3 günlük bilanço 47 milyar 75 milyon lira: Döviz borçlusu Hazine zor durumda

Ozan GÜNDOĞDU

Dolar, rekorunu günlük değil artık saatlik kırmaya başladı. Dün gün ortasında dolar kuru 8,32 TL’yi gördü. Halbuki haftabaşına dolar 7,97 TL ile başlamıştı. Sadece 3 gün içinde dolar kurundaki yükselme yüzde 4,4’ü gördü.

Özel sektör borcunu azaltmaya çalıştı

Bu yükseliş bir yandan gelecek döneme ilişkin enflasyon beklentisini olumsuz etkilerken bir yandan da maliyetleri artan şirketlerin bilançolarını bozuyor.

Ancak son 2 yılda döviz kurlarının yukarı yönlü hareket edeceği tahmin eden özel sektör büyük ölçüde döviz cinsinden borçlarını azaltmayı tercih etti. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre 2018 yılının 2’nci çeyreğinde 318,3 milyar dolar olan özel sektörün dış borcu, 2020’nin 2’nci çeyreğinde 238,9 milyar dolara kadar geriledi. Özel sektör böylece elinden geldiği kadar kur riskini azaltmayı tercih etti.

Yurttaşlar için de durum farksız değil. Son 2 yılda alım gücünü korumak isteyen yurttaşlar buldukları liraları dolara çevirdi. TCMB verilerine göre 2018’in Ağustos ayında 79,1 milyar dolara kadar düşen gerçek kişilerin döviz mevduatları, Ekim ayında 119,7 milyar dolara kadar yükseldi. Başka bir ifadeyle yurttaşlar fırsat buldukça döviz aldı. Üstelik dolar kuru 8 liraya dayanmasına rağmen 9-16 Ekim haftasında da bu kişiler dövizlerini satmadı zira döviz mevduatlarında bu dönemde bir değişiklik görünmüyor.

Döviz cinsinden 134,5 milyar dolar borcu olan merkezi yönetimin, borcunun lira karşılığı günden güne artıyor.

İlk mağdur ücretli yoksul kesimler

Özel sektör ve yurttaşlar mümkün olduğunca döviz açık pozisyonlarını kapatma hatta döviz fazlası verme yoluna gittiği son 2 yılda döviz riski artan başlıca iki kesim var. Bunlardan ilki liralarını dövize çeviremeyen ücretli yoksul kesimler. Bu kesimler enflasyon baskısı altında her geçen gün alım güçlerini kaybediyor.

İkincisi ise kamu kesimi… Özellikle Albayrak döneminde Hazine, döviz cinsinden borçlanmayı tercih etti. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın verilerine göre 30 Eylül itibariyle merkezi yönetimin 1 trilyon 44 milyar 963 milyon TL değerinde döviz cinsinden borcu bulunuyor. TCMB’nin resmi kur verilerine göre bu tarihte dolar kuru 7,7662 liraya karşılık geliyordu. Böylece 30 Eylül itibariyle Hazine’nin 134 milyar 553 milyon dolar değerinde döviz cinsinden borcu olduğu ortaya çıkıyor. Bu boyutta bir borç halinde ise dolardaki kuruşluk artışlar borcun milyarlarca lira artmasına neden oluyor.

3 günlük bilanço milyarlarla ölçülüyor

Merkezi yönetimin 134 milyar 553 milyon dolar olan borcu, dolarda her 1 kuruşluk yükselmede 1 milyar 345 milyon lira artıyor. Böylece Dolar kurunun 7,97 TL’den 8,04 TL’ye yükseldiği pazartesi günü merkezi yönetimin borcu 9 milyar 415 milyon lira arttı. Salı günü Dolar kuru 8,04 TL’den 8,17 TL’ye 13 kuruşluk sıçrama yaşadı. Bu sıçrama, merkezi yönetimin borcunu bir günde 17 milyar 485 milyon lira artırdı. Dün de 8,17 TL ile açılan dolar kuru, gün içinde 8,32 TL’ye 15 kuruş daha yükseldi. Sadece Çarşamba günü merkezi yönetimin borcunda dolar kurundaki yükselmeden kaynaklanan artış 20 milyar 175 milyon lira. Böylece sadece son 3 günde merkezi yönetimin borcu 47 milyar 75 milyon liralık artış sadece dolar kurundaki yükselmeden kaynaklandı. 2020 yılının ilk 9 ayında Sağlık Bakanlığı’nın harcadığı paranın 44 milyar 228 milyon lira olduğu düşünülürse, 3 günlük bilançonun ağırlığı daha net anlaşılıyor.