Tarihte bu hafta
EMRE POYRAZ
20 KASIM 284 - DIOCLETIANUS İMPARATOR İLAN EDİLDİ
Diocletianus, 20 Kasım 284 yılında, İmparator Numerianus’un öldürülmesinin ardından askerler tarafından imparator ilan edildi. Diocletianus’un tahta çıktığı dönem tarihçiler tarafından üçüncü yüzyıl krizleri olarak adlandırılır. Bu dönemde imparatorluk kuzeyden ve doğudan gelen dış tehditlerle uğraşırken bir yandan da iç karışıklıklarla uğraşmaktaydı. İmparatorluğun farklı noktalarında birden fazla gaspçı imparatorun ortaya çıkması devleti yönetimsel olarak krize sokmaktaydı. Bu kriz ortamı Diocletianus’un imparator ilan edilmesinin ardından sona ermişti. Diğer yandan, devletin artık Principatus yani önde gelen yurttaş sistemiyle yönetilemeyeceğini gören Diocletianus, bu eski yönetim sisteminin yerine monarşiye daha yakın bir sistem olan ve tüm yetkileri imparatorda toplayan Dominatus sistemini benimsemişti. Bu reformun ardından, Roma’nın geniş ve dış tehditlere oldukça açık olan topraklarını daha sağlıklı yönetebilmek için 286 yılının Nisan ayında, güvendiği dostu Maximianus’u yönetime ortak yaptı. Böylece Roma Doğu’dan ve Batı’dan gelen tehditlere karşı daha güçlü ve dengeli bir mücadele ortaya koyabilecekti. Bu sistemle, Diocletianus Nikomedia’da Maximianus ise Mediolanum’da ikamet etmekteydi. Yani artık Roma’nın Augustus ünvanlı iki imparatoru vardı. 293 yılına gelindiğinde ise bu ikili yönetim yerini dörtlü yönetim sistemine yani Tetrarkhia’ya bırakmıştı. Bu sisteme göre her Augustus kendisine bir Caesar seçecek ve böylece Augustus ünvanlı imparator öldükten sonra tahta kimin çıkacağı konusunda kriz yaşanmayacaktı. Bu Caesar’lar aynı zamanda Augustus’lara yönetim anlamında da destek olacaklardı.
Diocletianus, Maximianus’la beraber 1 Mayıs 305’de tahttan feragat ederek yerlerini Caesar’larına bıraktılar. Diocletianus, Roma’yı kriz ortamından çıkartıp istikrarlı bir yönetim sistemi kurmaya gayret etmişti. Tüm bunların dışında büyük eyaletlerin yönetiminin güç olması nedeniyle Roma eyalet siteminde de reformlar yapmış ve eyaletleri Diocesis denen on iki idari bölgeye ayırmıştır. Ekonomi alanında ise, 301 yılında hem enflasyonla mücadele etmek için hem de ürünlerin fiyatlandırmasını kontrol altına almak adına Edictum de Pretiis (Narh Kararnamesi) adında bir kararname çıkartmıştır. Bu kararnamenin en güzel örneğini Kütahya’da bulunan Aizanoi antik kentinde görmemiz mümkündür. Roma’nın bu reformist imparatoru, 313 yılında hayata gözlerini kapatmıştır.
İSTANBUL'DA KOLERA SALGINI
1910 yılında Erzurum’da görülen ve Rusya üzerinden geldiği düşünülen kolera salgını, Samsun’a ve sonrasında da İstanbul’a yayıldı. Yayılan salgın sonucunda Osmanlı Devleti’nin resmi kayıtlara göre 1910 ile 1912 yılları arasında 16 binden fazla kişi hayatını kaybettiği belirtildi. 1912 sonunda ve 1913 başlarında koleraya karşı aktif tedavi kampanyası yürütülürken, toplamda ölen ve hastalanan kişi sayısı aktarılmadı.
Haftanın kitap önerisi
Roma Savaş Sanatı
Flavius Vegetius Renatus
Çevirmen: Kutsi Aybars Çetinalp, Samet Özgüler
Kronik Kitap, 2019