Haydarpaşa ve Sirkeci’ye Millet Bahçesi olmaz

2010 yılında çıkan yangının ardından kullanıma kapatılan Haydarpaşa Garı'nın geleceğine yönelik tehditler durmak bilmiyor. Son olarak Ağustos 2024'te yapılan bir protokol ile Haydarpaşa ve Sirkeci Gar alanları, 29 yıllığına Kültür ve Turizm Bakanlığı'na devredildi. Devir protokolü geçtiğimiz haftalarda basına yansımıştı. Buna göre garı devralan Kültür ve Turizm Bakanlığı, mevcut yapıları ve yeni inşa edilecek tesisleri alt kira sözleşmeleri aracılığıyla farklı tüzel kişiliklere kiralama yetkisine de sahip olacak. Ancak düzenleme sadece bununla sınırlı kalmıyor; Haydarpaşa Dayanışması’nın yıllardır sürdürdüğü mücadelenin merkezinde yer alan Haydarpaşa’nın Gar fonksiyonu, istasyon statüsüne indirgenerek ortadan kaldırılmak isteniyor.

Dahası, Mustafa Çakır'ın ifadesiyle:

“Düzenlemeler ile Sirkeci ve Haydarpaşa garlarının demiryolu işlevi gar statüsünden istasyon statüsüne çevriliyor. Protokole göre Haydarpaşa ve Sirkeci ana gar binalarının boşaltılmasına bağlı olarak TCDD tarafından yapılacak TCDD Bölge Binası’nın faliyete geçeceği süre içerisinde TCDD’nin ana binalarda yer alan faaliyetleri 550 kişilik geçici hizmet binasında yürütülecek. Buranın proje ve uygulama çalışmaları Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından yürütülecek. Bölge binası bittiğinde TCDD, 550 kişilik geçici hizmet binasını da Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bırakacak.”¹

∗∗∗

Buradan anlaşılacağı üzere Gar statüsü elinden alınmasıyla birlikte binaların boşaltılarak faaliyetlerin taşınmasıyla mekan sahipsiz bırakılmak, emekçilerinden arındırılmak isteniyor. Birleşik Taşımacılık Çalışanları Sendikası (BTS) ve Mimarlar Odası, kira protokolünün iptali için dava açtı ancak dava sonuçlanması beklenmeden bir gelişme daha oldu. TCDD tarafından kiracılara “acele” damgalı yazılar gönderildi ve kiracılardan Kültür ve Turizm Bakanlığı ile yapılan devir protokolü kapsamında taşınmazların yeniden değerlendirileceği gerekçesiyle 7 gün içinde işyerlerini boşaltmaları istendi.

Yine geçtiğimiz günlerde Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy Haydarpaşa ve Sirkeci garlarının “Boğazın Birleştirici Gücü Gar-Kültür Sanat Projesi” kapsamında değerlendirileceğini belirtmiş: “Hem Haydarpaşa'da hem Sirkeci'de tren olacak, kültür ve sanat olacak, millet bahçesi olacak ama burada asla AVM ve otel olmayacak”. “AVM olmayacak” sözünü duyar duymaz aklıma Söğütlüçeşme İstasyonu’nun son hali geliyor haliyle... “AVM değil, yaşam alanı” olacak diyorlardı. Şimdilerde görenleri dehşete düşüren hantal yapı nur topu gibi bir kent suçu örneği teşkil ediyor.

∗∗∗

Neticede BTS ve Mimarlar Odası’nın; Haydarpaşa Dayanışması’nın da vurguladığı gibi bu protokolün bundan önceki projelerin tümü gibi garların demiryolu işlevini yitirmesini hedeflediği su götürmez. Bu işlev kaybının kentin tarihsel, kültürel ve toplumsal hafızası bakımından bir yitim olacağı da şüphesiz. Tüm bunların yanı sıra, Kadıköy’ün böylesi bir işlev değişimine ihtiyacı olmadığı; her iki garın da millet bahçesine veya Galataport ucubesinin birer benzerine ihtiyacı olmadığı, kentin her iki noktada da yeni bir turistik çekim merkezinin yükünü daha kaldıracak bir hali kalmadığı da ortada.

Son olarak her ölçekte yerel yöneticiler seçim adaylıkları sürecinde Haydarpaşa’nın Gar olarak kalması gerektiğini söyleyerek oy talep ediyorlar. Bu talep şüphesiz Kadıköy söz konusu olduğunda, semtin en acil ihtiyacına yanıt üretebilecekleri iddiasından kaynaklanıyor. Yani kamucu, ekolojik, toplumsal-kültürel-tarihsel hafızaya saygılı bir ulaşım sistemini Kadıköy’ün merkezine yeniden getirme ihtiyacına yanıt üretme iddiasını. Nitekim Kadıköy halkı da yıllardır bunu talep ediyor. Ellerinden alınan deniz ve demiryolu entegrasyonunun yeniden sağlanmasını istiyor. Vapurla geldikleri Kadıköy’den trenle evlerine ulaşabildikleri günlerin “nostaljik” olmaktan çıkması için mücadele ediyor. Her defasında değişen ancak özünde sermayeye peşkeş amacı taşıyan projeler mücadeleyi kırmıyor, bilakis körüklüyor.

1 https://www.cumhuriyet.com.tr/siyaset/haydarpasa-ve-sirkeci-garlarini-kiralama-protokolunde-dikkat-ceken-2258620