“Sath-ı mail” üstüne

Arapça bir sözcük olan  “satıh”, bilindiği üzere “yüzey” demektir. “Mail” ise “eğik” anlamına gelir. Eskiler “yeryüzü”ne “sath-ı arz”,  “dikey düzlem”e  “sath-ı amûdî” dermiş. Osmanlıca “sath-ı mail”in çağdaş Türkçedeki karşılığı ise  “eğik düzlem”dir…

“Eğik düzlem” betimlemesini seçim dönemlerinde İlhan Selçuk çok kullanırdı. Ne de olsa o yıllarda öz dilimize güçlü bir yöneliş vardı. Ama günümüzde genç arkadaşlar nedense terimin Arapçasını kullanmayı yeğliyor. Üstelik çoğu zaman yanlış yazarak!

İbrahim Varlı arkadaşımızın “sath-ı mail” sözcüğünü “sathı mahalli” diye yazmasını daha önce bu sütunlarda eleştirmiştim. Ne yazık ki 26 Ekim 2024 tarihli “Saray’ın Hesapları” başlıklı yazısında tam üç kez aynı yanlışı yinelemiş. Öyleyse ben aradan çekileyim, okurlar konuşsun! İşte yazar ve editör arkadaşımız Fahri Aral’dan gelen eleştiri:

“Sevgili Attila,

İyisindir herhalde? Uzun zamandır yazışamadık; bu yaşta bile yoğunluktan başımızı alamıyoruz. Senin çaban da sürekli bir yoğunluk gerektiriyor biliyorum ama BirGün'deki arkadaşlara bile sesini duyuramıyorsun! Yazılarını severek okuduğum ama kimi tahlillerine katılmadığım İbrahim Varlı'nın bugün (26 Ekim) birinci sayfadaki tanıtım paragrafında 'Ortadoğu sathı mahalli' diye bir ibare geçiyor. Bunca yıldır kalem oynatan genç bir yazarın sürekli yapılan bir yanlışı tekrar etmesi olacak iş değil...

Selam ve sevgilerimle...”

∗∗∗

ÖZGÜR ÖZEL’İN KONUŞMA BİÇİMİ

CHP’nin yeni Genel Başkanı Özgür Özel çok konuşuyor! Ama yalnızca konuşuyor! Ana muhalefet partisi önderinin konuşmalarının toplumda belirgin bir etkisi ve ağırlığı olmalı değil mi? Oysa suyun çürüdüğü, tuzun koktuğu ve sözün değerinin kalmadığı ülkemizde bu konuşmaların hiçbir karşılığı ve caydırıcılığı yok. O yüzden de gemi azıya alan Saray iktidarı, her gün el yükselterek “artık bu kadarı da olmaz!” dediğimiz işleri korkusuzca yapabiliyor! En son, 31 Mart’ta halkın büyük desteğiyle seçilmiş Esenyurt Belediye Başkanı Prof. Dr. Ahmet Özer’i tutuklayıp yerine kayyım atadılar. Ama “bu daha başlangıç!” Sırada İstanbul Anakent Belediye Başkanı ve potansiyel Cumhurbaşkanı Adayı Ekrem İmamoğlu var! CHP’nin bu kör gidişi nasıl tersine çevireceği ise bilinmiyor…

Özgür Özel her yerde çok konuşadursun, adının yazılmasını istemeyen bir okurumuz da onun konuşma biçimine takılmış; mektubunda diyor ki:

“Attila Abi merhaba,

Özgür Özel’in konuşmalarını dinlerken gülmekten kendimi alamıyorum! Hiç gereği yokken koyu bir Ege şivesiyle konuşuyor. Hoşluk olsun diye mi yapıyor bunu, bilmiyorum. Konuşma dili, yazdığımız Türkçeden farklı olabilir ama Özgür Özel’in dilini çok yadırgıyorum. Canlı yayında ‘Kaybediyosak ben kaybediyom’ diyor! Güleyim mi, ağlayayım mı bilmiyorum.

Özgür Özel’in çok sık kullandığı sözcüklerden aklımda kalanları da onun ağzından yazayım:

-Yapacağız yerine ‘yapcaz’.

-Edeceğiz yerine ‘etcez’.

-Kâğıt yerine ‘kağıt’…

Bir de şöyle bir cümle vardı konuşmasında: ‘…cürümünüz kadar yer yakarsınız.’ Ukalalık etmek istemem ama Arapça “hacim” anlamındaki ‘cirim’ sözcüğünün, halk arasında kullanılırken zamanla ‘cürüm’e dönüştüğünü biliyorum. Bu sözün doğrusu, ‘Cirminiz kadar yer yakarsınız’dır.

Kameraların karşısında topluma seslenen bir siyasetçinin konuşmasına biraz daha özen göstermesi gerekmez mi? Hele de CHP gibi bir partinin genel başkanına yakıştıramıyorum bu konuşma biçimini.

Sevgiler, selamlar.”

∗∗∗

HAFTANIN NOTU

İbrahim Demirel’in şiirsel portreleri

İbrahim Demirel, siyah beyaz fotoğraf alanında ülkemizin en yetkin sanatçılarından biridir. Özellikle portre fotoğrafçılığındaki ustalığı tartışılmaz. Sahibi olduğu ve gerçek bir müzeye dönüştürdüğü Bahçelievler’deki Galeri Sanat Yapım’da, benim de Trabzon Lisesi’nde Resim Öğretmenim olan ünlü ressam Kayıhan Keskinok yönetiminde uzun yıllar atölye çalışmaları yürütmüş; görkemli sergilere ev sahipliği yapmıştır. İki yıl önce Çankaya Belediyesince basılan “Şiirin Yüzleri-Ankara” seçkisindeki ozan fotoğrafları da onun objektifinden çıkmıştır.

Ara Güler her ne kadar fotoğrafı sanattan saymasa da İbrahim Demirel, 1960’lardan bu yana çektiği siyah-beyaz karelerle fotoğrafı sanat düzeyine yükselten bir usta olarak tanınıyor. Onun, gün ışığını ustalıkla kullanarak çektiği sanatçı portreleri, görüntüyle oluşturulmuş şiir duygusu uyandırır insanda.

İbrahim Demirel’in kimi fotoğrafları daha önce birkaç albümde yer almıştı. Ancak yaşam boyu çektiği siyah beyaz karelerden önemli bir toplamı, 3-29 Ekim tarihleri arasında Ankara’da Çağdaş Sanatlar Merkezi’nde açtığı sergide ilk kez bir arada görme şansını elde ettik. “İbrahim Demirel’in Tanıklığında Siyah-Beyaz Kareler” adını taşıyan bu sergideki belgesel fotoğraflarda; işçiler, kır yoksulları ve amele pazarlarında bekleşen işsizler ordusunun yanı sıra 1980 öncesindeki devrimci gençlik hareketinin kentlerimizin sokaklarına ve duvarlarına yansıyan görüntüleriyle karşılaşmak heyecan vericiydi. Çarpıcı fotoğraflarıyla yakın tarihimizin mücadele günlerini genç kuşaklara anımsatan İbrahim Demirel’e teşekkürler…