Karadeniz doğalgazı elektrik üretimine fayda sağlar mı?

Nedim Bülent Damar*

Karadeniz’de bulunan doğalgaz geçtiğimiz günlerde törenle karaya taşındı ve konutlara 1 ay tamamı ücretsiz olmak üzere 1 yılı süre ile ayda 25 metreküp (m3) doğalgazın bedava verileceği ilan edildi.

Türkiye gibi tükettiği doğalgazın % 98’inden fazlasını ithal eden bir ülke için kendi ülkesi içerisinde doğalgaz üretimine başlaması sevindirici bir olay ve yüklü ısınma ve elektrik faturalarını ödemekte zorlanan yurttaşlara da acaba ödeyeceğim faturalardaki miktarlar azalır mı ümidi veriyor. Bugünkü iktidar da bedava doğalgaz vaadi ile bu ümidi besliyor.

Bildiğiniz gibi Türkiye’de elektrik üretimi ithal doğalgaz, ithal kömür, yerli kömür gibi fosil kaynaklardan ve güneş, rüzgâr, jeotermal gibi yenilenebilir kaynaklardan sağlanıyor. Bunlar dışındaki kaynaklardan elde edilen elektrik toplamın yüzde 3-4ü civarında. 2022 yılı kaynaklara göre elektrik üretimi aşağıdaki şekilde gerçekleşmiş.

Yani 2022 yılında elektrik üretiminin yaklaşık %22’si doğalgazdan üretilmiş. Bu oran barajlara gelen suyun azlığına ve çokluğuna, ithal fiyatına ve yenilenebilir kaynaklardan üretimin miktarına göre azalıp artıyor. Aşağıdaki grafikte görüldüğü üzere 2022 yılı son 20 yılda doğalgazdan az elektrik üretilen yıllar arasında.

***

2022 yılında tüketilen 53,3 milyar m3 doğalgazın 13,4 milyar m3’ü yani %25’i elektrik üretiminde kullanılmış. Geçmişte elektrik üretiminde  %40’ları aşan doğalgaz kullanımı giderek azalmıştır. Konutların tüketimi ise 18,05 milyar m3 yani elektrik üretimi için kullanılandan yaklaşık 4,6 milyar m3 daha fazla.

Karadeniz’de üretilen doğalgazın günlük akışının 10 milyon m3’e 2030 yıllarında ulaşacağı ve daha sonraları günlük akışın 16 milyon m3’e kadar ulaşacağı basında yer aldı. 2021 yılı konut abone sayısı 17,9 milyon. Geçmişte her yıl bir milyon civarında arttığı göz önüne alınırsa 2023 abone sayısının 19 milyon civarında olacağını söylemek yanlış olmaz. Bu durumda konut başına bedava verilecek ayda 25 m3 doğalgazın bir yıllık toplamı yaklaşık 5,7 milyar m3 olmaktadır. Tamamının kullanılmayacağı varsayılsa bile bir aylık bedava tüketimde dikkate alındığında en az 5,5 milyar m3 doğalgazın önümüzdeki yıl bedelsiz olarak dağıtılacağı anlaşılmaktadır. Muhtemelen bu miktarın tamamı Karadeniz gazı ile karşılanamayacağından ithal doğalgaz da kullanılacaktır. Doğalgazın spot piyasadan karşılandığı düşünülürse şu andaki TTF fiyatları ile (0.42Euro/m3) yaklaşık 49 milyar TL maliyeti olacaktır. Karadeniz doğalgazı maliyetinin ne olacağı net olarak açıklanmamıştır. Ancak yeni yatırım olması nedeni ile ilk yıllarda son günlerdeki TTF(spot Avrupa piyasası) fiyatının (0,42Euro/m3, 40 Euro/mwh) daha altında olacağı öngörülmemektedir.

Dolayısı ile konutlara söz verilen aylık 25 m3 doğalgazın toplamı olan 5.5 milyar m3 gazın üretilebileceği bile kuşkulu olan Karadeniz doğalgazından elektrik üretimi için bir pay ayrılabilmesi mümkün olmayacaktır.

Bu gerçekler göz önüne alındığında önümüzdeki yıl için doğalgazın ucuzlaması nedeni ile elektrik fiyatlarında indirim beklenmesi pek gerçekçi bir beklenti değildir. Bu anlamda söylenenleri iyimser bir seçim vaadi olarak kabul etmek daha yerinde olacaktır.

***

Önümüzdeki yıllarda eğer doğalgaz rezervi olarak belirtilen 710 milyar m3 doğrulanır, bu kuyulardan doğalgaz üretimi maliyeti de dünya fiyatları ile rekabet edebilir uygun bir seviyede olur, günde 16 milyar m3 akış hedefine ulaşılabilirse, bu durumda konutlara verilen doğalgaz fiyatındaki sübvansiyonlar azalır ve Karadeniz doğalgazının genel ekonomiye yararları görünür hale gelebilir.

Bu konuda daha net görüşlerin oluşması, doğalgaz çıkarılmasındaki finansal ve teknik ve teknik operasyonların yurttaşların bilgisi dahilinde şeffaf olarak açıklanması ile mümkün olacaktır. Son tahlilde tüm doğal kaynaklar halkın malıdır ve yurttaşların kendi malları ile nelerin yapıldığını bilmeye hakları vardır.

*TMMOB Nükleer Santrallar İzleme Komisyonu Başkanı