70 yıl sonra mezarı aranıyor

NEZAHAT ALKAN
1937-38 yıllarında yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti'ne asker ve vergi vermek istemeyen Kürt aşiretlerin ayaklanması olaylarının önderlerinden Seyit Rıza'nın kızı Leyla Polat ile torunu Rüstem Polat, Elazığ Valiliği'ne Seyit Rıza'nın mezarının yerini sordu. Avukadarı aracılığı ile valiliğe başvuran Leyla ve Rüstem Polat dilekçelerinde, Seyit Rıza ve arkadaşlarının 18 Kasım 1937'de Elazığ Örfi Mahkemesi'nin kararı ile idam edildiğini, ancak aradan geçen 70 yılda mezarına ulaşamadıklarını bildirdi.

Avukat Hüseyin Aygün dilekçesinde, "O dönemin olağanüstü şartları nedeniyle infaz sonrası cenazeler ailelere verilmemiştir. Bugüne kadar cenazeleri hakkında herhangi bir bilgi dahi alamayan müvekkillerim artık ataları olan Seyit Rıza'nm cenazesini almak; onun cenazesini yaşadığı topraklara geri getirmek ve kendi köylerinde bir kabir yapmak istemektedirler. Her ölenin yakını gibi belirli günlerde mezarına gitmek; kurban kesmek ve dua etmek istemektedirler. Bu her insanın temel hakkıdır. Müvekkilim ve aile efratları, belirli bir mezar yerine sahip olma haklarını aradan geçen 70 yıldan sonra kullanmak istemektedirler. Anayasa başta olmak üzere ulusal ve ulusal-üstü mevzuat ve özellikle Mezarlıklar Hakkında Nizamname onlara bu hakkı vermektedir. Müvekkillerimin yakını olan Seyit Rıza'nm nereye gömüldüğü ve hatta bir mezarı olup olmadığını dahi kimse bilmemektedir. Bu ne yazık ki bir 'tabu' haline gelmiştir. Cenazelerin yeri, Elazığ Cumhuriyet Başsavcılığı kayıtlarında ve Elazığ Mezarlıklar Müdürlüğü belgelerinde mevcuttur. Sayın makamınızın cenazenin müvekkillere iadesi için ilgili kurumlara gereken talimadarı vermesini diliyoruz," dedi. Seyit Rıza'nm mezar yerinin belirlenmesi talepli dilekçe ilgili kurumlar olması nedeniyle Elazığ Cumhuriyet Başsavcılığı, Elazığ Ağır Ceza Mahkemesi, Elazığ Belediye Başkanlığı, Elazığ Sağlık Müdürlüğü ve Elazığ Mezarlıklar Müdürlüğü'ne de gönderildi. Başvurucuların Seyit Rıza'nm akrabaları olduğunu belgeleyen nüfus kayıtları da dilekçeye eklendi.

SEYİT RIZA KİMDİR?
Seyid Rıza 1863'de Dersim'in Lirtik Köyü'nde doğdu. Dersim İsyanı olarak bilinen olayların Kürt halk önderlerindendir. Doğum tarihi kesin bilinmediği için 1937'de idam edildiğinde, 75 yaşından küçük olmadığı 8o'in üzerinde olduğu iddia ediliyor. İlerlemiş yaşı, yasalara göre idamına engel olduğu için yaşı küçültülerek asıldığı öne sürülüyor. Seyit Rıza, Dersim'in ileri gelenlerinden Seyid İbrahim'in oğludur. Aşiretinin de lideridir.

2 Ocak 1936'da yürürlüğe giren Tunceli Kanunu'yla Dersim'in adi Tunceli olarak değiştirildi. General Abdullah Alpdoğan, Der-sim'e vali ve kumandan 3. Umum Müfettisşi olarak atandı. Alpdoğan'ın Dersim üzerinde her türlü tasarrufa yetkisi vardı. Alpdoğan, sıkıyönetim ilan etti. Dersindiler Seyit Rıza önderliğinde 1937 yılı başında Mustafa Kemal'e bir uyarı bildirisi sunarak, "Bütün jandarma ve ordu mensuplarının bölgeden çekilmesini, her türlü askeri amaçlı imar çalışmalarının durdurulmasını isteyip silahlarını koruma hakkı ve vergilerin hafifletilmesi" taleplerinde bulundular. Türk devleti kuvvetleri 1937 ilkbaharında Tunceli'ye silahlı müdahalede bulundu. Türk birlikleri, görüşmek için Erzincan'a çağırdıkları Seyit Riza'yi 15 Eylül 1937'de tutukladılar. 1938'de de süren ayaklanmalarlarda çok sayıda insan yaşamını yitirdi. Seyid Rıza'nm ailesinin çoğu 1938 Dersim İsyanı'nda öldürüldü. İsyanın önderi konumundaki n kişi, 18 Kasım 1937'de Elazığ'ın Buğday Meydanı'nda asıldılar. Seyid Rıza'nm cesedinin sonradan bir ziyaret yeri olmasının önlenmesi amacıyla yakıldığı ve küllerinin de yakınlarına bildirilmeyen bir yere gömüldüğü öne sürülüyor.