Mudanya’yı tehdit eden faylar

Doç. Dr. Savaş KARABULUT

Marmara’yı vuran 17 Ağustos 1999 depreminden etkilenen Bursa’nın önemli ilçelerinden Mudanya, Kuzey Anadolu Fayı’nın bu bölgede üç kola ayıran fayların üreteceği depremlerin tehdidi altında. Bunlar arasında: Kuzey Anadolu Fayı’nın (KAF) Gemlik Körfezi’nden denize giren; Kurşunlu, Mudanya (Zeyinbağı), Ekinli, Boğazköy ve Bandırma’nın güneyinden geçerek Sarıköy ve Sofular’a, ikincil bir sıyrılma ile Edincik, Havutça, Gebecinar ve Kınalar’a uzanan ve nihayetinde Çanakkale’nin güneyinden geçerek Ege Denizi’ne doğru devam eden fay öncelikli tehdit.

Bu fay segmentleri Kuzey Anadolu Fayı’nın Marmara’ya uzanan “orta kolu” olarak tanımlanıyor. Bununla beraber; Marmara Denizi’nin kuzeyinde ve İstanbul’un güneyinden geçen Adalar, Orta Marmara ve Tekirdağ faylarının üreteceği (Mw: 7.2-7.6) deprem(ler)ine olan en kısa uzaklığı 45 ve en uzağı ise 135 km olan bu fay(lar)ın yırtılma mekanizmalarına bağlı olarak oluşacak tsunamiden de etkilenecek.

KAPIDAKİ TEHLİKE

Özellikle kıyı alanları başta olmak üzere, dere yataklarından doğru kıyıyı basacak ve kara alanına ilerleyecek (tsunami dalgasının hızı 320 km/s’a kadar artacak) dalgalardan dolayı, kıyılarda göçme başta olmak üzere yıkımı ve kaybı arttıracak diğer önemli ikincil tehlike olarak bekliyor.

KAF’ın Marmara Bölgesindeki üçüncü kolu Bursa’nın içinden Edremit Körfezi’ne doğru uzanmakta ve 1855 depremlerinin (Şubat ve Nisan aylarında iki tane Mw:7’den büyük deprem olmuştur) tekrar üreteceği depremlerden etkilenecek. Bu durum Mudanya’yı Marmara Bölgesinin depremden can kaybına uğrama ve hasar görme potansiyeli en yüksek olan ilçelerinden biri yapıyor.

Kaya düşmeler, heyelanlar, su baskınlar, alt yapı hasarları ve yangınlar ise topoğrafik eğim düzeyi ve yoğun yapılaşma nedeniyle “üçüncül tehlike” olarak duruyor.

DEPREME HAZIR MI?

Peki, Mudanya depreme hazır mı? Bu soru bilimsel olduğu kadar, ilçede yaşayan kış ve yaz aylarında nüfusu görece büyük farklılık gösteren bu kent için hayatidir.

Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın, geçmiş ve günümüz Bursa Büyükşehir ve/veya Mudanya İlçe Belediyeleri’nin kent için yerleşime uygunluk çalışması yapmadığı ne yazık ki ortada. Bu nedenle de kentin deprem tehlikesi, zemin koşulları ve yapıların performans analizleri (hasar görebilirlik veya kırılganlık durumları dahil) bilinmiyor.

Bu kapsamda 2022 yılından Mudanya Belediyesi ve Büyükşehir Belediyesi’nin ilgili dairesiyle bu çalışmaların yapılması konusunda görüşmeler gerçekleştirdim. Özellikle bir önceki dönem Mudanya Belediye’siyle görüşmelerim sonucunda da, görev yapmış olduğum Gebze Teknik Üniversitesi ile bir ikili işbirliği içine giremedik. Bir keresinde “ihale açacağız, ihaleye girin” sözü bile söylendi.

%70’İ DEPREME GÜVENSİZ

Merkezi ve yerel idareler tarafından günümüze kadar çalışılmamış ilçesi olan Mudanya, Güzelyalı ve Tirilye olası depreme karşı dirençli değil. Mudanya sakinlerinin insan onuruna yakışır bir şekilde, deprem güvensiz yaşamaması temel düsturumuz.

Elde ettiğimiz verilerin analizine baktığımızda sonuçlar vahim: “Mudanya’nın %70’e yakını deprem nedeniyle zemin kaynaklı sorunlar yaşayacak. Yaptığımız deprem tehlike analizine göre ise deprem ivmesinin özellikle belli kata sahip yapılarda neden olacağı hasar ve kayıp ağır olacak.

Türkiye Bina Yönetmeliğine göre ZC türü zemin için DD-2 düzeyi tehlike analizini bile karşılamayacak yapıların varlığının araştırılması konusunun özellikle dikkat alınması gerektiğini, yapı tasarımında özellikle eski yapıların bu yüksek deprem ivmesine karşı performasının araştırılmasının ivedilikle yapılması gerekiyor.

Mudanya merkezinde; Altıntaş Mahallesi Güzelyalı Siteler, Burgaz, Yalı ve Eğitim, Ömerbey, Hasanbey, Şükrüçavuş,  Mütareke, Halitpaşa, Kumyaka ve Tirilye sahili arasındaki tüm kıyı şeridinde zemin problemlerine göre yapı tasarımının yapılıp, yapılmadığı kontrol edilmeli. Güneyde Işıklı mahallesine kadar yapılan çalışmalarda; tüm mahallerde kalın bir alüvyon üzerine kurulduğu; zemin sıvılaşması, zemin büyütmesine bağlı belli katlı yapılarda yüksek deprem ivmesi ve eğim yüzdekisinin yüksek olmasından dolayı heyelanlarında tetiklenebileceğini düşünüyoruz.

Marmara Denizi içinde meydana gelecek depremde tsunami dalgalarının en çok vuracağı kıyı şeridi olarak da depremin tetiklediği ikincil tehlikeleri de beklediğini hatırlatmak gerek. Kentin hasargörebilirlik haritası ile hangi mahallerin deprem ve zemin kaynaklı hasarlardan en çok etkileneceğini de tespit ettik. Tüm bunları Mudanya halkı ile (isterse belediye ile de) paylaşmaya hazırız ve bu talebimizi tekrar ilgililerine bildiriyoruz.