Herkes için aşılama insanlık için mümkün
Prof. Dr. Kayıhan PALA
CHP Bursa Mİlletvekili
Her yıl Nisan ayının son haftasında (24-30 Nisan) kutlanan “Dünya Aşılama Haftası”, her yaştan insanı hastalıklara karşı korumak için aşı kullanımını teşvik etmeyi ve aşılama için gerekli kolektif eylemi vurgulamayı amaçlamaktadır.
Aşılar, insanlığın en büyük başarılarından biridir. Aşılama her yıl milyonlarca hayat kurtaran küresel bir sağlık başarısı hikâyesidir. Aşılar, koruma oluşturmak için vücudunuzun doğal savunmalarıyla birlikte çalışarak bir hastalığa yakalanma riskini azaltır.
Bugün 20’den fazla yaşamı tehdit eden hastalığı önlemek için geliştirilmiş aşılar var ve bu aşılar her yaştan insanın daha uzun ve daha sağlıklı yaşamasına yardımcı oluyor. Aşılama şu anda difteri, tetanoz, boğmaca, grip ve kızamık gibi hastalıklardan her yıl 3,5 ile 5 milyon ölümü önlüyor.
Aşılama, birinci basamak sağlık hizmetlerinin anahtarı ve tartışılmaz temel bir insan hakkıdır. Aşılar ayrıca bulaşıcı hastalık salgınlarının önlenmesi ve kontrolü için de kritik öneme sahiptir.
1974’ten bu yana son 50 yılda, aşılar dünya çapında en az 146 milyonu 5 yaşından küçük çocuklar olmak üzere (bunların 101 milyonu 1 yaşından küçük bebeklerdi) 154 milyon hayat kurtardı. Bu, elli yıldır her gün dakikada kurtarılan 6 hayat demektir ve bebeklerin sağ kalımındaki iyileşmenin yüzde 40’ını oluşturur. Kızamık aşısı tek başına kurtarılan hayatların yüzde 60’ını oluşturmaktadır.
ABD’de yürütülen bir araştırmada, 1994 ile 2023 yılları arasında çocukluk çağı aşılamasının 508 milyon hastalığı, 32 milyon hastane yatışını ve 1,2 milyon erken ölümü önlediği tahmin edilmiştir.
Bu başarıların üzerine inşa ederek kurtarılacak daha fazla hayat var. Aşılamanın geleceği, yalnızca dünya çapında hiç aşı olmamış milyonlarca çocuğa ulaşmak değil, aynı zamanda büyükanne ve büyükbabaları gripten, bebekleri sıtmadan, gebeleri tetanozdan ve genç kızları HPV’den korumak anlamına geliyor.
∗∗∗
Aşı sayesinde milyonlarca insanın ölümüne yol açan çiçek hastalığının yeryüzünden kökü kazındı, çocuk felci ise neredeyse ortadan kaldırılmak üzere. Ancak aşı tedirginliği ve karşıtlığı nedeniyle küresel sağlık tarihinde bir dönüm noktasındayız. Aşılama yoluyla önlenebilir hastalıkları ortadan kaldırmada zorlukla elde edilen kazanımlar; bilim insanları, hükümetler, sağlık çalışanları, yardım kuruluşları ve ebeveynler arasındaki onlarca yıllık iş birliği çabaları ne yazık ki tehlikede.
Ülkemizde de son yıllarda aşılama çalışmaları kesintiye uğruyor. AKP’nin sağlık politikalarının yetersizliği, aşıyla önlenebilir hastalık olgularının artışıyla kendini gösteriyor. Örneğin 2002 yılında 193 olan boğmaca olgu sayısı 2023 yılında 512’ye; 2,9 olan bir milyon kişideki görülme sıklığı hızı da 5,9’a yükseldi. Bu çağda, aşıyla önlenebilir bir hastalık olan boğmacadan ülkemizde çocuklar ölüyor…
Uzun yıllardan sonra kızamık ülkemizde salgına yol açıyor. 2002 yılında 7.823 olan kızamık olgu sayısı, 2008 yılında sıfıra düşmesinin ardından 2013 yılında 7.405 olguyla salgın yapıyor, 2023 yılındaki olgu sayısı ise yine çok yüksek, 5.088.
∗∗∗
Ülkemizde tanı konan kızamık ve boğmaca olgularının büyük çoğunluğunun ortak özellikleri ise “aşısız” olmaları. Sağlıkta Dönüşüm Programı olarak bilinen ülkemizdeki ticarileştirilmiş sağlık sistemi, aşıyla önlenebilir hastalıklara karşı bağışıklama konusunda maalesef giderek daha düşük bir performans sergiliyor.
Bağışıklamada en başta gelen başarı etmenlerinin güçlü siyasi irade ve bağışıklama programlaması için kaynakların önceliklendirilmesi olduğu biliniyor. Bunlara aşı tereddüdünün ortadan kaldırılması için sağlık okuryazarlığı düzeyinin arttırılmasını da eklemek gerekiyor.
2025 Dünya Aşılama Haftası ‘Herkes İçin Aşılama İnsanlık İçin Mümkün’ sloganı altında, daha fazla çocuğun, ergenin, yetişkinin ve toplumlarının aşı ile önlenebilir hastalıklara karşı korunmasını sağlamayı amaçlıyor.
Dünyaya olduğu gibi, Türkiye’de de herkes için aşılamanın mümkün olduğunu göstermenin zamanıdır. Bunun için sağlık sistemini değiştireceğiz. Kamucu, eşit, ücretsiz, erişilebilir ve nitelikli bir sağlık sistemi kuracağız.
