Katliam yasası gündemdeyken iktidarın yapmadıklarını tekrar hatırlamak
Gerçekten bu konuyu çözmek istiyorsanız lütfen bugüne kadar yapılan çalışmalara, verdiğimiz mücadeleye bakın ve köpekleri öldürmenize asla izin vermeyeceğimizi anlayın!
Fatma Biltekin - Hayvan Hakları İzleme Komitesi Koordinatörü
Yüzyıllardır sokaklarımızı köpekler ile paylaştığımız bu coğrafyada dönem dönem köpekler yok edilmeye çalışılmış, toplu katliamlar yapılmıştır. Lubenau’nın anlatımına göre 1587-89 yılları arasında Nasuh Paşa köpeklerin toplanıp Üsküdar ve Kadıköy’e atılması emrini verdi.
Yenilikçi padişah olarak anılan II. Mahmud döneminde İstanbul’un köpeklerine savaş açıldı. Robert Walsh’ın anlatımına göre hayvanlar topluca zehirlendi, halkın tepkisi üzerine bu uygulamaya son verildi. Geriye kalan köpekler Üsküdar ve Kadıköy’e götürüldü ve halkın burada köpekleri beslemesine izin verildi. 1910 yılında şehirleri modernleştirme planı yüzünden köpekler yine hedef alındı ve Hayırsız Ada katliamı yaşandı. 80 bin köpeğin zulmedilerek toplanıp Hayırsız Ada’da ölüme terk edildiği bu olay günümüzde hâlâ hatırlanan toplumsal bir travmaya dönüştü.
2004 yılında çıkan Hayvanları Koruma Kanunu’na kadar da sokakta yaşayan hayvanları öldürmek bir devlet politikasıydı. Belediyelerin “itlaf ekipleri” düzenli aralıklarla sokakta yaşayan hayvanları zehirlerlerdi ve bizler sokaklarda can çekişerek ölen hayvanlar görürdük. 2004 yılında yasanın çıkması ile belediyelere hayvanları aşılarını, tedavilerini yapma ve kısırlaştırarak aldığı yere bırakma zorunluluğu getirildi. 2011 yılına gelindiğinde yeni bir yasa taslağı hazırlandı bu taslak hayvanların doğal yaşam alanları denilen yerlere bırakılacağını söylüyordu. Tepkiler üzerine yasa geri çekildi. 2014 yılına gelindiğinde aynı taslak yine meclisin gündemine geldi. Yasa çevre komisyonunda görüşülürken İBB’nin Kısırkaya’da 20 bin köpek kapasiteli bir toplama kampı inşa ettiğini öğrendik.1 Amaçları yasayı değiştirip aynı zamanda bir rant projesi de olan, uygulama yönetmeliğine uymadığı için iptal davasını kazandığımız bu tesiste İstanbul’un köpeklerini toplayarak yok etmekti. O dönem hayvan hakları ve kent hareketleri Kısırkaya’ya karşı birlikte mücadele etti ve oranın modern bir Hayırsız Ada olmasının önüne geçildi. Verilen bu tepkiler sonucu yasa tekrar geri çekildi. 2018 yılına geldiğimizde Adalet Bakanlığı yeni bir yasa taslağı hazırladı. Bu taslakta öngörülen cezalar yine yetersizdi, tecavüz suç kapsamına bile alınmamış, cezası sadece 2.000 TL olarak belirlenmişti. Kamuoyu tepkisi sebebi ile bu yasa da geri çekildi. 2019 yılına geldiğimizde, hayvan hakkı aktivistlerinin talepleri doğrultusunda Meclis Hayvan Hakları Araştırma Komisyonu kuruldu ve 2019 Ekim’de öneri raporunu yayınladı. 5 siyasi partinin üzerinde anlaştığı, çalışma süresi boyunca tüm tarafların dinlendiği bu rapor bu topraklar için tek çözümün kısırlaştırma olduğunu söylüyordu. Temmuz 2021’de yasa sonunda değişti. 10 yıldır hayvanlar lehine bir yasanın çıkması için mücadele eden aktivistler olarak bizler için yasa tam bir hayal kırıklığı oldu. Araştırma raporunda yer alan 50 önerinin hiçbiri yasalaşmadı.
