Orhan Kemal 110 yaşında

Mazlum VESEK

Türk şiirinin tek kitaba yeminliymişçesine tek kitapla Türk edebiyatına damgasını vuran şairi Ahmed Arif, aşk ve emeği beraber, aynı damardan beslenen iki can gibi aktarmıştır. Söz gelimi “Yalnız Değiliz” şiirinde “Bir ufka vardık ki artık/ Yalnız değiliz sevgilim” derken az sonra “Benim, bütün tezgâhlarda paydosa giden/Bir bahar akşamı dünyada” diyerek kendisini tezgâh başındaki işçiyle özdeş tutar. Gelin görün ki bu şiir Ahmed Arif kadar bir başka sosyalist kalemi Orhan Kemal’i konuk eder sanki.

Türk edebiyatının toplumcu-gerçekçi çizgisinin en güçlü temsilcisi Orhan Kemal 1950’lerde İstanbul’a göç ettikten ölümüne kadar (1970) uzun süre Cibali’de oturur. Bu semt, ahşap evleri kadar tütün fabrikası ve sokakları dolduran işçileriyle bilinir. Ara Güler’in Orhan Kemal’i İstanbul sokaklarında gezdirip fotoğraflarını çekerken arka planda işçi kadınları veya kahvehanelerde iş bekleyen “Gurbet Kuşları”nı görmemiz tesadüf değil.

Öyle ki yaklaşık 4 yıl önce Türkiye Yazarlar Sendikası (TYS) ulaşıma açılacağı duyurulan Eminönü-Cibali-Alibeyköy tramvay hattındaki Cibali Durağı'na Orhan Kemal'in adının verilmesi için kampanya başlattı. Orhan Kemal’in oturduğu evin önünde basın açıklamaları yapıldı. Genç yönetmenler Mehmet Geyik ve Gökhan Erten “Cibali’deki Umudun Yazarı: Orhan Kemal” belgeseli için kolları sıvayarak konuyu sinemacı olarak gündemde tutmaya çalışıyor.

Açıkçası belgeselin adı tam da Orhan Kemal’e yakışıyor. Çünkü Orhan Kemal, Cibalili işçilerle aynı saatlerde sokağa çıkan, onların yarınlara dair umutlarını yine onlardan öğrenerek kendisini de o umudun savaşçısı sayarak alın terinden başka dayanağı olmayan insanların içine dalan biri. Orhan Kemal’in de kaleminden başka sırtını yasladığı hiçbir güç odağı yoktu. O, yarının dünyasının emekçi ellerde yükselip sonsuz barışa ulaşacağına inanıyordu.

Aslında inanmanın ötesinde nesnel olarak da işçi sınıfı Türkiye’nin ve dünyanın geleceğinde söz sahibi olacağının işaretlerini veriyordu. Bu işaret 1880’lerde Cibali’de tütün rejisi kurulduktan 1989’a kadar bu semtte hiç sönmedi. Cibali tütün grevleri, Türkiye’de ve sınırları aşacak bir şekilde en çok konuşulan işçi sınıfı eylemlilikleri oldu.

Ahmed Arif tam da bu semti şöyle anlatır, aynı şiirde: “Tütün işçileri yoksul,/Tütün işçileri yorgun,/ Ama yiğit/Pırıl - pırıl namuslu./Namı gitmiş deryaların ardına/ Vatanımın bir umudu...” Evet, Orhan Kemal yorgunlukları, direnişleri ile namı deryaları aşmış işçilerin yazarıydı. Onun adı da kitaplarıyla Türkiye sınırlarının ötesinde dünya halklarının emekçi sınıflarının ellerinde dolaştı. Hem de direnişleriyle şan vermiş işçileri yazarak bunu başardı.

O nedenle Orhan Kemal, umuttur, dirençtir. Cibali sokaklarında bir sevda türküsüdür. Yılgınlığın yaklaşmadığı her dilden bir sevda türküsü…

Şimdi onun bıraktığı bu türküye, bu direnç mirasına yakışan onu yarınlara daha güçlü ulaşmasını sağlamak. Cibali’deki tramvay durağına o semtin işçilerini yazmış o semtin yazarının adı artık verilmelidir.

Sadece o tramvay durağı yetmez, bir araya gelme kültürünü, dayanışmayı daima esas almış bir yazarın adının toplumsal buluşma alanlarında daha fazla yer alması gerekir. Türkiye’nin hemen her kentinde bu konuya duyarlı olabilecek belediye başkanları olduğunu biliyoruz.

110 yaşında eserleriyle yol göstermeye devam eden Orhan Kemal, sadece dünümüz değil, yarınımız ve yarının umudunun taşıyıcısı bir kalemdir. Doğum günün kutlu olsun umudun iyi yürek yazarı…

Orhan Kemal 15 Eylül’de doğdu. Yazarın doğum günü 14 Eylül Cumartesi günü (bugün) saat 16.00-18.00 arası Orhan Kemal Müzesi’de düzenlenecek bir etkinlikle kutlanacak.