İkinci turda kazanmak için
Milletvekili Genel Seçimi ve Cumhurbaşkanlığı Seçimi’nin ilk turu bitti. Anadolu Ajansı’nın 16 Mayıs 2023 verilerine göre, Cumhurbaşkanlığı yarışında Recep Tayyip Erdoğan’ın oy oranı yüzde 49,24, Kemal Kılıçdaroğlu’nun ise yüzde 45,06 oldu. Sinan Oğan yüzde 5,28, adaylıktan çekildiğini açıklayan Muharrem İnce ise yüzde 0,42 oranında oy aldı.
Cumhurbaşkanlığı seçiminde ikinci tura giderken önümüzdeki tablo bu. Anketlerin hemen hemen hepsi yanıldı. Cumhurbaşkanlığı seçiminden Kılıçdaroğlu’nun önce çıkacağını söyleyen Orc Araştırma, Saros, Piar, Alf, KONDA, Artıbir Area, Ser-Ar, Metropoll, Gezici ve Aksoy adlı araştırma şirketlerine seçmen ters köşe yaptı. Erdoğan’ın ilk turda seçimi kazanacağını belirten Optimar, Genar gibi şirketler de aynı kaderi paylaştı. Görebildiğim kadarıyla sokağı iyi okuyabilen iki anket şirketi var. Betimar ve Asal. Betimar, Erdoğan’ın yüzde 49,1, Kılıçdaroğlu’nun ise yüzde 45 oy alacağını tahmin ederek neredeyse sonuca çok yakın bir değerlendirme yapan tek araştırma şirketi oldu.
İnce ve Oğan’ın oyları Kılıçdaroğlu’na yakın
Asal’ın Erdoğan’ın yüzde 49,1, Kılıçdaroğlu’nun 46,3 aldığı 27 Nisan – 2 Mayıs tarihleri arasındaki araştırmasını da yabana atmamak gerek. Asal, seçimlerin ikinci tura kalması halinde Kılıçdaroğlu’nun farkı kapatacağını ama Erdoğan’ın seçimi yüzde 50,8 oranla kazanacağını da anketinin sonucu olarak duyurmuştu. Farkın kapanmasının muhtemel nedeni, ilk turda Muharrem İnce’ye oy vereceğini söyleyen yüzde 2,7’lik bir kitle ile, Sinan Oğan’a oy vereceğini söyleyen yüzde 1,9’luk kitlenin, ‘ikinci turda oyunuzu kime verirsiniz’ sorusuna çoğunlukla Kılıçdaroğlu demesi. O ankette İnce ve Oğan’ın oylarının yaklaşık üçte 2’si, iki adayın kaldığı durumda Kemal Kılıçdaroğlu’na gidiyor. Oğan ve İnce’nin seçmen kitlesini düşündüğümüzde bu akıl yürütmenin tutarlı olduğunu düşünebiliriz.
Bunun üzerinden eldeki seçim sonuçlarına bakarak bir projeksiyon yapalım. İnce ve Oğan’ın oyları, bir yönlendirme olmazsa ve Asal’ın anketindeki gibi (3’te 2’si Kılıçdaroğlu’na şeklinde) dağılırsa, Erdoğan’ın oylarında yüzde 1,76, Kılıçdaroğlu’nun oylarında ise yüzde 3,52’lik bir artış görülecek. Aradaki fark,yüzde 2,5’a inecek. Bu durumda Kılıçdaroğlu, Erdoğan’a oy vermiş kişilerden yaklaşık yüzde 1,3’ünün oyunu alması halinde ikinci turda Cumhurbaşkanı olabilir. İlk turdaki sonuçlara ve milletvekilleri seçim sonuçlarına bakarak moralini bozanlarla öncelikle bu tahmini paylaşalım. Tüm bu hesaplamaların seçime aynı sayıda kişinin katıldığı durumda geçerli olduğunu hatırlatalım. Bir milyonu bulan geçersiz oyun azalması, katılımın artması başka bir hesabı da beraberinde getirir elbette. AKP’den alınacak oylarda da Hüda-Par ve Yeniden Refah Partisi nedeniyle arka plana itilen Cumhur İttifakı’ndaki kadınlar ve milliyetçiler hedeflenebilir.
Seçmen yine fikir değiştirebilir
İkinci turda Kemal Kılıçdaroğlu’nun kazanması sanıldığı gibi mucizevi bir durum değil. Özellikle de seçimden hemen önce yapılan çok sayıda anketin tam tersi bir durumu anlattığını hatırlarsak. Bu şirketlerin birçoğu yıllardır güvenilir sonuçlar sunan araştırma şirketleriydi. Manipülasyondan çok seçmenin yüzde 4’e yakın bir kesiminin, seçime çok az bir gün kala fikrini değiştirdiğini gösteriyor. Bu seçmenler 12 gün içinde yeniden kazanılabilir ve durum tersine dönebilir. Mesele, onları son anda karar değiştiren nedeni bulmakta. Ya AKP’nin bir icraatı, vaadi veya söylemi onların fikrini değiştirdi ya da muhalefetin. Seçimin son günlerini hatırlamakta fayda var.
