Uluslararası Af Örgütü: Ölüm cezaları son 10 yılın en düşük seviyelerinde

Uluslararası Af Örgütü 2020 ölüm cezalarına ilişkin yayımladığı raporunda, ölüm cezası uygulamalarının 10 yılın en düşük seviyesine gerilediğini belirtirken, Çin’in verileri saklamasına rağmen en yüksek sayıda ölüm cezası uygulayan ülke olmayı sürdürdüğünün altını çiziyor.

DİDEM MERCAN

Uluslararası Af Örgütü yıllık bazda tüm dünyada ölüm cezalarını incelediği raporunu yayımladı. Raporda, küresel çapta ölüm cezası uygulamalarında azalma eğilimi görülürken, bu azalmanın uygulamalara devam eden bazı ülkelerde infazların sayısındaki azalmadan ve daha sınırlı ölçüde de pandemi nedeniyle ölüm cezası uygulamalarına ara verilmesinden kaynaklandığı belirtildi.

Ölüm cezası uygulamaya devam eden ülkelerden Mısır, bir önceki yıla göre yıllık infaz sayısını üçe katladı. Covid-19’u önleme tedbirlerini olumsuz etkileyecek suçların engelleneceğini açıklayan Çin ise en az bir erkeği bu kapsamdaki bir suçtan ölüm cezasına mahkum etti ve öldürdü. Öte yandan, Trump yönetimi, 17 yıllık aranın ardından federal düzeyde infazlara devam etti ve altı aydan daha kısa bir süre içinde 10 kişinin ölüm cezasını uyguladı. Hindistan, Umman, Katar ve Tayvan da ölüm cezası uygulamayı sürdüren ülkeler arasında yer alırken, İran, Mısır, Irak ve Suudi Arabistan’ın 2020'de bilinen küresel infazların yüzde 88'den sorumlu olduğu belirtildi.

Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard konuya ilişkin yaptığı açıklamada, “Tüm dünya insanların hayatını Covid-19’dan korumanın yollarını bulmaya odaklanmışken bazı hükümetler ölüm cezasına başvurmak ve insanları her ne olursa olsun öldürmek için kaygı verici bir kararlılık sergiledi” dedi ve ekledi: “Ölüm cezası korkunç bir cezadır. Ölüm cezası uygulamalarının pandeminin ortasında bile sürdürülmesi ise bu cezanın tabiatında var olan zalimliğin altını çiziyor. En elverişli dönemlerde bile bu cezaya karşı mücadele etmek zorken, pandemi sürecinde ölüm cezasının uygulanmasını bekleyen insanlar, hukuki desteğe yüz yüze erişimden yoksun bırakıldı ve destek sunmak isteyen birçok kişi sağlık açısından önemli ve kaçınılmaz risklere girmek zorunda kaldı. Bu koşullarda ölüm cezasına başvurmak, insan haklarını hedef alan bilhassa ağır bir saldırıdır.”

Uluslararası Af Örgütü raporunda, Covid-19 kısıtlamalarının, hayati önemdeki yargılama süreçlerinde savunma avukatlarının faaliyetlerini olumsuz etkilediğini ifade etti.

Avukatların savunma faaliyetlerini yürütemediklerini veya müvekkilleriyle yüz yüze görüşemediklerini söyledikleri ABD dahil birçok ülkede, hukuki danışmanlığa ve adil yargılanma hakkına erişim açısından kaygı verici sonuçlar ortaya çıktı.

Af Örgütü 2020’de tüm dünyada en az 483 kişinin ölüm cezasının uygulandığını belirtirken, sayıların son 10 yılda kaydettiği en düşük ölüm cezası olduğu kayda geçti. Bu sayıların 2019’a kıyasla yüzde 26’lık bir azalmaya, 2015’te ise zirveye ulaşan 1634 ölüm cezası uygulamasına kıyasla yüzde 70’lik bir azalmaya tekabül ettiği raporda yer aldı.

EN ÇOK ÖLÜM CEZASI UYGULAYAN 5 ÜLKE

Uluslararası Af Örgütü’nü yaptığı yazılı açıklamada, Çin’in bağımsız araştırmalara izin vermediğini ve ölüm cezalarının sayısını sakladığını belirtti. Buna rağmen Çin en yüksek sayıda ölüm cezası uygulayan ülke olmayı sürdürüyor.

İran (en az 246), Mısır (en az 107), Irak (en az 45) ve Suudi Arabistan’da (27) uygulanan infazlar tüm dünyanın yüzde 88’ini oluşturuyor.

Mısır 2020’de bir yılda uygulanan ölüm cezası sayısını üç katına çıkarırken, tüm dünyada ölüm cezasını en sık uygulayan ülke oldu. Ölüm cezası uygulanan kişilerin en az 23’ü siyasi şiddetle bağlantılı davalardan adil olmayan yargılamalarla mahkum edildi. İnfazların arttığı Ekim ve Kasım aylarında Mısır yetkilileri en az 57 kişinin (53 erkek, dört kadın) ölüm cezasını uyguladı.