Yeni yasaya göre işkence ve tecavüzün cezası 6 aydan 3 yıla, öldürmenin cezası ise 6 aydan 4 yıla kadar olarak belirlendi. Türkiye’de 3 yılın altındaki cezalar ertelenebildiği için biz uygulamada bu cezaların hiçbir caydırıcılığı olmadığını gördük/görüyoruz. Yasadan sonra aktivistler hayvana şiddet vakalarını mahkemelere taşımaya çalıştı. Adalet Bakanlığı’nın verilerine göre Türkiye’de 2023 yılında hayvana yönelik işlenen suçlar için 5.134 kişi hakkında dosya açıldı, 2.176’sı için kovuşturmaya yer yoktur kararı verildi.2 Mahkemeye taşıyabildiğimiz vakalarda ise cezaların ortalama 1 yıl 5 ay olarak belirlendiğini gördük.3 Değişen yasa ile nüfusu 25 bini aşan belediyelere bakımevi kurma zorunluluğu getirilirken, nüfusu 75 bini aşan belediyelere bu bakımevleri kurmaları için 2022 sonuna kadar süre verildi. Türkiye’de 1389 il, ilçe ve büyükşehir belediyesi var, 2020 yılında toplam 255 olan bakımevi sayısı 2022 yılında 297 idi.4
Dünya Sağlık Örgütü dişilerin yüzde 70’ini kısırlaştırdığımızda hayvan popülasyonunu kontrol altına alabildiğimizi söylüyor. Peki, biz bu ülkede kaç köpek var biliyor muyuz? 2019 yılınca Komisyon Raporu 2 milyon olarak tahmin ediliyor derken, 2023 yılında ilgili bakanlıklar tarafından kurulan komisyon 2,8 milyon diyor, bu hafta Tarım Orman Bakanlığı sayının 4 milyon olduğunu söylüyor. Bakanlık aynı paylaşımda son 5 senede ortalama 260 bin hayvan kısırlaştırıldığını belirtiyor. Yani açık açık diyor ki biz kısırlaştırma yapmıyoruz. Sonra Cumhurbaşkanı çıkıyor ve diyor ki “kısırlaştırmayı denedik olmadı”. Üretimi durdurmazken, yasa değişikliği ile internetten hayvan satışının bile önü açılmışken, kısırlaştırma yapılmıyorken lütfen söyleyin siz neyi denediniz? Siz sadece öldürmeyi, dağ başına atmayı, tecridi, soruşturma engelleri yaratmayı, sorumluluktan kaçmayı denediniz.
Geldiğimiz noktada iktidarın suçu başkalarına atma politikasının yine devrede olduğunu görüyoruz. Bu ülkede tek başına tüm mahallesinin hayvanlarını kısırlaştıran gönüllüler varken inanılmaz bütçelere sahip bu belediyelerin yılda 260 bin hayvan kısırlaştırması kabul edilemez. İktidar her zaman yaptığı gibi sanki tek çözüm yok etmekmiş gibi davranıyor. Oysa bilimsel çalışmalar hayvanları öldürerek bu meseleyi çözemeyeceğimizi gösteriyor. 2012’de Romanya örneğinde olduğu gibi sadece öldürme politikası ile sokaktaki popülasyonu azaltamıyorsunuz hatta daha da derinleştiriyorsunuz. Çözüm etkin kısırlaştırma, üretimin bitmesi, sokağa terk etmeye caydırıcı cezaların gelmesi ve insanların hayvan hakları konusunda eğitilmesi. İşin komik tarafı bunlar zaten 2004 yılında çıkan yasada vardı ama UYGULANMADI!
AKP Grup başkan vekili Bahadır Yenişehirlioğlu taslak için tüm taraflardan görüş aldığını söylüyor. Yenişehirlioğlu’na hatırlatmak gerekir ki zaten tüm taraflar yıllarca dinlendi ve bu çalışmaların hepsi kendisinin de bir parçası olduğu mecliste kurulan Araştırma Komisyonu tarafından öneri raporu haline getirildi. Gerçekten bu konuyu çözmek istiyorsanız lütfen bugüne kadar yapılan çalışmalara, verdiğimiz mücadeleye bakın ve köpekleri öldürmenize asla izin vermeyeceğimizi anlayın!
1 Yeryüzüne Özgürlük Derneği, Şubat 2015 https://yeryuzuneozgurluk.wordpress.com/2015/02/04/9-soruda-kisirkaya-toplama-kampi-gercekleri/
2 Adalet İstatistikleri 2023, Sf. 76, Adli Sicil ve İstatistik Müdürlüğü, Adalet Bakanlığı, Mart 2024:
3 HAKIM Komite, Aralık 2023:
https://www.instagram.com/p/C1fLC1LNOVu/?img_index=1
4 Sokak Hayvanlarında Popülasyon Kontrolü, Slayt 4, Prof Dr. Yunus Kılıç, Sağlıklı Kentler Birliği, Ekim 2023:
https://www.skb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/10/prof.-dr.-yunus-kilic.pdf