Evlilik ve çatışma
Usta Japon kalem Juniçiro Tanizaki’nin ‘Bazıları Isırgan Sever’ adlı eseri, eski değerlerle yeni değerlerin karşıtlığında, bir ailenin kültürel çatışmasını net bir şekilde görmek isteyen okur için etkileyici bir yapıt.
Deniz Burak BAYRAK
Her böceğin ağız tadı farklıdır ama bazı böcekler ısırgan sever.
Çocukluğundan yaşamının sonuna kadar yayın ve yazın dünyasının havasını soluyan Juniçiro Tanizaki, yapıtlarıyla adını ülkesi Japonya’dan tüm dünyaya duyuran bir yazar. İkinci Dünya Savaşı yıllarında polis tarafından aranan Tanizaki, yazınsal çalışmalarına gizli gizli devam etti. ‘Nazlı Kar’, ‘Sazende Şunkin’, ‘Çılgın Bir İhtiyarın Güncesi’ gibi ölümsüz yapıtlara imza atan usta kalemin ‘Bazıları Isırgan Sever’ adlı romanı da Can Yayınları etiketiyle yayımlandı.
Yapıtın başkahramanları Kaname ve Misako; evliliklerinin çıkmaza girdiğinin farkında olan, birbirlerine ilgilerini yitirmiş ancak çocukları Hiroşi için birlikteliklerine devam eden bir çift.
Misako yaptığı birtakım eylemlerin karşılığında babası ve akrabalarının baskılarını zerre kadar önemsemeyen bir kadın. Eski âdetler ve görevler noktasında kocasına göre daha gözü pek. Kaname ise Misako’ya göre geleneklere değer veren bir çizgide ilerliyor. Bunun etkisiyle geleneksel Japon karı koca ilişkisine daha bağlı. Romanı daha çok Kaname’nin tarafından okuyoruz.
Tutkusuz ve geleceği belirsiz bir evliliğin merkezindeki Kaname ve Misako bu can sıkıcı durumdan kurtuldukları takdirde de ne yapacaklarını öngöremiyorlar. Bundan dolayı da boşanma konusunda iki taraf da harekete geçmeyi erteliyor, karşı taraftan bunu bekliyor.
EDİLGEN BİR BEKLEYİŞ…
Çift uzun zamandır birbirleriyle ilgilenmiyor. Romanın açılış sahnesinde karı koca arasındaki soğuk hava okur tarafından hissediliyor. Dışarı çıkıp çıkmama konusunda bile karar veremiyorlar. Edilgen bir bekleyiş sürüp gidiyor. Gidilmesi için karar verilmesi gereken yer ise Misako’nun babasının onları davet ettiği bir tiyatro.
Oğulları Hiroşi, bir süredir anne ve babası arasında bir anlaşmazlık olduğunun farkında. Burada yazar, anne-baba ilişkisini çocuğa anlatırken eski ahlaki kıstasların esiri olan bakış açılarını da eleştiriyor. Öte yandan Misako, Aso adında biriyle duygusal bir birliktelik hâlinde ve bu durumdan Kaname’nin haberi ve onayı var.
MODERN VE GELENEKSEL
Romanda Tanizaki, engin yazarlık yeteneğiyle temelinden sarsılan bir evliliği anlatırken aslında modernlik ve gelenek kavramlarını da tartışmaya açıyor.
Misako’nun babasının devreye girişi, kızının evliliğinin yeni bir kültür etkisiyle yıkılacağını düşünmesi, babanın köklerine tutkuyla bağlılığını örnekliyor.
Sayfalar ilerledikçe Doğu-Batı çatışmasının içinde buluyoruz kendimizi. Babanın geleneksel Japon tiyatrosuna tutku derecesinde ilgisi, caz müziği Batılı bulup beğenmemesi yalnızca birkaç örnek. Bu evliliği kurtarmaya çalışırken kızı ve damadını yönlendirdiği geleneksel sanat ve kültür etkinlikleri tüm zıtlıklar arasındaki ayrımı daha görünür kılıyor. Batı değerleriyle Japon kültürü arasındaki farklar da canlı birer kahraman olarak romanda yer alıyor.
METİNLER ARASILIK
Tanizaki, romanın bazı bölümlerindeki belli sahnelerde okurun karşısına ‘Binbir Gece Masalları’nı çıkarıyor. Bu masalların çıkış noktasını düşünürsek romandaki konumlanışı ve olay örgüsü dolayısıyla metinler arasılık bağlamında da okunabilir ‘Bazıları Isırgan Sever’.
Romanda verilen dipnotlarla geleneksel Japon kültürüne dair bilgiler bulmak mümkün. Japon tarihî devirleri, kılık-kıyafet kültürü, ev eşyaları, Japon tiyatro ve yemek kültürü, Japon resim sanatı vb bilgilerle de dopdolu ve okuru yönlendirebilecek bir yapıt.
Bu derece başarılı bir romanda çeviriye dair de şunu belirtmek gerekiyor: Kahramanların diyalogları esnasındaki dil kullanımına dikkat çekmek istiyorum. Şimdiki zaman eki olan ‘-yor’un diyaloglarda ‘-yo’; ‘bir’ sözcüğünün ‘bi’ olarak yazılmasının romanın ve Türkçenin dizemini bir parça bozduğunu düşünüyorum.
Eski değerlerle yeni değerlerin karşıtlığında, 1929’dan ‘modern’ ya da ‘geleneksel’ ögelerin hâlâ savaşımını sürdürdüğü günümüze uzanan ‘Bazıları Isırgan Sever’; bir ailenin kültürel çatışmasını net bir şekilde görmek isteyen okur için etkileyici bir yapıt.