Türkiye’nin seçimi ve Kemal Kılıçdaroğlu
Bazı seçimler o kadar belirsizliklerle yüklüdür ki kaybettiğinizde üzüntünüz, kazandığınızda sevinciniz güçlü biçimde izlenemez. Hatta kazanan için tedirginlik belirtileri daha baskın bile olabilir. 28 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanlığı seçiminin sosyolojisinde en dikkat çekici husus bu belirsizlikti. Buna karşın en net özelliği de sayın Kemal Kılıçdaroğlu’nun seçimde bıraktığı iz oldu. Muhtemelen gelecekte bu seçim, kimin kazandığıyla değil, ayırt edici kişiliği, tutumu ve kampanyası üzerinden Kılıçdaroğlu ile anılacaktır. Çünkü Türkiye siyaseti, çoktan unuttuğu nezaketi, ölçüyü, dürüstlüğü ve ahlakı onunla yeniden hatırladı. Dahası “öteki” kimliklerle ilgili yüzyıllardır inşa edilmiş önyargılar, onun sahiplenici-şeffaf tutumu ile sarsıldı.
Türkiye’de kimliksel gerilimler sanıldığından daha derin ve keskindir. Üstelik politik sistem hemen her zaman bu derinliği açık ya da örtük yeniden inşa etmiştir. Bu yüzden bu gerilimler üzerine kurulu politik bariyerleri aşmak hiç kolay değildir. Kemal Kılıçdaroğlu naif kişiliğiyle ve büyük emek vererek Türkiye’nin yarısını bu bariyerlere rağmen görünür alana çekebildi. Bu durum Türkiye sosyolojisinde kesinlikle başarıdır. ‘Öteki’ kimliklere düşman bir ruh hali ile yetişmiş olanlar bile Kemal beyin sözünden, tarzından ve helalleşme vurgusundan büyük ölçüde etkilendi.
Kılıçdaroğlu’nun Türkiye’de ortalama insanın vicdanına hitap eden samimi ve onarıcı dili hiç kuşkusuz parçası olduğu geleneksel Alevi kültürüyle ilişkiliydi. Alevi toplulukların tarih boyu omurgasını oluşturan Ocak geleneği, topluluğun her bireyini ortak değerlere uygun hareket etmeye davet ve disipline eden işlev görmüştür. Kemal beyin büyük ailesi, geleneğin taşıyıcı kurumlarından birisinin parçasıydı. Dolayısıyla ailenin tüm üyeleri ahlaklı ve adil olmayı esas alan bu geleneğin içinde yetişmişlerdi. Kemal beyin adalet-ahlak duygusu, dürüstlüğü, sabırla sorun çözme yeteneği, bilgeliği, birleştirici ve güven veren kişiliği, kendi kişisel dünyasından olduğu kadar, içinden geldiği bu gelenekten de etkilenmiştir. Babasına referansla verdiği “sen doğru dur, eğri belasını bulur” sözü bu geleneğin özlü bir ifadesidir.
Alevi toplumsal coğrafyasına dair yazılmış resmi raporların en ilgi çekici yanı, bu coğrafyada utanç verici suçların hemen hemen yaşanmadığı tespitidir. Bunun nedeni geleneğin önleyici niteliğidir. Öte yandan rutin günlük gerilimler de uzun yıllar geleneğin içinde çözülmüştür. Bu yüzden Alevi yerleşimlerde ilgili resmi kurumlara çok iş kalmamıştır. Dahası Alevilerin fail olduğu kitlesel kırımlar da yoktur. Bütün bu özellikler birleşince Alevi geleneği bu ülkede adaletin, birlikte yaşama ve üretmenin yollarını öneren bir görünmez kılınmış kimliktir.
Kılıçdaroğlu’nun dünyaya geldiği coğrafya, hem bütün bu geleneğin en çok bilinen mekanıdır hem de bütün kutsal imgelerin dahi zalimlere karşı çaresiz kaldığı büyük kırım zamanlarını yaşamıştır. O kadar ki on binlerin çığlığı gökyüzünü yararken, onları duyan bile olmamıştır. Böyle vahşi deneyimlerden sonra bile bu coğrafyanın inanç sistemi, kendi onarıcı geleneği içinde yeni ve şiddetsiz bir hayat kurmaya çalışmıştır. Hiç kuşku yok ki sadece bu coğrafyada değil, ülkenin pek çok yerinde benzer ya da farklı adaletsizlikleri ve vahşilikleri deneyimlemiş olanlar için, Kemal beyin “helalleşme” sözü, bir somut karşılığı olmasa bile milyonlarca insanın ruhundaki yaralara iyi gelmiştir.
Özetle 14 ve 28 Mayıs 2023 seçimlerinde sayın Kılıçdaroğlu seçimi kazanamadı ama Türkiye unutamayacağı bir şahsiyeti, ideal demokratik ölçülerin çok üstünde nazik, ölçülü, saygılı, şeffaf bir siyaset aktörünü tanıdı. CHP, kendi liderini Cumhurbaşkanı yapamadı ama bu ülkede bir cumhurbaşkanının herkes için adaleti temsil etmesi gerektiği konusunda, kendi tarihinde bile olmayan tarifsiz bir deneyim bıraktı.
Ankara Çubuk’ta Kemal Kılıçdaroğlu’na atılan yumruk, cenaze törenlerinde ayağının önüne atılan mermi ve aracının kurşunlanması gibi bütün saldırılara ve tehditlere rağmen sabırla hak, hukuk ve adaleti savunan Kılıçdaroğlu, Türkiye’nin geleceğine dair umutlu olmak için bir naif ses ve güçlü nefes oldu. 2023 seçimleri gelecekte milyonların belleğinde böyle kalacaktır.