İRAN’DA ÖLÜM CEZALARI AZINLIK GRUPLARA KARŞI SİYASİ BİR ARAÇ

Rapor, önceki yıllara göre daha az ölüm cezası uygulamaya devam ettiğini belirtse dahi İran’nın, uluslararası hukuku ihlal ederek ölüm cezasını gittikçe artan bir biçimde muhaliflere, protestoculara ve etnik azınlık gruplara karşı siyasi bir baskı aracı olarak kullanıldığının altı çizildi.

Rapora göre, Asya-Pasifik bölgesindeki birçok ülke, kasten öldürmeyi içeren suçlar dışında ölüm cezasına başvurulmasını yasaklayan uluslararası hukuk ve standartları ihlal etmeyi sürdürüyor.

Ölüm cezası Çin, Endonezya, Laos, Malezya, Singapur, Sri Lanka, Tayland ve Vietnam’da uyuşturucuyla bağlantılı suçlardan ötürü verilirken yine Çin ve Vietnam’da yolsuzluk, Pakistan’da ise dine küfretme suçlarından verildi. Bangladeş ve Pakistan’da ölüm cezaları, özel yasalarla kurulan ve genellikle adli mahkemelerden farklı prosedürler izleyen mahkemeler tarafından verildi. Maldivler’de suç tarihinde 18 yaşından küçük olan beş kişinin ölüm cezası bozulmadı.

ABD 2020’de Amerika kıtasında ölüm cezası uygulayan tek ülke oldu. Raporda, temmuz ayında Trump yönetiminin 17 yıldır ilk kez federal düzeyde ölüm cezası uyguladığını ve beş eyalette ölüm cezasına mahkum edilen yedi kişinin öldürdüğü belirtildi.

ÖLÜM CEZALARI 2019’A KIYASLA YÜZDE 36 AZALDI

Suudi Arabistan’da kaydedilen ölüm cezası uygulamalarının sayısı 2019’da 184’ten 2020’de 27’ye gerileyerek yüzde 85; Irak’ta 2019’da 100’den 2020’de 45’e gerileyerek yarı yarıya azaldı. 2019’da ölüm cezası uygulayan ülkelerden Bahreyn, Belarus, Japonya, Pakistan, Singapur ve Sudan’da bu yıl hiçbir infaz kaydedilmedi.

Tüm dünyada en az 1477 kişiye uygulandığı bilinen ölüm cezalarının sayısı da 2019’a kıyasla yüzde 36 azaldı. Uluslararası Af Örgütü ölüm cezası uygulandığı bilinen 54 ülkeden 30’unda azalma kaydetti. Sayılardaki bu düşüşün birçok vakada pandemi nedeniyle yargı süreçlerinde yaşanan gecikmeler ve ertelemelerle bağlantılı olduğu görüldü. Bu durumun belirgin istisnaları, ölüm cezası uygulamalarının 2019’a (80) kıyasla 2020’de (117) yüzde 46 artış gösterdiği Endonezya ile 2019’a kıyasla 2020’de 18 fazla ölüm cezası uygulayan ve toplamda 119 kişinin ölüm cezasını infaz eden Zambiya’ydı. Böylelikle Zambiya, Sahra Altı Afrika’da en yüksek sayıda ölüm cezası uygulayan ülke oldu.

108 ÜLKE ÖLÜM CEZASINI KALDIRDI

Raporda 2020’de Çad ve ABD’nin Colorado eyaletinde ölüm cezasının kaldırıldığı belirtilirken, Kazakistan uluslararası hukuk gereğince ölüm cezasını kaldırmayı taahhüt etti ve Barbados zorunlu ölüm cezasının kaldırılmasını öngören reform sürecini tamamladı.

Nisan 2021 itibariyle 108 ülke ölüm cezasını tüm suçlar için, 144 ülke ise yasalarda veya uygulamada kaldırdı.

Af Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard, “Bazı hükümetler ölüm cezasına başvurmayı sürdürdü ama buna rağmen 2020’deki genel tablo olumluydu. Çad ve ABD’nin Colorado eyaleti ölüm cezasını kaldırdı ve bilinen ölüm cezası uygulamalarının sayısı azalmaya devam ederek dünyayı bu zalimane, insanlık dışı ve alçaltıcı cezanın tarih kitaplarına kaldırılması hedefine bir adım daha yaklaştırdı” dedi.

Callamard tüm ülkelerin liderlerine ‘’2021, devlet eliyle gerçekleştirilen öldürmelere temelli son verilen yıl olsun’’ çağrısında bulunurken sözlerini şöyle tamamladı:

“BM Genel Kurulu’nun yaptığı infazları erteleme çağrısını 123 ülkenin (bu her zamankinden yüksek bir sayı) desteklemesi sonucunda çağrıya uymayan ülkelerin üzerindeki baskı arttı. Virginia yakın bir zamanda ölüm cezasını kaldıran ABD’nin ilk güney eyaleti oldu. ABD’de federal düzeyde ölüm cezası uygulamalarının kaldırılması için sunulan birçok kanun teklifi ise Kongre’de karara bağlanmayı bekliyor. Ölüm cezasının tüm dünyada kaldırılması yönündeki yolculuk devam ederken ABD Kongresi’ni ölüm cezasının yasalardan kaldırılması için harcanan çabaları desteklemeye çağırıyoruz. Ölüm cezası dünyanın her yerinde kesin surette kaldırılana kadar mücadele etmeyi sürdüreceğiz.”

Günün Manşetleri için tıklayın