Attila Aşut

yazievi@yahoo.com

Geride bıraktığımız 7 Kasım, yayıncı kardeşimiz İlhan Erdost’un Mamak Askeri Cezaevi’nde dövülerek öldürülüşünün 42. yıldönümüydü. Ailesi ve dostları, her yıl olduğu gibi, o gün yine Karşıyaka’daydı. İlhan Erdost, gömütü başında düzenlenen sade bir törenle anıldı. Cumhuriyet gazetesi de ertesi günkü sayısında bu töreni haberleştirdi. Ama nasıl?

(Cumhuriyet, 8 Kasım 2022)

8 Kasım 2022 tarihli Cumhuriyet’in 10. sayfasında yer alan “İlhan Erdost Unutulmadı” başlıklı ve Sefa Uyar imzalı haber şöyle başlıyordu:

“12 Eylül darbesinin ardından öldürülen yayıncı İlhan Erdost, ailesinin ve sevenleri tarafından katledilişinin 42. yılında gömütü başında anıldı.”

yanlisin-boylesi-1087477-1.

Bu nasıl bir tümce arkadaşlar? Altını çizdiğim ifade ile İlhan Erdost’un ailesini ve sevenlerini ne duruma düşürdüğünüzün ayırdında mısınız? O sözcüğü yinelemeye dilim varmıyor doğrusu! Yanlış yazım, yanlış anlatım olur ama bu kadarı da olmaz! Üstelik böylesine “vahim” bir yanlıştan sonra gazetenin ertesi günkü sayısında “düzeltme ve özür” notunun yer almamasını da ciddi bir editoryal eksiklik sayıyorum. Göz ardı edilecek, görmezden gelinecek, önemsenmeyecek bir yanlış mıdır ki bu, sessiz kalmayı yeğlemiş arkadaşlar?

***

“EKMEK” VE “DİKMEK”

Görele’den yazan Özcan Temel arkadaşımız, “ekmek” ve “dikmek” eylemlerinin TRT’de yanlış kullanılmasını eleştiriyor:

“Kıymetli üstadım,

Bu mektubumla bir dil yanlışına vurgu yaparak BirGün gazetesinde pazartesi günleri ‘Dilin Kemiği’ başlığı altında yayımlanan köşeyazılarınıza katkı sunmak istiyorum. Umarım ilginizi çeker.

20 Ekim 2022 Perşembe sabahı TRT Belgesel kanalında, Artvin’in Borçka ilçesinin anlatıldığı ‘Bi Çiftlik’ adlı belgeseli izliyorum. Çoruh nehrinin kıyısında yer alan yemyeşil bir ilçe, sıcakkanlı insanlar, çaylıklar, dik yamaçlar… Borçka, deyim yerindeyse tam bir doğa harikası! Mutluyum, huzurluyum, dahası keyifliyim. Bilgi veren anlatıcı, ‘Borçka, Rize ile birlikte çayın kanunla ekildiği yer olmuş’ diyor. Cümlede geçen ‘ekmek’ sözcüğüne takılıyor; dilin gelişigüzel, özensiz, savruk kullanılmasına üzülüyorum. Çay ekilmez, dikilir! Bu hatayı, ‘ekmek’ eylemini fındıkla bir araya getirerek de yapıyorlar: ‘Fındık ekilen bahçeler…’

‘Ekmek’ eyleminin anlamı, TDK sözlüğünde ‘Bir bitkiyi üretmek için toprağa tohum atmak veya gömmek’ olarak veriliyor. Bilindiği üzere buğday, arpa, mısır baharda tarlaya ekilir, sonbaharda biçilir. Oysa çay ya da fındık; buğday, arpa, mısır gibi ekilip biçilmez. Çay da fındık da bir kez dikilir, yıllarca ürün verir. ‘Dikmek’ sözcüğünün sözlükteki anlamlarından biri ise ‘Yetiştirmek için bir bitkiyi toprağa yerleştirmek’ olarak tanımlanıyor.

TRT bir devlet kurumudur. Dili yerinde, güzel ve etkili kullanmak, onun öncelikli görevidir.

Görele’den sevgiler.”

***

“CANSIZ BEDEN” Mİ “ CANSIZ BEDENİ” Mİ?

Köşemizin sürekli okurlarından M. İlhan Koç, yaygın olarak kullanılan bir ifade konusunda farklı bir değerlendirmede bulunmuş. Tartışmaya açık bir öneri olarak paylaşmayı uygun buldum:

Attila Bey merhaba,

BirGün’de sıklıkla yapılan hatalı ifadelerden biri, aşağıdaki haberde de yer almaktadır:

https://www.birgun.net/haber/giresun-da-sahilde-bir-erkege-ait-cansiz-beden-bulundu-407576

Maddi varlıktan (beden) bağımsız bir kişilik / insan varlığı bilinmemektedir. Böyle bir varlık hali (ruh gibi) olsa bile bu herkes için geçerli biçimde ifade edilebilir değildir. Ölüm gerçekleştiğinde, kişinin maddi varlığı (bedeni) fiziksel olarak mevcuttur ve bu, ölen kişiden ayrı değildir. Bu nedenle ‘bir erkeğe / kadına ait cansız beden’ kullanımı hatalıdır. Kanaatimce doğru ifade, ‘bir erkek / kadın cansız bedeni / cesedi bulundu’ şeklinde olmalıdır.

Saygılarımla.”

***

KİMİ SÖYLEMLER ÜZERİNE

Türkçe konusunda duyarlı arkadaşlarımızdan Aziz Naci Doğan da kimi söylemlerle ilgili eleştirilerini ve önerilerini okurlarımızla paylaşmış:

“Sayın Aşut,

Dolaşımdaki dilde kötücül ur gibi yaygınlaşan bir yanlış kullanıma dikkatinizi çekmek istiyorum. ‘Tedbir amaçlı’, ‘ihmal kaynaklı’...

‘Tedbir amaçlı’ yerine ‘önlem amacıyla’, ‘tedbir olarak’, ‘tedbir niteliğinde’ denebilir. ‘İhmal kaynaklı’ yerine ‘ihmalden kaynaklanan’, ‘ihmal sonucu’, ‘ihmalden ötürü’ diyebiliriz. Basın yayın organlarının ve hele de yazın dünyasının bu açık dil özensizliğine düşmemesi gerekir. Kolaylıklar dilerim.”

***

İZİN İSTEĞİ

Yaşam, acılar toplamıdır.

Değerli BirGün okurlarından bir süreliğine izin istiyorum.

Yeniden buluşmak umuduyla herkese esenlikler…