Aşı herkesin hakkı

DIŞ HABERLER SERVİSİ

Dünyadaki Covid-19 aşıları adaletsizliği gün geçtikçe derinleşiyor. Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) tarafından derlenen verilere göre, son iki hafta içinde 2 milyona yakın COVAX dozu, dünyadaki 92 ülkeye gönderildi. Ancak bu sadece İngiltere’de enjekte edilen miktar kadar.

ABD merkezli Associated Press’in dün yayınladığı “Aşı kıtlığı yoksul ülkeleri vurdu” başlıklı haberine göre, COVAX’ın mart ayı sonuna kadar dünya çapında en az 100 milyon doz dağıtması bekleniyordu ancak şimdiye kadar sadece 38 milyon aşı ulaştırıldı.

COVAX dozlarını alan ilk ülkelerin bazılarında tedarikler azalıyor ve şu anda önerilen 12 haftalık periyot için ikinci dozların beklenen teslimi halen yapılmıyor. Uluslararası Aşı İttifakı (GAVI) AP’ye yaptığı açıklamada, 60 ülkenin gecikmelerden etkilendiğini söyledi. AP tarafından elde edilen Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verileri de söz konusu teslimatlarla ilgili belirsizliğin “Bazı ülkelerin COVAX’a olan inancını kaybetmesine neden olduğunu” gösterdi. Bu nedenle DSÖ’den Çin ve Rusya aşılarını onayını hızlandırması da talep ediliyor. DSÖ’nün bu nedenle ay sonuna kadar Çin yapımı iki aşı olan Sinopharm ve Sinovac’a yeşil ışık yakmasına olası gözle bakılıyor. Aşı erişimi krizi ise Hindistan’ın aşı ihracatını durdurma kararı almasıyla da ilişkilendiriliyor. Ülkede Covid-19 vakaların artış göstermesi üzerine Hindistan Serum Enstitüsü tarafından üretilen Oxford-AstraZeneca aşısının diğer ülkelere ihracatının geçici olarak durdurulması planlanan doz miktarında değişikliğe neden oldu.

Bu ayın başında DSÖ’nün yüksek gelirli ülkelere yaptığı “Yılın ilk 100 günü içinde her ülkede aşılama hedefine ulaşmak için 10 milyon dozu acilen paylaşın” çağrısında da beklenen ilerleme kaydedilmedi. Şimdiye kadar ülkeler COVAX’a yüz milyonlarca dolar taahhüt etse de gerekli miktarda satın alınacak doz yok ve ülkeler sahip olduklarını paylaşmakta gecikiyor. Bu nedenle COVAX’ın “Bir yıl içerisinde 190 ülkeye iki milyar doz aşı ulaştırma” hedefine erişmesi henüz olası gözükmüyor. İngiltere, ABD, Avrupa, Rusya ve Çin’de üretilen aşılar, dünya çapında satın alınmış ve onaylanmış halihazırda yaygın olarak kullanılıyor. Duke Global Health Innovation Center’ın araştırmasına göre, yüksek gelirli ülkeler şu an onaylanmış 4,6 milyar doza sahipken, düşük-orta gelirli ülkeler ise 670 milyon doza sahip.

HAYAL KIRIKLIĞI

Duke Üniversitesi Küresel Sağlık Enstitüsü’nde yardımcı doçent olan Lavanya Vasudevan, “Küresel olarak yüksek aşılama kapsamının yokluğunda, pandemiyle birkaç yıl daha birlikte yaşama riskiyle karşı karşıyayız. Virüsün dolaşımda olduğu her gün, daha ölümcül bir türe dönüşmesi için bir fırsat” açıklaması yaptı. ABD Dış İlişkiler Konseyi Küresel Sağlık Programı direktörü Thomas Bollyky de “COVAX hem büyük bir hayal kırıklığı hem de dünyanın çoğu için mevcut tek seçenek” dedi. Northeastern Üniversitesi’nde aşı uzmanı olan Brook Baker ise “WHO ve GAVI defalarca fazla söz verdi ve yetersiz dağıtım yaptı, öyleyse neden birkaç ay içinde üretimi ve teslimatları aniden hızlandırabileceklerine inanalım” tepkisi verdi.

***

Aşı milliyetçiliği önlenmeli

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ise koronavirüs aşılarının ülkeler arasında dağıtımında “şok edici bir dengesizlik” olduğunu açıkladı. DSÖ Genel Müdürü Tedros Adhanom Ghebreyesus, “Yüksek gelirli ülkelerde neredeyse dört kişiden biri Covid-19 aşısı almıştır. Düşük gelirli ülkelerde ise bu 500’den fazla kişiden biridir” dedi. Ghebreyesus, Bazı ülkeler ve şirketler, COVAX’ı kendi siyasi veya ticari nedenleriyle atlayarak kendi ikili aşı bağışlarını yapmayı planlıyor. Bu ikili düzenlemeler aşı eşitsizliğini körükleme riskini taşıyor. Arz kıtlığı aşı milliyetçiliğine yön veriyor” dedi.