Sporun milyarlarca liralık kara kutusu

AKP iktidarları döneminde “Bütçe disiplini, gelirlerin verimli harcanması, tasarruf ilkesine uyulması, şeffaflık…” gibi kavramların kağıt üzerinde kaldığının sayısız örneğine şahitlik edildi. Cumhurbaşkanlığı’nın nereye harcandığı belli kalemlerindeki alışılmadık dev rakamlar olağanlaşırken örtülü ödenek adı altındaki harcamalar da bunlarla başa baş bir seviyeye yükseldi. Büyük bölümü halkın vergilerinden oluşan bu kaynakların ülkenin büyük bir bölümünün açlıkla karşı karşıya kalmasına neden olacak şekilde yağmacı bir anlayışla tüketilmesi tüm kamu kurumlarına, kamunun en küçük birimlerine kadar hakim oldu.

Sayıştay’ın yasal zorunluluk dolayısıyla açıklamak zorunda kaldığı denetim raporlarının her yıl daha da sığlaştığı, adet yerini bulsun türünden tespitlerle kamu kurumlarında yaşananları maskelediği artık tartışmasız bir gerçek. Ancak bu raporların satır araları hala yaşananlarla ilgili fikir verebiliyor.

Türkiye sporunun bir dönem en büyük gelir kaynağı olan Spor Toto’nun şimdi gerçek işlevini yerine getirip getirmediği sürekli tartışma konusu. Kurumun bilançolarına bakıldığında hiç gereksinimi olmamasına karşın her yıl yaptığı reklam harcamalarının büyüyerek sürekli artması dikkati çekiyor. CHP Genel Başkan Yardımcısı Özgür Karabat da daha önce yaptığı açıklamalarla bu reklam harcamalarına dikkati çekerek kurumun bazı kulüplere kaynak aktarıp aktarmadığı sorusuna yanıt aradı. Başta kamu bankaları olmak üzere kamu kurumlarının reklam ve ilan gideri adı altında iktidara yakın çevreleri fonladıkları biliniyor. AKP iktidarları döneminde birçok kamu kurumu neyin reklamını yaptığı, niye tanıtıma gereksinimi olduğu anlaşılmaz bir şekilde bu kalem altında büyük harcamalar yapıyor.

ADRES BELİRSİZ

Spor Toto’nun kamuya açıklanan verilerinden hareketle bu harcamaların adresini görmek mümkün değil ama reklama ihtiyacı olmayan bir kurumun bu kadar büyük bir reklam harcaması yapmasını sorgulamak vergi veren her yurttaşın hakkı.

Sadece son üç yılın rakamlarına bakıldığında bile rakamın büyüklüğü ve artış ivmesini görmek mümkün. Reklam ve tanıtım giderleri 2021 yılında 4.5 milyar TL, 2022’de 7.9 milyar TL, 2023’te ise 12.6 milyar TL…

KEYFİLİK RAPORDA

Sayıştay’ın son raporunda reklam harcamaları ile ilgili tespit “Kurumun Reklam ve Tanıtım Faaliyetleri ile İlgili Usul ve Esasların Geliştirilmesine ve Reklam Yönetmeliğinin Güncellenmesine İhtiyaç Bulunması” başlığı altında yer alıyor: “Teşkilat Başkanlığının hizmet ve faaliyetlerinin tanıtımı konusunda yapacağı her türlü duyuru ve reklam çalışmaları hakkında uyulacak usul ve esasları düzenleyen Spor Toto Teşkilat Başkanlığı Reklam Yönetmeliği, gerek yürürlükteki mevzuat hükümleri gereği, gerekse uygulamanın daha etkin takip ve kontrolü açısından güncellenme ihtiyacı içinde bulunmaktadır.”

Tespitte dile getirilen  “uygulamanın daha etkin takip ve kontrolü” gereksinimi bunun gereği gibi yapılmadığının itirafı.

YILLARDIR YÖNETMELİK GÜNCELLENMİYOR

2018 yılında yayımlanan bir KHK ile Spor Toto’dan yapılacak her türlü duyuru ve reklamlar ile bu kapsamdaki harcamalar hakkında uygulanacak usul ve esasların yönetmelikle düzenlenmesinin öngörüldüğü hatırlatıyor. Aradan altı yıl geçtikten sonra kuruma “Dolayısıyla Reklam Yönetmeliğinin yeni düzenlemeye uygun olarak güncellenmesi gerekmektedir” deniliyor.

Kurumun, çeşitli organizasyonlara, spor kuruluşlarına, kulüplere, sporculara, valiliklere, il özel idarelerine gençlik veya sportif amaçlı derneklere, öğrenci yurdu projelerine, gençlik ve spor il müdürlükleri, belediyeler, üniversiteler, kamu kurum ve kuruluşlarına reklam verebildiği biliniyor.

TEK YETKİLİ YÖNETİM KURULU

Yönetim Kurulu’nun tek yetkili olduğu bu dev harcama kalemi ile ilgili Sayıştay denetçilerinin raporlarına yazdığı uyarılar ile devam edelim:

“Ancak Kurum tarafından verilecek reklamlar ve reklam karşılığı yapılacak mali yardımlarla ilgili kriterlerin detaylandırılmamış olduğu görülmektedir. Mali yardımlar ve reklam hizmeti ile ilgili imzalanacak sözleşmelerin niteliği, formatı, mali yardım talep eden kuruluşların yükümlülüğü, bu kuruluşlardan sözleşme öncesi alınacak belgeler, sözleşme sonrası istenecek harcama belgeleri ve diğer belgeler gibi hususların ayrıntılı usul ve esaslara bağlanması önem arz etmektedir.”

BELGEYE BAĞLANMAYAN ÖDEMELER

Yapılan incelemelerde kurumun reklam giderlerinin amacına ulaşıp ulaşmadığı konusunda, özellikle spor tesisleri ve diğer inşa işleri ile ilgili olmak üzere incelemeler yaptığı, inşa edilen tesislere ilişkin hak ediş belgeleri, fotoğraflar ve diğer bazı belgeleri istediğinin görüldüğü belirtildi. Ancak, raporda keyfiliğin itirafı niteliğinde bir ifade var. Diyor ki denetçiler, “Bu konudaki takip ve denetim mekanizmasının daha etkin bir şekilde işleyebilmesi için, ‘yazılı olmadan’ uygulanan çeşitli işlem ve kuralların yazılı esaslar dahilinde yapılması gerekmektedir…”

Milyarlık harcamaların yapıldığı birimde takip ve denetimi ile görevli sadece 13 personelin çalıştığı da rapora yazılan bir başka tespit. Yeterli sayı ve nitelikte personel çalıştırılması isteniyor. Kurum ise reklam karşılığı mali yardımların işin niteliği ve günün şartlarına göre değiştiği ancak yine de bu uyarıları “dikkate alacağı” yanıtını vermekle yetiniyor.

Sözü edilen rakam milyarlar, insanların kuruş hesabı yaparak yaşamını sürdürmeye çalıştığı bir dönemde milyar liralar kolaylıkla el değiştiriyor, kime gidiyor, neye yarıyor, neyin karşılığı veriliyor, bilen yok…