Yaşadın mı büyük yaşayacaksın

“Yaşadın mı büyük yaşayacaksın, ırmaklara, göğe, bütün evrene karışırcasına…” diyordu sevgili Ataol Behramoğlu “Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var” şiirinde. Büyük yaşamış, iz bırakmış tüm değerlerimizi selamlayarak başlayalım yazımıza. Hafta içinde 68 kuşağının devrimci önderlerinden Mahir Çayan ve arkadaşlarını andık katledilişlerinin 51’inci yılında… Ardından, Gezi direnişinin 11’inci yıldönümünde direniş sürecinde yaşamlarını yitiren cesur yürekleri andık… Gençlerin ilham kaynağı üç büyük ustayı da Haziran’ın ilk günlerinde anıyoruz.

Bugün, 2 Haziran, büyük şair Ahmed Arif’in 33’üncü ölüm yıldönümü. Diyarbakırlı şair yaşamı boyunca “kan tutmuş korsanlar, haramla beslenmiş azgın, düzmece peygamberler ve cüceleri ve iğdiş ve aptal kölelerine karşı” durdu… Hapislerde prangalar eskitti… “Vurun ulan, vurun, ben kolay ölmem” dedi… Bugün aynı zamanda büyük yazar Orhan Kemal’in 54’üncü ölüm yıldönümü. Şiirden romana edebiyatın pek çok türünde ürün veren, yapıtları sahnelere ve beyazperdeye yansıyan, toplumcu yazınımızın büyük ustasını sevgili dostum Yunus Bekir Yurdakul’un “Ölmeden İyi İnsanlar - Sanat İnsanlarından Güldüşün Anıları” kitabından bir alıntı ile anmak istiyorum: “Ne dediğini bilen bir yazar için sınıflar dışında bir edebiyat yoktur” diyen Orhan Kemal, öykü ve romanlarında haksızlığı, yoksunluğu, toplumsal çelişkileri anlattığı için birçok kez yargılanmıştı. Yine böyle bir davada, yargıcın “Niye hep yoksulları anlatıyorsun?” yollu sorusuna verdiği şu yanıtla aklanmıştır:  “Ben ciddi bir yazarım. Zenginleri bilsem onları yazardım. Fakirleri bildiğim için fakirleri yazıyorum”.

Yarın günlerden Nâzım 

Ve yarın, 3 Haziran şair babanın, Nâzım Hikmet’in 61’inci ölüm yıldönümü. İstanbul, İzmir, Eskişehir, Ankara, Muğla, İzmit, Hopa’da anma toplantıları yapılacak. Manisa ve Kırşehir belediyelerinin de ilk kez Nâzım anması ile adını andığımız kentlerin yanına katması sevindirici. Yalnızca dokuz kentten haberimiz var; diğerlerinin akıllarına gelmediyse çok yazık… Yerel yönetimlerin görevlerinden biri de, somut olmayan kültürel mirasımıza sahip çıkmak değil mi? Acaba kaç kentimizde Nâzım’ın adını taşıyan bir park, bir cadde, en azından bir yontu var? Elbette, diğer yazarlarımız, sanat insanlarımız için de geçerli aynı soru… Yerel yöneticilerin kendi kentlerinde doğmuş/yaşamış sanatçıları anımsamalarını bekliyoruz.