AKP’nin özgün bir vaadi yok
AKP, seçimin son günlerinde Kemal Kılıçdaroğlu’nun memur maaşlarıyla ilgili vaadini de sahiplendi ve kamu işçilerinden sonra memura da gülücükler dağıttı. Bu ekonomik krizdeki yurttaşların bir bölümünün oylarını geri almasına neden olmuş olabilir. Bir yandan da Millet İttifakı’nı PKK ile birlikteymiş gibi gösteren iftira kapsamında değerlendirmesi gereken videolar gösterdi. Parti örgütleri ve yakın gruplar da bu iftiraları destekleyecek bildiriler dağıttı, afişler astı. Camilerde mitingler düzenledi. Bahçeli de konuşmalarıyla farkında olmadan son günlerde gündemi dağıttı.
Millet İttifakı Cephesi ise özellikle son haftalarda, özellikle Kemal Kılıçdaroğlu’nun ağzından sürekli hesap sorma konusunu dinledi. Kılıçdaroğlu, memur maaşlarından aile sigortası gibi maddi kaynak gerektiren vaatlerinin kaynağını soranlara açıklamak için bu hesap sorma konusunu gündeme getirse ve “Beşli Çeteye” odaklanmaya çalışsa da bu hesap sormanın kendisine de uzayabileceğini düşünen geniş bir kitleyi endişeye düşürmüşe benziyor. Hesap sorma süreci ya daha iyi açıklanmalı ya da seçim sonrasına bırakılmalı.
Cumhur İttifakı’nın yeni bir vaadi olmadığını seçim öncesi gördük. Bu durumda ekonomiyi, gelir dağılımındaki bozukluğu ve adaletsizliği düzeltemeyeceklerini itiraf etmiş oldular. Seçmen bunun farkında olmayabilir çünkü muhalefet zamanının büyük bir bölümünü kendine yöneltilen suçlamalara yanıt vermekle harcadı. Muhalefet, başka bir Türkiye hayalini daha iyi tasvir etmeli. İnsanlar normali unuttu, gözlerinin önüne getiremiyor olabilirler.
Rusya çıkışı güven sorunu mu yarattı?
Kılıçdaroğlu'nun Rusya çıkışı da AKP tarafından yayılan, “Erdoğan kalırsa ülke dış güçlere karşı daha güvenli olur” iddiasını destekleyen bir etki yaratmış olabilir. Avrupa ve dünyanın Rusya’nın yanında ve karşısında diye ikiye ayrıldığını biliyoruz ancak Türkiye’de böyle bir ayrım yok. Aksine, Metropoll Araştırma Şirketi’nin 30 Mart 2022’de yaptığı bir araştırmada, katılımcıların yüzde 48’i durumdan NATO ve ABD’yi sorumlu tutmuştu. Buna Türkiye’deki ABD karşıtlığını da eklerseniz, kendisini ABD’ye karşı savunmasız gören ve bu durumda Rusya ile ilişkileri koparmak istemeyen ciddi bir kesimin Türkiye’de yaşadığını görürsünüz. Rusya’ya enerjide bağımlılığı da düşününce, Kılıçdaroğlu’nun açıktan Kremlin’i hedef alan bu çıkışının, AKP’nin ucuna “güvenlik” yemini koyduğu oltayla balık tutmasına neden olduğunu söyleyebiliriz.
Ne yapmalı?
Millet İttifakı’nın sosyal medya ve mitingler dışında sahada ne yaptığına çok hakim değilim. Özellikle İç Anadolu’da, kapı kapı çalışma yapılması, bu çalışmaların da ittifakın muhafazakar seçmene yakın Saadet, Deva ve Gelecek partili kadrolarca yapılması elzem gibi duruyor. Twitter ve muhalif kanallar İç Anadolu’ya ulaşmıyor olabilir. El ilanları, ev ziyaretleri, apartman toplantıları önemli. Dijital reklamlar da bu bölgelere odaklanmalı.
Toplumca hafızamızın da iyi olduğunu düşünmüyorum. Mitinglerde yapılacaklara odaklanmak iyi ancak Erdoğan ve Kılıçdaroğlu arasında yapılacak bir seçimde, Erdoğan’ın seçim sürecinde sakladığı yanlış icraatlarını anlatan videolara, Türkiye’ye mal olduğu sonuçlara daha fazla değinilmeli. Bu sadece yanlış faiz kararıyla eriyip giden Türk lirasıyla sınırlı değil. Afet ve felaketlerden sonra takınılan tavır, kutuplaştırıcı söylemler, dağıtılamayan 5 maske, enflasyon ve çadır satışı gibi onlarca kötü icraatı videolarla hatırlatmakta fayda var. Halkın derdini çok net bir şekilde anlattığı onlarca video var sosyal medyada, özellikle sokak röportajlarında. Unutmayalım, iletişimde gerçeklik çağındayız. Bir siyasetçiden çok adını tanımadığımız ama bizden ve gerçek biri olduğunu bildiğimiz kişinin sözü daha etkili olabiliyor bu çağda.
