24 saatlik gerilim

Dış Haberler

Rus paramiliter örgüt Wagner ile ordu arasında aylardır süren ve isyana dönüşen gerilim, 24 saat sonra sona erdi. Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko ile telefon görüşmesi yapan Wagner’in kurucusu Yevgeny Prigozhin, başlattığı “adalet yürüyüşünü” Moskova’ya 200 kilometre kala “Rus kanı dökülmemesi için” durdurduğunu açıkladı. Wagner birlikleri ilk ele geçirdikleri Rostov’dan üslerine çekilirken, Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Prigozhin ve askerleri hakkında açılan ceza davasının kapanacağı açıklamasını yaptı. Wagner güçlerinin Moskova’ya doğru ilerlemeye başlamasının ardından trafiğe kapatılan M4 otoyolu ise tekrar açıldı. Prigozhin’in Belarus’a “sürgüne” gitmeyi kabul ettiği belirtilirken, isyan sonrası ilk kez açıklama yapan Putin “Önceliğimiz Ukrayna harekatı” dedi. Uzmanlar ise kısa süren isyanın Rusya Devlet Başkanı Putin’in itibarını sarstığı ve Wagner’in sona geldiği görüşünde.

ÖNCELİK OPERASYON

Rusya Devlet Başkanı Putin, Wagner isyanı sonrasından ilk kez açıklamalarda bulundu. Putin, "Savunma Bakanlığı yetkilileriyle sürekli iletişim halindeyim" dedi. Ukrayna’da devam eden çatışmalar hakkında konuşan Putin, "Önceliğimiz Ukrayna harekâtı. Güne bununla başlıyorum, bununla bitiriyorum" diye konuştu. Rus lider Putin, "Rusya, Ukrayna’daki özel askeri harekat ile ilgili tüm planların ve görevlerin gerçekleştireceğinden emindir" dedi.

Wagner isyanı ile ilgili gazetecilere açıklamalarda bulunan Peskov, Putin ile Lukşenko’nun telefon görüşmesi yaptığını belirterek "İki Başkan, Lukaşenko’nun durumu çözme yönünde arabuluculuk girişimlerinde bulunacağı konusunda mutabık kaldı" dedi. Peskov, "Sonuç olarak Wagner’in kendi kamplarına döneceği konusunda anlaşma sağlandı. Bazıları isteği üzerine Savunma Bakanlığı ile sözleşme imzalayacak. Bu husus, Wagner’in harekatına katılmayanları ilgilendiriyor. Böyle birlikler de var. Olayların başında daha dönenler var. Onlar sürekli konuşlandıkları yere dönmek için yardım istedi" ifadelerini kullandı. İsyana katılan Wagner savaşçılarının takip edilmeyeceğini ifade eden Peskov, bunlara, çatışmalarda gösterdikleri kahramanlık nedeniyle saygı duyduklarını dile getirdi.

Wagner krizinden sonra Rusya Savunma Bakanlığı yönetiminde herhangi bir değişiklik yapılıp yapılmayacağı yönündeki soruyu yanıtlayan Peskov, "Bu konular, Rusya Federasyonu’nun anayasası doğrultusunda Devlet Başkanı’nın inisiyatifine kalmış bir şey. Bu nedenle, bu konuların söz konusu müzakerelerde ele alındığı söylenemez" ifadelerini kullandı.

Batılı uzmanlar ise kısa süren isyanın Putin’in itibarını sarstığı görüşünde.

BBC Avrupa Editörü Paul Kirby, kaleme aldığı yazısında kalkışmanın Putin’in iktidardaki gücü hakkında soru işaretleri ortaya çıkardığını belirtti. “Prigozhin isyanın, Ukrayna’daki Rus işgaline değil, bunun başındaki askeri yetkililere karşı olduğunu söylüyor” diyen Kirby şöyle devam etti: “Ancak hızla gelişen durum karşısında, Putin birkaç saatliğine kontrolü yitirmiş bir lider görüntüsü verdi. Manevra alanı kalmamış ve kaosun hüküm sürdüğü bir ülkenin başkanı olarak güçsüz bir görüntü çizdi. Ruslar Putin liderliğinin alternatifi olarak birkaç saatlik anarşi görüntüsüyle karşı karşıya kaldı.”