Nâzım Hikmet üstüne sayısız kitap yazıldı, ülkemizde ve başka ülkelerde. Birkaçını anımsatmak isterim. Küçükçekmece Belediyesi’nin yayımladığı M. Melih Güneş’in “Nâzım Hikmet’in Ellerinin İzinde” kitabı, Nâzım’ın dünya üzerinde yayımlanmış tüm kitapları ve yazarın Moskova’daki çalışma odasında bulunan kitapların dökümünü içeren, bu kitapların kapaklarından ya da içlerindeki görsellerden örnekler taşıyan çok değerli bir araştırma. Gene aynı belediyenin Deniz Dalkılınç ve Güney Özkılınç tarafından hazırlanan “Bilinmeyen Yönleriyle Basında Nâzım” kitabı ise 1895’ten 1951’e yerli basında yayımlanan haberlerin görsellerini içeriyor. Kitabın ‘Nâzım Hikmet-Sinema’ bölümünde Nâzım’ın çalıştığı filmlere ilişkin haberler ve ilanlara yer verilmiş. Maltepe Belediyesi’nin “Sanatçıların Nâzım’ı” Erkan Doğanay’ın küratörlüğünde çok sayıda görsel sanatçımızın Nâzım resimleri/heykelleri/illüstrasyonlarını içeren, metni Prof. Kaya Özsezgin’in imzasını taşıyan bir yapıt. Nâzım’ın tüm yapıtlarını yayımlayan Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, Nâzım 111 Yaşında üst başlığı altında Melih Güneş’in hazırladığı “Nâzım’ın Sanatı, Sanatçıların Nâzım’ı” ve ”Alnımın Çizgilerindesin Memleketim - Nâzım Hikmet’in Yolculuk Fotoğrafları” kitaplarını yayımladı. Türkiye İş Bankası Yayınları Haluk Oral’ın “Nâzım Hikmet’in Yolculuğu”nu basmıştı ama artık kitapçılarda bulunmuyor. Cumhuriyet Kitapları Ekber Babaev’in -Ataol Behramoğlu çevirisi- Nâzım Hikmet Yaşamı ve Yapıtları”nı yayımlamış, Nâzım Hikmet Kültür ve Sanat Vakfı ‘Uluslararası Nâzım Hikmet Sempozyumu’ düzenlemişti.

Ustalara saygı 

Görüldüğü üzere kapsamlı yayınların çoğunluğu yerel yönetimler tarafından hazırlanmış. Ustaların adlarını sanat mekânlarında ve düzenledikleri yarışmaların adlarında değerlendiren yerel yönetimleri de anımsatmadan geçmeyelim. Bursa Nilüfer Belediyesi, Nâzım Hikmet Kültür Evi’nde her yıl bir yazarımızı yıl boyunca düzenlediği etkinliklerle andıktan sonra, onların adına bir sempozyum düzenliyor. Bu güne kadar Orhan Kemal’den Yaşar Kemal’e, Sait Faik’ten Nezihe Meriç’e, Gülten Akın’dan Tomris Uyar’a, Sevgi Soysal’a pek çok edebiyatçı yılın sanatçısı olarak seçildi. Nilüfer’in unutmadığı bir sanatçı da değerli heykel sanatçımız Kuzgun Acar. Onun adına da bir heykel sempozyumu gerçekleştirmişti Nilüfer Belediyesi. Şimdi aynı performansı Bursa Büyükşehir Belediyesi’nden bekliyoruz.

Elbette, Akşehir Belediyesi’nin Nasreddin Hoca Şenlikleri’ni, Milas Belediyesi’nin düzenlediği Turhan Selçuk Uluslararası Karikatür Yarışması’nı, Bodrum Belediyesi’nin Halikarnas Balıkçısı, Kırklareli Belediyesi’nin Sabahattin Ali, Ardahan Belediyesi’nin Dursun Akçam, Osmaniye Belediyesi’nin Yaşar Kemal, Datça Belediyesi’nin Can Yücel adına düzenlediği sanat şenliklerini, Adana Büyükşehir Belediyesi’nin Yılmaz Güney Müzesi’ni ve Tahir Yüksel’in hazırladığı “Karanlıktaki Işık Yılmaz Güney” kitabını, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin Aziz Nesin Mizah Ödüllerini ve Özdemir Nutku-Hülya Nutku Tiyatro Festivali’ni de unutmamak gerek. Geçen yıllarda İzmir Büyükşehir Belediyesi kapsamlı bir Yaşar Kemal Sempozyumu gerçekleştirmiş, Bayraklı Belediyesi Homeros Edebiyat Festivali düzenlemiş, Çiğli Belediyesi Fakir Baykurt adıyla bir Roman Yarışması başlatmıştı. İzmir’in yeni başkanlarının gelenekselleşme potansiyeli olan bu ve benzeri etkinliklere sahip çıkacaklarını umuyoruz. Atilla İlhan, Yorgo Seferis, Tarık Dursun K., Necati Cumalı, Süreyya Berfe, Didem Madak gibi İzmir’de doğmuş ya da Muzaffer İzgü, Salah Birsel, Şükran Kurdakul, Turgay Gönenç, Samim Kocagöz gibi yaşamlarının bir bölümünü İzmir’de geçirmiş değerlerimizi genç kuşaklara tanıtmak herkesten önce yerel yönetimlere düşen bir sorumluluk değil mi?