Milliyetçi oylar kazanılabilir mi?
Gerek Oğan’ın oylarından gerek Cumhur İttifakı’nın son haftalarda mitinglerde yaptığı vurgulardan, milliyetçi oyların Türkiye’de siyasette hâlâ belirleyici olduğunu anlıyoruz. Millet İttifakı’nda İyi Parti’nin bu konularda daha fazla öne çıkması gerek. Milliyetçi tabanda son zamanlarda göçmen karşıtlığıyla ilgili söylemler Kürtlerle ilgili söylemlerin önüne geçti. Milliyetçilerin yeni oy kaynağı aslında göçmenlerle ilgili sorunlar. Türkiye’nin karşı karşıya bulunduğu göçmen sorununun, AKP kaynaklı olduğu, başta Suriye olmak üzere dış politikada yapılan seçimlerin sorunu bu boyuta getirdiği ve dolayısıyla sorumlunun Erdoğan olduğu hatırlatılabilir. Erdoğan iktidarda kaldığı sürece milliyetçilerin itiraz ettiği AB ile yapılan anlaşmadan, sınırların kontrolsüzlüğüne kadar birçok durumun aynı kalacağını söylemek yanlış olmaz. Yunanistan’dan Suriye’ye kadar birçok ülkeyle savaşa gireceğimiz söylemlerinin bu iktidar döneminde ateşlendiğini, Türkiye’nin güvenliğinden endişe edenlere hatırlatmakta fayda var.
Sinan Oğan’ın kırmızı çizgi olarak belirttiği Hüda Par ve HDP ilişkisinde ise Millet İttifakı, Cumhur’a göre daha avantajlı. Cumhur İttifakı, Hüda Par ile Hizbullah ilişkisini reddetse de kendi seçmen kitlesini bile inandırması güç. Hüda Par’ı tarihlerinde ilk kez Meclis’e taşıyan parti de AKP oldu. Millet İttifakı’nın ise Yeşil Sol adı altında Meclis’e giren HDP kökenli milletvekilleriyle bir ittifakı yok. HDP zaten kendi seçmeniyle Meclis’e girebiliyordu. 12 günde Kürt sorununa çözüm bulmak ve HDP’nin milyonlarca oy alan meşru bir parti olduğunu anlatmak gerçekten zor. Ondan daha zoru ise Hüda-Par’ı ve MHP’nin Hüda Par’la aynı saflarda olmasını anlatmak.
Son nokta ise elbette umut ve moralle ilgili. Muhalefetin seçimin başından beri en kötü olduğu alan iç iletişim oldu. İyi Parti’nin çekilmesinde, Muharrem İnce olayında, acelece atılan tivitler, sarf edilen sözler kazanılabilecek oyları kaybettirdi. Siyaset fevri hareketlerle yapılacak bir iş değil. Seçimler de sandıkları korumakla kazanılmıyor, aylar süren örgütlü çalışmalar ve uzun soluklu bir mücadele istiyor. Bunu yaptık mı, yapacak mıyız? En geç kaldığımız konu örgütlenme. Seçim sonucu ne olursa olsun bu konu artık ihmal edilmemeli. Sendikan, siyasi partin, derneğin yoksa geleceğin de yok.
Umutlu olmak için nedenimiz var
Muhalefet ve özellikle gençler iyi haberi yıllardır bekliyor, o yüzden de haklı olarak biraz sabırsızlar. 2019 Yerel Seçimleri ve bu seçimlerde AKP ve MHP koalisyonunun sürekli oy kaybettiğini, Meclis’te çoğunluğu alsalar da bir önceki döneme göre daha güçsüz olduklarını görmeyi unutuyoruz. AKP’nin tüm engellemelerine ve “yönetemez bunlar” iddialarına rağmen AKP’den alınan büyükşehirlerde halk ittifak adayı Kılıçdaroğlu'nu öne çıkardı. Bu da muhalefetin yönettiği kentlerde iddiasını sürdürdüğünü gösteriyor. Büyük bir olasılıkla bu kentleri gelecek seçimde de elinde tutmayı başaracak.
Beklenti daha hızlı bir gerileme ama eşit şartlarda girilmeyen seçimlerde süreç o kadar hızlı ilerlemiyor. Örgütlü olmayınca da kırılganlığınız artıyor. Önümüzde kaybedilmemiş bir seçim var, o zaman kazanmak için sahaya çıkmak tek seçenek, gerisi vakit kaybı. Maç oynanmadan kazanılmıyor.