SONUN BAŞLANGICI

2000-2004 yılları arasında Putin’in başbakanlığını yapan ve daha sonra Rusya liderinin başlıca karşıtlarından biri olan Mikhail Kasyanov BBC’ye yaptığı açıklamada Prigozhin’in önce Belarus’a gideceğini düşündüğünü söyledi. Kasyanov "Ama daha sonra Belarus’tan Afrika’ya geçecek ve ormanda falan yaşayacak. Putin bu yaptığını affedemez" dedi. Prigozhin’in Putin’in istikrarını yok ettiğini söyleyen Kasyanov, bunun sonucu olarak yaşamının da büyük bir soru işareti altında olacağını belirtti. Kasyanov, Putin için de "sonun başlangıcı, şu anda başı büyük bir belada" dedi.

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ise isyanın Putin’in otoritesine "doğrudan bir meydan okuma" olduğunu belirterek "Dolayısıyla bu önemli soruları gündeme getiriyor, gerçek çatlakları gösteriyor" dedi.

DESTEK AÇIKLAMALARI

Venezuela ve Nikaragua, Wagner grubunun Rus yönetimine isyanını kınayarak, Rus hükümetini desteklediklerini bildirdi. Venezuela Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, Putin ile dayanışma içerisinde olunduğu belirtilerek, Wagner grubunun isyanı kınandı. Açıklamada, Devlet Başkanı Nicolas Maduro’nun Vladimir Putin’e desteği ifade edilerek, demokrasiye yönelik saldırı karşısında Rus halkıyla dayanışma içinde olunduğu belirtildi. Nikaragua Devlet Başkanı Daniel Ortega da Putin’e desteğini ve dayanışmasını kaydederek, Wagner grubunun eylemlerine tepki gösterdi. 

***

TEK HASAR DIŞ DİPLOMASİDE

BirGün yazarı Ceyda Karan, yaşananları değerlendirdi. Wagner’e bağlı askerlerden isyana bulaşmamış olanların Savunma Bakanlığı ile anlaşma imzalayacağını, geri kalanların Belarus’a gönderileceğini belirten Karan, “Bu isyana ne kadar asker karıştığı belli değil, Prigozhin 25 bin dedi ama Moskova’ya giden asker sayısı en fazla 2 bin asker gibi görünüyor” dedi. Wagner güçlerinin “Donbass’ta mücadele etmiş kahramanlar” olarak görüldüğü için askeri müdahale yerine müzakere ile krizin çözüldüğünü söyleyen Karan şöyle devam etti: “Burada tek hasar, Rusya’nın son bir yılda Suudi Arabistan, Brezilya, Türkiye gibi ülkelerle son derece başarı kaydeden dış diplomasisinde oluştu. Moskova’daki istikrar görünümü bakımından şüpheler oluşmuş olabilir. Ancak bunu Rusya çözebilir, çünkü bu ülkelerin hepsi Batı’nın istikrarsızlaştırma girişimlerini deneyimlemiş ülkeler. Ancak bu da atlatılabilir bir hasar.” “Operasyon yürütülürken sıkıntılı bir görüntü oluşmuş olabilir” diyen Karan şöyle devam etti: “Ancak Rusya tarihinde hiç olmayan şeyler değil bunlar. Bu süreci bir şekilde birliği pekiştirerek atlattılar. Sahada da herhangi bir değişiklik yok. Batı’daki manşetlerde ‘iç savaş’, ‘uçurumun eşiğinde’ gibi şeyler görüyoruz. Batı’nın hevesi kursağında kalmış gibi gözüküyor."