İstanbul Büyükşehir’in örnek çalışmaları 

Ekrem İmamoğlu başkanlığındaki İstanbul Büyükşehir Belediyesi, kültür mirasımıza sahip çıkmakta tüm yerel yönetimlere örnek olacak çalışmalar yapıyor. Genel Sekreter yardımcısı Mahir Polat’ın yönetimindeki birimler tarihi mekânları yetkin bir restorasyonla elden geçirdikten sonra görkemli  sanat mekânlarına dönüştürüyor. Casa Botter’den Metro Han’a, Müze Gazhane’den Çubuklu Silolara, Büyükada Taş Mektep’ten Yerebatan Sarnıcı’na onlarca mekân… Cengiz Özkarabekir’in koordinatörlüğündeki İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları kültür ve sanatımızın değerlerini tanıtan kapsamlı kitaplar yayımlıyor. İstanbul Planlama Ajansı’nın “İstanbul, Kent Araştırmaları ve Düşünce Dergisi”, ‘Stadyumlardan Sahnelere: İstanbul’un Son 30 Yılda Değişen Müziği’ gibi kültür tarihimize ilişkin önemli dosyalara yer veriyor. Nazım Alpman’ın Genel Yayın Koordinatörlüğündeki  “İST -İstanbul’a ve İstanbulluya Dair Üç Aylık Yaşam Kültürü Dergisi”nde de kentin kültür yaşamına ilişkin incelemeler var. Yalnızca bir sayısında yer alan yazılardan birkaç örnek sıralayayım: Direklerarası Nostaljisi, Taksim Belediye Gazinosu, Sinematek’in Uzun Yolculuğu, Macar-Türk Kültür Yılı…

İBB Yayınları, Mimar Sinan, Yunus Emre, Hacı Bektaş-ı Veli, Aşık Veysel, Neşet Ertaş gibi kültür tarihimizin değerli isimlerini birer kitapla anarken, ‘İstanbul’un Çoksesli Batı Müziği Tarihi’, ‘İstanbul Eğleniyor’, ‘ Zamana Değer Katanlar’, ‘Köy Enstitüleri’, ‘Halkevleri’, ‘Cumhuriyet’in 100. Yılında Türk Edebiyatı’, ‘ 40 Kadın 40 Hayat’, ‘Cumhuriyet İstanbul’unda Kadın’ gibi kültür tarihimize ışık tutan önemli yayınlara imza atıyor; İstanbul’a, İstanbul Edebiyatına ilişkin çok sayıda kitabın yanı sıra… Yayınevi Fatma Girik, Cüneyt Arkın gibi popüler isimleri de anmaktan geri durmuyor. Ertem Eğilmez kitabı sinema tarihimizle ilgilenenler için önemli bir kaynak kitap, ama keşke Lütfi Akad, Atıf Yılmaz gibi ustalarla başlasaydı sinemaya ilişkin yayınlar. Klasik müzik alanındaki “Cemal Reşit Rey” kitabı bu alanda yetkin bir ismin, Evin İlyasoğlu’nun, tiyatromuzun büyük ustası “Muhsin Ertuğrul” kitabı da kültür tarihimize ilişkin çok değerli kitapları olan bir yazarın, Gökhan Akçura’nın imzalarını taşıyor. Darısı diğer ustaların ve diğer yerel yönetimlerin başına…