Resimli Kitaplardan Yansıyanlar
Resimli kitapları “Birbirine bağlı ve birbirlerini karşılıklı tamamlayan” tasarıların dünyası olarak görüyorum. Her nitelikli kitap aslında bir önermeler topluluğu. Uluslararası Diyalektik Felsefe Topluluğu’nun ilk başkanı olan Hans Heinz Holz’un ‘Yansımanın Diyalektiği’ adlı kitabında “Ayna ile yansıyan arasındaki fark, ayna açısından aynanın bir öz-ayrımıysa, aynı şekilde düşünme ile onun içeriği arasındaki fark da düşünme açısından düşünmenin bir öz-ayrımıdır” ifadesi yer alır. Felsefesini görselliğiyle yansıtmayı başaran resimli kitaplarda ‘okur’ kitap için raslantısaldır ancak okur için karşılaştığı görüntü kendisiyle bağımlı, uyandırdıkları itibariyla varlığını kapsayıcıdır. Okur galiba okuduğu ne ise odur! İnsan, beyninde asılı duran tozlu bir aynayla duygu ile düşünceleri arasında mekik dokuyan huysuz bir arabulucudur.
Basit ve sıradan gibi görünen gündelik konuları düşüncenin nazenin katmanlarına ayıran, çizerin kavrayış derinliğini yansıtan, varlık durumunun estetiği ile bezenmiş resimli kitaplardan örnekler vermek istiyorum bugün. Bahsedeceğim kitaplarda renkler, desenler, perspektif ve atmosfer sözcüklerin belirlediği anlamın azametiyle yarışıyor. Çizgilerin yarattığı sıra dışı imgeler duyularımızı harekete geçiriyor. Büyülü gerçeklik belki de en çok bu alandaki üretimlere yakışıyor.
***
KVA Çocuk - Yazan: Mary Logue, Resimleyen: Pamela Zagarenski, Çeviren: Sedef Özge
KAPLAN UYKUSU
Uyumak istemeyen küçük bir kızın hikâyesi gibi görünse de yaşamda direnç gösterdiğimiz pek çok duyguya yaklaşımımıza ayna tutabilecek bir görsel anlatı. Küçük kızın isteğini dinleyen ve bu isteğe karşı çıkmayan anne babanın başında çizerin bir çeşit imzası sayılabilecek taçlar var. Hikâyenin duygusuyla bağlantılı nesne ve canlıların sayfalara özenle yerleştirildiğini görebilir ayrıntılarda pek çok sembol yakalayabilirsiniz. Metindeki sükûnet ve insanlardaki yüz ifadeleri, küçük kızın usulca pijamasını giymesi, dişlerini fırçalayıp temizlik hissinin güzelliğini duyumsamasıyla uyumlu. Uyku ile ilgili soruları olan çocuğa ebeveynleri diğer canlıların uykularından örnekler veriyor. Sayfalardan salyangozlar, yarasalar, balinalar geçiyor. Okuru yormadan. Ne iseler o oldukları gibi, doğal ve sade bir biçimde. Sorular, cevaplar, açık pencereden gökyüzüne ulaşan çocuk bakışı ve iç sesi yavaş yavaş devinimlere dönüşüyor. Beden ile düşünceler arasındaki paslaşma, gerçeküstü anların etkileyici bir biçimde resimlendiği sayfalarda okuru yakalıyor. Küçük kız uykuya daldı mı dalmadı mı? Minik bir çaydanlığın buharıyla hareket eden düşsel tren evinizin yanından geçebilir. Başında tacıyla bir beyaz beyaz kaplan gözlerini kaparken uykunun evreleri uykunun evreninde yörüngesine oturabilir.