DIŞİŞLERİ YARDIMCISI PEKİN’E GİTTİ

Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Andrey Rudenko, Wagner krizinden bir gün sonra Pekin’de temaslarda bulundu. Çin Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre Rudenko, Dışişleri Bakanı Çin Gang ve Bakan Yardımcısı Ma Caoşu ile görüştü. Pekin yönetiminden Wagner isyanına dair herhangi bir açıklama yapılmazken, Rudenko’nun Çin Gang ile görüşmesinde "ortak kaygı konusu olan uluslararası ve bölgesel meselelerin tartışıldığı" belirtildi. Taraflar, Şanghay İşbirliği Örgütünün (ŞİÖ) bölgesel barış ve istikrarı sağlama konusundaki önemli rolüne işaret ederek, "örgütün sağlıklı ve sürdürülebilir gelişimi için dayanışmayı ve işbirliğini güçlendireceklerini" bildirdi. Görüşmede tarafların, "Ukrayna krizini ve ortak kaygı konusu diğer uluslararası ve bölgesel meseleleri ele aldıkları" kaydedildi.

WASHİNGTON’IN İSYANDAN HABERİ VARMIŞ

ABD’li istihbarat yetkilileri, Wagner’in kurucusu Prigozhin’in isyan yapmaya teşebbüs edeceğini haziran ayının ortasında öğrendiklerini ileri sürdü. The Washington Post’un haberine göre isimlerinin açıklanmasını istemeyen ABD’li istihbarat yetkilileri, haziran ayının ortasında Yevgeny Prigozhin’in Rusya Savunma Bakanlığına karşı silahlı eylem planladığına yönelik istihbarat topladıklarını, Beyaz Saray ve ilgili kurumlara "acil" koduyla bilgi geçtiklerini iddia etti. Yetkililer, "Lider kadrosuna bir şeyler olduğunu söyleyecek kadar işaret vardı, ancak isyan başlamadan kısa süre öncesine kadar Prigozhin’in tam olarak ne planladığı bilinmiyordu" dedi. Yetkili, Putin’in iktidarda kalıp kalmayacağına ve herhangi bir istikrarsızlığın Rusya’nın nükleer cephaneliğinin kontrolü için oluşturabileceği sıkıntıya ilişkin "yüksek endişe" duyulduğunu belirterek, "Bu doğrultuda birçok soru mevcuttu" ifadesini kullandı.

ZELENSKİ: KREMLİN’DEKİ ADAM SAKLANIYOR

Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski, Rusya’da Wagner grubunun isyanının ardından yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında, “Bugün dünya Rusya’nın hiçbir şeyi kontrol etmediğini gördü. Hiçbir şeyi. Tam bir kaos. Herhangi bir öngörülebilirlik yok. Bunlar tamamen silahlarla dolu Rus topraklarında yaşanıyor. Dünya korkmamalı. Bizi neyin koruduğunu biliyoruz. Sadece birliğimiz. Ukrayna, Avrupa’yı herhangi bir Rus gücünden kesinlikle koruyabilecektir ve onlara kimin komuta ettiği önemli değildir. Biz koruyacağız” dedi. Konuşmasının diğer bölümüne Rusça devam eden Zelenski, Putin’i hedef alarak “Rusça söyleyeceğim. Kremlin’deki adam belli ki çok korkuyor ve muhtemelen bir yerlerde saklanıyor, kendini göstermiyor. Artık Moskova’da olmadığından eminim. Bir yerleri arıyor ve bir şeyler soruyor. Neden korktuğunu biliyor çünkü bu tehdidi kendisi yarattı. Tüm kötülükler, tüm kayıplar, tüm nefret, bunları yayan kendisi” ifadelerini kullandı. Zelenski, Rus güçlerinin Ukrayna topraklarındaki varlığının Rusya’ya yıkım getireceğini belirterek, “Askerleriniz Ukrayna topraklarında ne kadar uzun süre kalırsa, Rusya’ya o kadar fazla yıkım getireceklerdir. Bu kişi Kremlin’de ne kadar uzun süre kalırsa, o kadar çok felaket yaşanacaktır” dedi.