Atlantik’e mesajlar

Dış Haberler

Şanghay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) Özbekistan'ın Semerkant kentindeki iki günlük ‘tarihi’ zirvesi dün başladı. Rusya, Çin, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Pakistan, Hindistan, Özbekistan, Belarus, Moğolistan, İran, Türkmenistan, Azerbaycan, Ermenistan ve Türkiye’nin aralarında olduğu 15 ülkenin liderinin katıldığı zirvede ABD liderliğindeki Atlantik İttifakı'na açık mesajlar gönderildi.

Ukrayna savaşından Kafkasya ve Orta Asya’daki çatışmalara, gıda-enerji krizinden küresel güvenlik meselelerine kadar pek çok sorunun ele alındığı zirvenin ilk gününe liderlerin ikili görüşmeleri damga vurdu.

İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, İran'ın ŞİÖ'ye tam üyeliğine dair taahhüt belgesini örgütün Genel Sekreteri Zhang Ming ile imzaladığını belirtti.

ÇİN-RUSYA-İRAN İŞBİRLİĞİ

Zirve öncesinde Semerkkant’ta Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile görüşen Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, “Tek Çin” politikasını desteklediklerini belirterek, “ABD ve uydularının Tayvan Boğazı’ndaki kışkırtmalarını kınıyoruz” dedi. Putin, Çin’in Ukrayna konusundaki yaklaşımı nedeniyle memnuniyet duyduklarını vurguladı. Putin, tek kutuplu bir dünya yaratmaya yönelik girişimlerin ise dünyadaki çok sayıda ülke için kabul edilemez olduğunu sözlerine ekledi. Şi de ‘eski dostum’ diye hitap ettiği Putin ile görüşmesinde, ülkesinin, Rusya ile büyük güçler olarak çalışmaya istekli olduğunu kaydetti. Şi, “Çin, büyük güç rollerini üstlenmeleri için Rusya ile beraber gereken çabayı göstermeye ve sosyal sorunlarla sarsılan dünyaya istikrar ve pozitif enerji katmak için kılavuz rolü oynamaya hazırdır” dedi.

Putin, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile de yaptığı görüşmede Moskova ile Tahran arasındaki ilişkilerin her yönde geliştiğini belirtti. İran’ın ŞİÖ’nün tam üyesi olmasını sağlamak için her şeyi yaptıklarına dikkati çeken Rus lider, İran’ın üyeliğinin kendilerini çok mutlu ettiğini kaydetti.

Putin, Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif ile arasındaki görüşmede de Pakistan'ı hem Güneydoğu Asya'da hem de bir bütün olarak Asya'da Rusya’nın öncelikli ortaklarından biri olarak gördüklerini belirtti.

Rusya ile Pakistan arasındaki Pakistan Akımı projesini hatırlatarak, altyapının bir kısmının zaten oluşturulduğunu kaydeden Putin, “Rusya, Kazakistan, Özbekistan altyapısı oluşturuldu. Afganistan ile sorunu çözmemiz lazım” dedi.

ÇİN DEMİR AĞLARI ÖRÜYOR

Zirvede Çin-Kırgızistan-Özbekistan demiryolunun Kırgızistan topraklarındaki bölümünün yapımına ilişkin anlaşma da imzalandı. Proje ile Çin, Orta, Güneydoğu, Batı Asya ve Ortadoğu pazarlarına erişim sağlanmayı hedefliyor. Covid-19 salgının ilk aylarından beri yurtdışına çıkmayan Şi Cinping de yaklaşık 3 yıl aradan sonra ülke dışına çıkarken Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ile görüştü. Şi, tüm taraflarla karşılıklı işbirliğinin derinleştirilmesi için birlikte çalışmaya, "Şanghay ruhunu ileri taşımaya" hazır olduğu mesajını verdi.

Zirvede AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan da liderlerle bir araya geldi.

***

15 ÜLKELİ AVRASYA İTTİFAKI

Türkiye’nin "diyalog ortağı" olarak yer aldığı ŞİÖ, ilk olarak Şanghay Beşlisi adıyla 1996’da Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan temsilcilerinin Çin’in Şanghay kentinde bir araya gelerek Sınır Bölgelerinde Askeri Güvenin Derinleştirilmesi Anlaşması’nı imzalamasıyla kuruldu. 2001’de Özbekistan’ın da katılımıyla üye sayısı 6’ya çıkan Şanghay Beşlisi’nin adı Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) olarak değişti. Pakistan ve Hindistan da daha sonra tam üye olarak örgüte kabul edildi. 2005’te ŞİÖ’ye gözlemci üye olarak katılan İran’ın tam üyelik süreci Eylül 2021’de başlatıldı. Örgütün üç gözlemci üyesi ise Afganistan, Moğolistan ve Belarus. Türkiye, Azerbaycan, Sri Lanka, Ermenistan, Kamboçya ve Nepal örgütün diyalog ortağı ülkeler. Suudi Arabistan, Mısır ve Katar’a diyalog ortağı statüsü verilmesi de 2021’de kararlaştırılmıştı.