Üretici emeğinin karşılığını istiyor
Yaklaşık bir milyon kişinin geçim kaynağı çay hasadı yakında başlıyor. Bölge ziraat odaları bir kilo yaş çay maliyetinin 19 TL’ye kadar çıkabileceğini hesapladı. Üretici alım fiyatının en az 25 TL olmasını talep ediyor.
Havva GÜMÜŞKAYA
Doğu Karadeniz Bölgesi’nde 791 bin 287 dekar alanda yaklaşık 1 milyon kişinin geçimini sağladığı çay hasadı yakında başlayacak. Geçen yıl 3 Mayıs’ta duyurulan yaş çay alım fiyatlarının da önümüzdeki günlerde açıklanması bekleniyor. Geçen yıl destek ödemesi ile birlikte kilo başına 11 lira 30 kuruş olan yaş çay alım fiyatının, bu yıl 25 TL’ye çıkması talep ediliyor.
Talep edilen tutar, 19 çay bölgesi Ziraat Odası’nın yaptığı maliyet çalışmaları sonucunda belirlendi. Çapalama, gübre, budama, ot temizliği, makas, torba, işçi yevmiyesi, taşıma olmak üzere üç sürgün döneminde çay hasadının dekar başına toplam masrafı 28 bin 452 TL, bir kilo yaş çayın ortalama maliyeti de 16,99 TL olarak belirlendi. Ancak bölgeden bölgeye değişen üretim maliyeti kilo başına 19 TL’ye kadar çıkabiliyor.
MALİYET YÜZDE 80
Çay üreticileri yaş çay alım fiyatlarını beklerken Rize Ticaret Borsası’nın yayımladığı raporda sektörün geleceğine ilişkin umutsuzluk yaratıcı veriler yer aldı. Artvin, Rize, Trabzon, Giresun ve Ordu’da sürdürülen çay tarımı genellikle küçük aile çiftçiliği şeklinde yapılıyor ve üretici başına ortalama 4 dekar civarında çaylık düşüyor. Ancak çayda özelleştirme politikaları ile üreticilerin yalnız bırakılması, gelirin yetersiz kalması, artan maliyetler çay tarımını sürdürülebilir olmaktan uzaklaştırıyor. Çay üretim maliyetlerine dikkatin çekildiği raporda dünyada çay üreten ülkelerde hammadde maliyetinin yüzde 60-65 aralığındayken Türkiye’de yüzde 75-80 aralığında olduğuna vurgu yapıldı. Raporda 2023 yılında 1 milyar 355 milyon kilogram yaş çay işlendiği, bu yaş çaydan 270 bin ton kuru çay elde edildiği belirtildi. Üretilen yaş çayın yüzde 57,79’u özel sektör ve yüzde 42,21’i ÇAYKUR tarafından işlendi.
ÖZEL SEKTÖR EGEMEN
1985’te sektördeki toplam yaş çay alımının yüzde 95’i ÇAYKUR, yüzde 5’i özel sektör tarafından yapılırken ÇAYKUR’un kota ve kontenjan uygulamaları nedeniyle çay üretimi yıllar içerisinde özel sektörün hâkimiyetine geçti. ÇAYKUR’a çay satamayan üreticiler alım fiyatının altında rakamlara özel sektöre çay satmak zorunda kaldı. Bölgedeki 183 çay fabrikasından sadece 48'i ağırlığını kaybeden ÇAYKUR tarafından işletiliyor.
2024 YILI ORTALAMA YAŞ ÇAY YAPRAĞI TAHMİNİ MALİYETİ