19 anadilde 99 imzalı 4 talep
HABER MERKEZİ
Dil Hakları İzleme Belgeleme ve Raporla Ağı (DHİBRA) bileşeni 99 örgüt, kurum, platform 21 Şubat Dünya Anadili Günü nedeniyle Türkiye’de var olan 19 anadil ile ilgili taleplerini duyurdu.
“Dil hakları önündeki engellerin ortadan kaldırılması, demokrasinin olmazsa olmazlarındandır” denilen bildiride dillerin yaşaması için desteklenmesi gerektiğinin altı çizildi.
DHİBRA’nın Abazaca, Adığece (Batı), Adığece (Doğu), Arapça, Arnavutça, Boşnakça, Çeçence, Ermenice (Batı), Gürcüce, Hemşince, Kurmanci, Ladino, Lazca, Osetçe, Romeika, Rumca, Süryanice, Türkçe ve Zazaca duyurduğu bildiride 4 temel talep dile getirdi:
1. Anadilinin öğrenilmesi ve kamusal alanda kullanımı için daha özgürlükçü hukuki ve idari düzenlemeler yapılmalı ve mevcut düzenlemeler engelsiz ve kararlı bir şekilde uygulanmalı.
2. Yok olma tehdidi altındaki dillerin koruma altına alınması için somut adımlar atılmalı, bu konuda çalışan sivil toplum özneleri ivedilikle desteklenmeli.
3. Ülkede kullanılan farklı anadillerine ilişkin üniversitelerde kurulan birimler (bölümler, anabilim dalları ve enstitüler) yaygınlaştırılmalı ve mevcut birimler kaynak ve kapasite açısından geliştirilmeli.
4. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 2 Eylül 1990’da yürürlüğe giren ve Türkiye tarafından 2 Ekim 1995’te onaylanan Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin anadiline ilişkin üç maddesine Türkiye tarafından konulan çekinceler kaldırılmalı. Dil hakları, insan haklarının ayrılmaz parçasıdır.
Öte yandan Dersim Dernekleri Federasyonu (DEDEF) ve Avrupa Demokratik Dersim Birlikleri Federasyonu (ADEF) bir açıklama yayımlayarak Kırmancki (Zazaca) okullarda seçmeli ders olarak verilmesi çağrısını yineledi. Açıklamada şu ifadeler yer aldı: “Ders açılmaz, öğretmen tahin edilmez diye düşünmeyelim. Çocuklarımız tercih edince eğitim kurumu o dersi verebilmek için gerekli koşulları sağlamak durumunda. Çocuklarımızın bulunduğu yerin eğitim kurumu müdürlüklerine başvurarak, Kırmancki dersini seçmeli ders olarak seçerek, dilimize karşı sorumluluğumuzu göstermek zorundayız.”
***
On beş günde bir dil yok oluyor
UNESCO Türkiye Milli Komisyonu (UTMK) Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Öcal Oğuz, dünyada 2 bin 500 dilin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunun altını çizdi.
Dünyada yaşayan ve konuşulan 7 bin civarında dilin bulunduğuna dikkat çeken Oğuz, şöyle devam etti: "Bunlar arasında 2 bin 500 civarında dil, konuşur sayısı çok azaldığı için kaybolma tehlikesi altında. İstatistiklere ve derlenen verilere göre, maalesef her 15 günde bir bu dillerden biri kaybolmakta. Dillerin tehlike altına girmesi ve kaybolması dünyadaki sosyal, siyasi ve ekonomik değişimler sebebiyle özellikle son on yıllarda giderek arttı. Nüfus verilerine erişilebilen tehlike altındaki 2 bin 304 dilin yüzde 90’ından fazlası 10 bin veya daha az insan tarafından konuşuluyor. UNESCO, 10 bin kişi sınırını, bir dilin nesiller arası aktarımı için gereken minimum sayı olarak görüyor.”