ZOLA’NIN FİLİ
İki Caldecott Ödülü olan illüstratör Zagarenski’nin taşınma ve tanışma hikâyesini resimlediği kitap Kaplan Uykusu kitabında olduğu gibi metni yine olağanın ötesine taşıyor. Anlatıcı, Zola’nın yeni taşındığı eve komşu olan küçük bir kız. Taşınma anında komşu kızın gözüne takılan kocaman paket, hayal gücünü tetikliyor. Duyduğu sesler, aldığı kokular onu şaşırtıp çeşitli öngörülerde bulunmasına neden oluyor. Sayfalar değiştikçe varsayımın cıvıltılı, büyülü görüntülerinin yerini gerçeğin soluk renkleri, nesnelerin belirgin sınırları alıyor.
KVA Çocuk - Yazan: Randall de Seve, Resimleyen: Pamela Zagarenski, Çeviren: Sedef Özge
Zola’nın içinde bulunduğu gerçek koşullar neler? Küçük kızın duyduğu ayak sesleri ve bağrışlar kime ait? Bir fil ile oyun oynamak yeni bir arkadaş edinmekten kolay mı? Duyuları bir çocuğu gerçeğe ulaştırır mı? Kocaman paket açılacak. Zola ve başının üstünde uçuşan sarı kanarya komşu kıza evin kapısını aralayacak. Sonrası oyun, renk, arkadaşlık ve gerçek! Kapanış görsel bir festival… Işıltılı bir renk kartelası. Çizerin çocuklara taç takıp göğe yükselttiği, ayı gökten indirip ışığını ‘barış takım yıldızına’ tuttuğu bir masal dünyası.
Resimleyen: Pamela Zagarenski
Bir hikâye resimlenirken ilham öncelikle yazılı metinden alınır fakat sonrasında olacakları, yani yaratıcı bir tablo çizme, her sayfada başka bir duyuya ve duyguya işaret etme, perspektif değiştirme, şaşırtma ve ahenk yaratma işini zekâ ve duygusal derinlik yönlendirir.
***
Bu kriterler göze alındığında Pinfold’un KARABAŞ adlı öyküsü özgün ve ödüllü örneklerden biri. Kitap “bütün ailelere” ithafıyla kaleme alınmış. Umut ailesinin evinin önünde kapkara koca bir köpek beliriyor. Başlangıçta kendimizi içindeymiş gibi hissettiğimiz, ayrıntıları çok keyifli bir mutfak, yüzü görünmediği halde korkusu çizimle okura ulaştırılmış bir baba görüyoruz. Akabinde evin diğer fertlerini de saran korkuyu okuyoruz. Hikâyedeki dönüşüm evin en küçük kızı Cimcime’nin ailesinden işittiklerini dikkate almadan dışarı çıkması ile başlıyor. Bu noktada anne ve babanın perdeleri kapatarak dev köpeğin bakışlarından kurtulmayı çözüm olarak görmesi üzerine düşünmeye değer… Bundan sonrası Pinfold’un resimleme aklını gözler önüne seren bir şölen. Küçük kızın mırıldandığı şarkıya eşlik ediyor, köprüleri aşan, toprağın yüzeyini kaplayan, kocaman bir kara köpekle olmaz denen yerlerden geçiyoruz. Anlatı “Bakış açınızı değiştirirseniz duygunuz da değişebilir.” diyen bir cesaret felsefesi. Cimcime eve döndüğünde onu nasıl bir manzara bekliyor? Hikâyenin sonunda okur, Umut Ailesine aile fertleri iştahlı mutluluğa dikkat kesiliyor.
Yapı Kredi Yayınları - Yazan ve Resimleyen: Levi Pinfold, Çeviren: Tuvana Gülcan
Nitelikli bir resimli kitap, bir çocuğun karmaşık süreçlerde kavrayabileceği şeyleri dakikalar içinde önüne seriyor, zihin bahçesini düzenliyor ve içini anahtar imgelerle süslüyor. Okurlarına kendi iç dünyalarındaki özlem ve ihtiyaçları hatırlatırken onlara aynı zamanda hem tasarımcısının hem de yarattığı düş karakterlerinin iç dünyaları arasında yolculuk yapma şansı tanıyor.
İyi yolculuklar…