İnsan evrim ağacının neresinde duruyor?
İnsan birçok şekilde tanımlanabilir. Yetenekleriyle, farklarıyla, özellikleriyle, üstünlükleriyle, alçaklıklarıyla... Ancak bilimde insanı, sıradan bir tür olarak, taksonomi diye de bilinen “sınıflandırma bilimi” içerisinde tanımlarız
ÇAĞRI MERT BAKIRCI
İnsan, bilimsel olarak Homo sapiens isimli türdür. Hayvanlar alemi içerisinde yer almaktadır. Bunu morfolojik, fizyolojik, davranışsal, hücresel ve genetik açılardan kolaylıkla görebiliriz. İnsan, memeli hayvanlar (Mammalia) sınıfı altında bulunmaktadır. Bunun en net göstergesi süt bezleri, memeler ve kıllarımızın bulunmasıdır. Memeliler sınıfı içerisinde, üç büyük klad (taksonomik grup) bulunur. Bunlar, yumurtlayan memeliler (Monotremata takımı), keseli memeliler (Marsupialia infrasınıfı) ve plasentalı memeliler (Placentalia infrasınıfı) gruplarıdır. İnsanlar, plasentalı memeli bir hayvan türüdür. Bu hayvanlar, insanda olduğu gibi, “doğurarak” çoğalırlar.
PRİMAT VE BENZERLİK
Eğer taksonomik basamaklardan biraz daha aşağı doğru inecek olursanız, insanın ait olduğu bir sonraki grubun, plasentalı memeliler altında bulunan primatlar takımı olduğu görülecektir. Daha spesifik olarak, Primatlar takımı içerisindeki, huru burunlu maymunlar (Haplorrhini) alt takımı içerisinde yer alır. Tıpkı memelerimiz (süt bezlerimiz) olduğu gibi, belli bir grup primatlarda olduğu gibi burunlarımız yapısal olarak “kuru”dur (tahmin edebileceğiniz gibi diğer grubun burunları ıslaktır)
Sonrasında, daha da aşağı inilecek olursa (taksonomide “aşağıya” inmenin daha “düşük seviyeli canlılara ulaşma” anlamına gelmediğini unutmayınız; daha geniş gruplardan daha spesifik gruplara inmek anlamına gelir!), kuru burunlu primatlar içerisinde yer alan maymunlar (Simiiformes) infratakımı içerisinde yer aldığımız görülür. Yani insan, bir maymun türüdür. Maymun, “şempanze” ya da “şebek” demek değildir. Belli ortak özellikleri paylaşan canlıların bir araya gelerek oluşturduğu taksonomik bir gruptur. Çok fazla sayıda türü kapsayan, bilimsel bir terimin halk arasındaki karşılığıdır. Her şempanze ve her insan birer maymundur; ancak her maymun, şempanze ya da insan olmak zorunda değildir. Tıpkı her insanın bir memeli hayvan olması; ancak her memeli hayvanın insan olmaması gibi...
ARTAN ÖZELLİKLER
Maymunlar infratakımı içerisinde ise kuyruksuz maymunlar (Hominoidea) üst ailesi içerisinde yer almaktayız. Tıpkı onlar gibi kuyruklarımız bulunmuyor; ancak kuyruklarımızın daha önceden var olduğuna dair tüm izleri taşıyoruz: kuyruk sokumu kemikleri, kuyruğun oluşumuna ait genler vb. Tabii diğer bazı ayırt edici özellikleri de: koku yerine görmeye dayalı bir yaşam, güdük burunlar, alet yapma becerisi, dil becerisi, karmaşık sosyal yaşantılar... İşte bu şekilde, ‘memeli hayvanlar’ gibi çok kapsamlı bir taksonomik noktadan başlayıp, Homo sapiens (Modern İnsan) türü gibi çok spesifik bir canlı grubuna kadar takip edilebilmektedir. Elbette kısa kesmek için aradaki birçok taksonomik basamağı atladık.
DEV AKRABALIK ZİNCİRİ
Bu süreçte, grubu paylaştığımız diğer türlerle giderek artan sayıda ortak özelliği ortak olarak taşırız. Ancak taksonomide alt basamaklara inildikçe, gruplara dahil edilen canlı sayısı da giderek azalır; canlıların belirginliği artar. Örneğin Memeliler Sınıfı içerisinde birbirinden farklı 5500 civarında tür varken, taksonomik olarak daha alt bir basamakta bulunan Maymunlar infratakımında 260 tür, cins seviyesinde ise (örneğin Homo cinsi içerisinde) sadece 13-14 tür yer almaktadır. Bir düşünün! Bundan sadece birkaç on bin sene önce Dünya üzerindeki tek insan türü biz değildik! Diğer kuzenlerimizle, örneğin Neandertaller (Homo neanderthalensis) ile birlikte yaşıyorduk!
Tabii ki, insanın diğer Homo cinsi içindeki soyu tükenmiş diğer türler ile paylaştığı ortak özellik sayısı, insanın diğer maymun türleriyle (örneğin Mangabey maymunları ya da şempanzelerle) paylaştığından kat kat fazladır. Fakat aynı şekilde, insanın şempanzelerle paylaştığı ortak özellik sayısı, bir diğer memeli hayvan olan inek ile paylaştığından çok daha fazladır. İşte bu, evrimsel akrabalık ilişkisine ve bu türlerin Evrim Ağacı üzerinde birbirinden ne kadar uzakta olduklarına işaret eder. Evrim Ağacı, tüm türleri tek bir köken üzerinden birbirine bağlayan dev bir akrabalık ağacıdır (soy ağacıdır)!
Günün Manşetleri için tıklayın