100 şirkete karşı 60 iklim davası
Doğayı yok eden şirketlere karşı açılan davalar her geçen gün artıyor. Küresel seragazı emisyonlarının yüzde 70'inin fazlasından sorumlu olan 100 şirkete karşı dünya çapında yaklaşık 60 iklim davası açıldı.
Annamária LEHOCZKY - İklim Bilimci
Carbon Tracker tarafından Eylül ayında yayınlanan bir rapora göre, dünyanın en büyük 25 petrol ve doğalgaz şirketinden 24'ünün iklimi koruma konusunda inandırıcı hedefleri yok. Ancak toplum, iklimi yok eden büyük şirketler karşısında güçsüz değil: Bugüne kadar, küresel seragazı emisyonlarının %70'inden fazlasından sorumlu olan 100 şirkete karşı dünya çapında yaklaşık 60 iklim davası açıldı.
Davacılar, iklim hedeflerinin artırılmasını, tazminat ödenmesini ve insan haklarına dair yükümlülüklerin yerine getirilmesini talep ediyorlar. Bunun yanı sıra, dezenformasyon (kasten üretilen yanlış veya yanıltıcı bilgi) ve yeşil aklama (bir şirket, ürün veya hizmetin çevresel etkileri konusunda yanlış veya yanıltıcı bilgi verilmesi) konularında, şirketlerin sorumlu tutulmasını istiyorlar.
Özellikle yeşil aklamayı konu alan davalar, 2015’ten bu yana hızla artıyor: Bugüne kadar 80’in üzerinde yasal süreç başlatıldı; üstelik şirket yöneticilerinin bireysel sorumlulukları da gündemde. Örneğin Şubat ayında Shell’e karşı açılan dava, yöneticilerin bireysel olarak da sorumlu tutulabileceklerini gösterir nitelikte.
DAVALAR ARTIYOR
2015 Paris İklim Anlaşması’ndan bu yana, dünyanın her yanındaki iklim davalarının sayısı iki kat arttı: Bugün hükümetler veya şirketler aleyhine açılmış 2 bin 300’ün üzerinde dava var. İklim davaları, seragazı salımlarındaki sorumluluğu büyük olan şirketleri, emisyonlarını düşürmek, sebep oldukları zararları tazmin etmek veya daha sıkı regülasyonlara riayet etmek konusunda yasal olarak zorlamak için giderek daha fazla başvurulan bir araç haline geliyor.
2000’lerin başında, iklim davalarının yeni başladığı dönemde, petrol ve doğalgaz şirketlerinin iklimi değiştirdiği, topluluklara ve bireylere zarar verdiği netleşmişti. Ancak Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ilk davalar olumsuz sonuçlandı ve bu, 10 yıllık bir sessizlik dönemine sebep oldu.
Fakat 2017’de yayınlanan bir çalışma, işin rengini değiştirdi. Bu araştırmaya göre, 1988’den itibaren salınan seragazlarının yüzde 70’inden fazlasının kaynağında, fosil yakıt üreten 100 şirket vardı. Bunun sonucunda, ‘Kirli 100’ olarak tabir edilen fosil yakıt şirketleri aleyhinde dünyanın farklı yerlerinde yaklaşık 60 dava açıldı. Geçtiğimiz yıllarda, bir yandan bu şirketlere karşı açılan davaların sayısı artarken bir yandan da davaların içeriği çok daha karmaşık ve sofistike bir hal aldı.
İKLİM HEDEFLERİ YOK
Carbon Tracker’ın kısa zaman önce yayınladığı bir analize göre, dünyanın en büyük 25 petrol ve doğalgaz şirketinden 24’ünün, yeterli ve inandırıcı iklim hedefleri bulunmuyor. Bu da demek oluyor ki, şirketlerin aksi yöndeki iddialarına rağmen, seragazı emisyonu azaltım planları eksik veya yanıltıcı; yani ‘net sıfır’ hedeflerini ciddiye almak mümkün değil.