36 ülkeden 222 ton balığı konservesi analiz sonuçları haftada 120 gramdan fazla tüketilen ton balığının sağlık sorunlarına yol açabileceğini gösteriyor.

Ton balığında cıva ve arsenik uyarısı

İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Şafak Ulusoy’un, 36 ülkeden alınan 222 ton balığı (orkinos) konservesiyle yaptığı araştırma sonucunda ton balığında cıva ve arsenik tespit edildi. Çalışmanın sonuçları, haftada 120 gramdan fazla tüketilen ton balığının, içerdiği arsenik nedeniyle kanser riskini artıracağını ortaya koyuyor. Yetişken bir bireyin haftada 120 gramlık bir veya iki kutudan fazla ton balığı yememesi önerilirken, hamileler ve çocuklar için ton balığı tüketiminin doktor kontrolünde yapılması öneriliyor.

Balığın çok faydalı bir ürün ve protein kaynağı olduğunu belirten Dr. Şafak Ulusoy, “Tüketicilerin sağlığını kontrol etmek adına yetkililerin alacağı önlemler var. Örneğin Avrupa’nın en çok su ürünü tüketimi yapan ülkesi İspanya’da yetkili kişilerce dönem dönem hangi ürünün ne kadar ve hangi gruplar tarafından tüketebileceği düzenli izleme programlarıyla duyuruluyor. Düzenli izleme programlarının olması şart” diyor. Şafak Ulusoy, “Bugün denizden avlanan bir su ürününün tehlike arz etmesi, onun sürekli bu içeriği aynı oranda içereceği anlamına gelmiyor. Bu ancak ay ay raporlanarak çevresel ekolojik şartları da içine alan bir düzenleme programıyla mümkün olabilir” diye de ekliyor.

ÇOCUKLAR VE HAMİLELER İÇİN UYARI ŞART

2017 ila 2019 yılları arasında gelişmiş ve gelişen ülkelerden alınan 222 farklı ton balığı konservesi analizleri, cıva miktarının bazı ülkelerde gramda 0,95 mikrograma kadar çıktığını gösteriyor. Cıva için belirlenen uluslararası sınır ise 0,30 mikrogram. Alınan örneklerde inorganik arsenik miktarının ise gramda 0,07 mikrogramı bulduğu görülüyor. Bu konuda bir sınır değer olmasa da uzun süre inorganik arsenik alınması kronik arsenik zehirlenmesine yol açabiliyor, maruz olma düzeyine göre de çeşitli hastalıklara ve kansere neden olabiliyor. Cıvada en yüksek rakama Tunus’tan alınan örnekte, inorganik arsenikte ise en yüksek değere Letonya ve Avustralya’da rastlanmış. Türkiye’den alınan örneklerde ise cıva değeri 0,06’da, inorganik arsenik değeri ise 0,01’de kalmış.

Ulusoy araştırmasının sonuçlarını şöyle değerlendiriyor: “Bu iki metali baz alırsak haftada 120 gramlık bir kutu ton balığından fazlasını tüketmek güvenli değil. Çocuklar ve hamileler için bu rakam geçerli değil. Onların bu tüketimi yapması güvenli olması için kurumların ve doktorların izninde olmalı. Ağır metalden kaçışın yolu yok ancak izlenebilir ve gerekli uyarılar yapılabilir. Benim araştırmam çocuklar hamileler ve kanser hastası gibi riskli tüketici grubundaki insanlar için ülkelerin veya bölgesel kurumların ne kadar tüketim yapması gerektiğiyle ilgili bilgi vermesi, halk sağlığı adına açıklama yapılması ve bu bilgi akışının düzenli olması gerektiğini vurguluyor”.

İSKENDERUN’DA İZLEME YAPILMALI

Analizde rastlanan değerlerin herhangi bir ülkede yüksek veya düşük olması uzun zamanlı bir güvence sağlamıyor çünkü orkinos (ton balığı) avcılığının yapıldığı hatta işlendiği yerler aynı. Denizlerdeki kirlilik seviyesi o bölgedeki bir endüstriyel kazaya, petrol sızıntısına, maden kazasına veya başka bir kaynaktan gelen kirliliğe göre değişebiliyor. Bu yüzden de Dr. Ulusoy, ton balığı konservesi gibi tüm dünyada çok fazla tüketilen önemli bir gıda ürününün risk taşıyıp taşımadığının, avlanan bölgeden satışa sunulan ülkedeki su ürünü tüketim miktarına, bireylerin yaşından risk durumuna kadar farklı faktörlere bakılarak belirlenmesi gerektiğini söylüyor. Ulusoy, İskenderun’da deprem kaynaklı suda kirlenme olabileceğini, o nedenle bölgede mutlaka düzenli analizlerle izleme yapılması gerektiğini de vurguluyor.

NEDEN TON BALIĞI?

Besin zincirinin en üst basamağında yer alan ton balıkları (orkinos) yaşam döngüsü uzun balıklardır. Diğer balıkları yiyerek beslenirler ve uzun yaşam süreleri nedeniyle daha fazla ağır metal biriktirebilirler. Aynı şekilde kılıç balığı, köpek balığı gibi diğer balıkları avlayan, kalkan gibi derin sularda gezebilen balıkları tüketirken de dikkatli olmak gerekir. Mideye gibi kabuklu deniz canlıları da sınırlı tüketilmesi gereken su ürünleri arasında yer alıyor.

ERKEN YAŞTA ÖLÜMLERE NEDEN OLABİLİR

Prof. Dr. Kayıhan Pala ise arsenike ilişkin şu uyarılarda bulunuyor: Su ve gıda ile uzun süreli arseniğe maruz kalınması kronik arsenik zehirlenmesine yol açabilir. Deri lezyonları ve deri kanseri bu zehirlenmenin en tipik özelliklerini oluşturur. Arsenik deri kanseri yanında mesane ve akciğerlerde de kansere neden olabilir. Anne karnındaki bebekler de arsenikten etkilenebilir ve gelişim bozuklukları ortaya çıkabilir. Ayrıca anne karnında ya da erken çocukluk döneminde arsenik etkilenimi, kanserler, akciğer hastalıkları, kalp krizleri ve böbrek yetmezliği nedeniyle erken yaşta ölümlere neden olabilmektedir.