Nasa Ay için para bulamıyor

NASA, aslen Ay'ın Güney Kutbu'nda su buzu aramak üzere tasarlanan “Volatiles Investigating Polar Exploration Rover” veya kısaca VIPER projesinin iptal edildiğini duyurdu. Bu karar, ajansın son on yılda ikinci kez bu tür bir keşif aracı planını rafa kaldırması anlamına geliyor. Ne yazık ki bu karar, Ay’daki kaynakların araştırılması konusunda ciddi bir belirsizlik yaratıyor. Başlangıçta maliyeti 433,5 milyon dolar olarak belirlenen ama sonradan maliyetin 609,6 milyon dolara yükseldiği proje, kapsamlı bir iç incelemenin ardından durduruldu.

VIPER keşif aracının Astrobotic firmasının Griffin iniş aracıyla en geç 2025’e kadar fırlatılması hedefleniyordu. Ancak görev çok sayıda gecikme ve bütçe aksaklıklarıyla karşılaştı. En başta 2023'te fırlatılması planlanan keşif aracının programı, tedarik zinciri sorunları ve kapsamlı uçuş öncesi testlere duyulan ihtiyaç nedeniyle birçok kez geriye itildi. NASA'nın Bilim Misyonu Direktörlüğü bünyesinde keşiften sorumlu yönetici yardımcısı Joel Kearns, artan maliyetlerin aşılamaz olduğunu vurguluyor: "Orijinal bütçenin yüzde 30 ötesine geçmesi bizi çok zora soktu."

VIPER'ın göreviyse oldukça iddialıydı. Ağırlığı 430 kg olan araç, Ay'ın Güney Kutbu'nda 100 gün boyunca çalışacak ve sürekli gölgede kalan bölgelerde, gelecek Ay görevleri için hayati öneme sahip olan su buzu yataklarını arayacaktı. Bu bölgeler muhtemel insan kolonilerini sürdürmek için gerekli olan büyük su rezervlerini barındırma potansiyeline sahip.

Aslında teknik zorluklara ve bütçe kısıtlamalarına rağmen projede önemli ilerlemeler kaydedilmişti. Mayıs 2024 tarihli bir blog yazısında VIPER proje yöneticisi Dan Andrews, gezginin geçirdiği zorlu testleri ayrıntılı olarak anlatıyor. Andrews, "Yaptığımız çevresel testler önemli çünkü gezgini, fırlatma ve iniş sırasında ve Ay'ın Güney Kutbu'nda çalışırken deneyimleyeceği termal koşullarını daha şimdiden deneyimlemeye zorluyor"  diye yazıyor.

Ancak, Kearns'ün de belirttiği gibi, bu kritik testlerden bazıları hala tamamlanmamıştı ve bu durum, projenin verilen zaman çizelgesi ve bütçesi dahilinde uygulanabilirliği konusunda giderek artan endişelere neden oluyordu. İşte bu belirsizlik, nihayetinde görevin iptal edilmesi kararında önemli bir faktöre dönüştü. Kearns, VIPER'ın devam etmesinin NASA’nın diğer girişimlerini geciktirebileceğini veya aksatabileceğini belirtiyor. NASA'nın Bilim Misyonu Direktörlüğü'nden sorumlu yönetici yardımcısı Nicky Fox da aynı fikirde. Fox, bir telekonferans sırasında şunları söyledi: "VIPER için öngörülen kalan masraflar, Ticari Ay Yükü Hizmetleri (CLPS) hattımızdaki diğer birçok görevin ya iptal edilmesine ya da aksamasına neden olacaktı."

VIPER'ın iptali, NASA'nın büyük bir bütçe baskısı altında olduğu bir döneme işaret ediyor. Ajansın bilim programlarına ayrılan fonları son dönemde önemli ölçüde azaltıldı ve bu da birçok yüksek profilli görevi etkiledi. Örneğin Chandra X-ışını Teleskobu ciddi bir bütçe kesintisiyle karşı karşıya ve yine son derece iddialı bir proje olan Mars’tan Örnek Getirme programı da artan maliyetleri nedeniyle alternatif operasyonel konseptler arayışına girmiş halde.

SU VE BUZ ARANACAK

Bu mali zorluklar ışığında NASA, VIPER'a halihazırda yapılmış olan yatırımlardan en iyi şekilde yararlanmayı planlıyor. Ajans, gezgini parçalarına ayıracak ve bilimsel araçlarını ve bileşenlerini gelecekteki Ay görevleri için yeniden kullanacak. Alternatif olarak NASA, ABD endüstrisi ve uluslararası ortakların mevcut VIPER gezici sistemini devlete herhangi bir maliyet getirmeden kullanma konusundaki fikirlerini beyan etmeleri için de açık bir kapı bıraktı. Bu yaklaşım, VIPER'ın geliştirilmesi için harcanan çabaların ve kaynakların boşa gitmemesini hedefliyor.

Astrobotic'in Griffin iniş aracıysa, bu yeni şartlar ışığında VIPER gezginini Ay’a götürmek yerine bir kütle simülatörü taşıyacak. Bu simülatör, iniş aracının Ay yüzeyine ağır yük taşıma kapasitesini test etmeye yardımcı olacak. Astrobotic'in CEO'su John Thornton hala iyimser: “Bu yıl Astrobotic için çalkantılı ve zorlu bir yıl oldu... ama bununla başa çıkacağız.”

NASA, VIPER konusundaki aksiliklerine rağmen Ay'ın keşfi konusundaki kararlılığını sürdürüyor. Ajansın önümüzdeki beş yıl içinde Ay'da su buzu ve diğer kaynakları aramak için hazırladığı birkaç görevi var. Bu görevlerden biri de 2024'ün sonlarında Güney Kutbu'na inecek olan Polar Resources Ice Mining Experiment-1 (PRIME-1). PRIME-1, gelişmiş araçlar kullanarak kaynak kullanımı gösterileri gerçekleştirmeyi amaçlıyor.

İNSANLIK İÇİN ÖNEMLİ

NASA'nın Artemis programı için tasarlanan Lunar Terrain Vehicle gibi gelecekteki mürettebatlı ve robotik görevler de Ay kaynaklarını aramaya devam edecek. Bu görevler, Ay'ın potansiyeline ilişkin anlayışımızı ilerletmek için VIPER projesi sırasında geliştirilen teknoloji ve bilgi birikiminden yararlanacak.

VIPER'in sonlandırılması, uzay araştırmalarının doğasında var olan karmaşıklık ve belirsizlikleri bize bir kez daha göstermekle birlikte, NASA gibi sadece Amerika Birleşik Devletleri için değil, bütün insanlık için önemli olan bir kurumun yeterli maddi destek bulamamasının yarattığı yıkıcı sonuçları da hatırlatıyor. NASA, Amerikan bütçesinin binde 5’inden azını alıyor ve buna rağmen insanlığı her yıl biraz daha öteye götürmeyi başarıyor. Bu iptal, VIPER için yolun sonu anlamına gelse de, NASA ve diğer uzay ajanslarının Ay'ın sırlarını ortaya çıkarma arayışı hız kesmeden devam ediyor.