İşçinin deneme süresindeki hakları
SORU: Ben içinde bulunduğumuz hafta yeni bir işe girdim sözleşme ile deneme süresi koydular. Bu süre sonunda işten çıkarılabilir miyim? Deneme süresindeki yasal haklarım nelerdir? Sözleşmelere deneme süresi mutlaka konulmalı mıdır? Konulmazsa sonuçları neler olur?
YANIT: Deneme süresi, işçi ve işverenin birbirini tanıması ve işin uygunluğunu değerlendirmesi amacıyla sözleşmeye konulan bir süredir. İş Kanunu’na göre deneme süresi en fazla 2 ay olabilir. Ancak toplu iş sözleşmesiyle (sendikalı işyerleri için) bu süre 4 aya kadar uzatılabilir.
DENEME SÜRESİNDE İŞTEN ÇIKARILABİLİR MİYİM?
Hem işçi hem işveren deneme süresi içinde bildirim süresi olmaksızın ve tazminatsız olarak iş sözleşmesini feshedebilir.
İşveren işçiyi çıkarırsa çalışma günü karşılığında hak edilen ücret, çalışılan günler için SGK bildirimi ve ödemeleri yapılmak zorundadır.
Deneme süresinde haklarınız şunlardır:
Ücret
Haftalık tatil
Ulusal bayram ve genel tatillerde dinlenme hakkı
Sosyal güvenlik (SGK girişi yapılmış olmalı)
İş kazası durumunda sağlık ve sigorta hakları
Deneme süresi mutlaka yazılı olmalı:
Deneme süresi mutlaka iş sözleşmesinde açıkça belirtilmiş olmalı. Bununla birlikte sözleşmelere deneme süresi konulması zorunlu değildir. Deneme süresi, iş sözleşmesinde açıkça yer almadıkça deneme süresinden söz edilemez.
Eğer iş sözleşmesinde deneme süresine dair açık bir hüküm yoksa sonuçları nelerdir:
1. İş sözleşmesi, imzalandığı andan itibaren tam geçerli olur. İşveren ya da işçi, sözleşmeyi feshetmek isterse normal fesih kuralları geçerli olur.
2. Bildirim süresi ve kıdem tazminatı devreye girer (belirli durumlarda):
• İşveren, işçiyi çıkarmak isterse önceden haber vermek veya ihbar tazminatı ödemek zorundadır.
• İşçi istifa ederse de bildirim süresine uyması beklenir.
3. Deneme süresi gibi işten "derhal" çıkarma özgürlüğü ortadan kalkar.
Çünkü deneme süresi yoksa iş sözleşmesi tüm yasal yükümlülükleriyle birlikte yürürlüktedir.
4. İşçi için de aynı durum geçerlidir. Eğer deneme süresi YOKSA ve işten ayrılmak isterse, bildirimsiz ayrılması halinde işverene ihbar tazminatı ödeme riski olabilir.
