ırkçı Avusturya Özgürlük Partisi (FPÖ - %17,42) ilk üç sırayı paylaşıyorlardı. Sevindirici olan, aşırı sağcıların tek bir belediye başkanlığını bile kazanamamış olmaları idi. Komünistler, KPÖ ile özellikle endüstri ve büyük yerleşim bölgelerinde kendilerini belirgin kılmaya devam ediyorlar.

Kahr, Graz şehrindeki başarının diğer yerleşim bölgelerine aktarılamayacağının altını çiziyor. Her ilçenin, köyün kendine özgü yapısı olduğunu belirtiyor ve aday seçimini çok önemli buluyor. Kahr, “tabana çok yakın çalışıyoruz, o yüzden de siyasal ne yapılması gerektiğini biliyoruz” diyerek geleceğe işaret ediyor. Seçim takvimi dışında da her bölgede sonuçlardan bağımsız aynı şekilde çalışmaya devam edeceklerini vurguluyor.

Görüşmemiz bir saati geçmiş.

Bir sonraki Graz Belediye Başkanlığı seçimleri Eylül 2026’da yapılacak. Son bir soru için zaman var daha. “Gelecek seçimlerde aday olup olmayacağımı henüz bilmiyorum” diyor. Tatmin olmadığım için ısrarlı davranıyorum. Eylül 2026’da yetişmiş genç bir ismin adaylığını daha doğru bulduğunu söylüyor. Sanıyorum kararı da bu yönde olacak. Diğer randevusu için kapıda bekliyorlar. 2026 seçimleri öncesi bir röportaj için anlaşıyoruz. Bu enteresan kişiliği yeniden görebilmenin sevinciyle kalkıyorum.