Avrupa’da yeniden hayalet dolaşıyor

Berkay DÜNDAR

Kapitalizm nedeniyle her geçen gün derinleşen iklim krizi, artan sosyal ve ekonomik adaletsizlikler, pandemiyle birlikte sağlık gibi temel insani hizmetlere erişimde yaşanan problemler, Avrupalı seçmenlerin yeşiller ve sol partilerine yönelmelerine neden oldu. Kıtada birçok sol parti hükümet ortağı olmayı başardı. Sağ partiler de bu süreçte oy kaybetmeye devam etti. Avrupa ülkelerindeki anketleri toplayan Europe Elects’in değerlendirmesine göre kıtada yeniden bir “hayaletin dolaşmaya başladığı” görülüyor.

BELÇİKA

Belçika Emek Partisi (PTB) Brüksel’deki seçimlerde 2018’de yüzde 9,5 olan oyu, eylülde yapılan ankete göre yüzde 15,1’e yükseldi. Aynı şekilde yeşil siyaset yapan Ecolo oyunu yüzde 11,5’ten 18,9’a çıkardı. Sosyalist Parti’nin (PS) yolsuzluklarının ortaya çıkması sonucu sol kesimin oyları, PTB’ye kaydı. 2018’deki gerçekleştirilen ve 75 bin kişinin katıldığı iklim eylemi de PTB’nin oy artışında etkili oldu. Koalisyonda yer almayan PTB gönüllü doktorlar ile “Halk İçin Tıp Merkezleri” hamlesiyle binlerce insanın sağlık hakkından ücretsiz faydalanmasını sağladı. Asgari ücretin arttırılması, iklim krizine karşı mücadele politikaları da PTB’nin oy artışında etkili oldu. 2024’te yapılması planlanan seçimlerde PTB’nin hükümet ortaklarından birisi olması sürpriz olmayacak.

SLOVENYA

Slovenya’da henüz 4 yıl önce kurulan Sol Parti (L) 2018’de yüzde 8,1 oy almıştı. Partinin oyu son ankete göre yüzde 12,1’e yükseldi. Sosyal Demokratlar (SD) ise yüzde 8,6 olan oyunu yüzde 20,7’ye çıkardı. Slovenya’da hükümette üç ortak bulunuyor: Milliyetçi Sloven Demokrat Parti (SDS), neoliberal politikaları savunan Modern Merkez Partisi (SMC) ve Yeni Slovenya (NSİ). Koalisyon 2020’nin başında göreve başladı, ancak giderek halkın tepkisiyle karşılaştı. Covid-19 gerekçesiyle getirilen yasaklar sonrasında büyük protesto eylemleri düzenlendi. Hükümet başkanı Janez Jansa’ya otoriterliği nedeniyle Slovenya’nın Orban’ı gözüyle bakılıyor. Basın özgürlüğü sıralamasında hızla gerileyen Slovenya’da Jansa yolsuzlukla suçlanıyor. Artan baskı Sol Parti ve Sosyal Demokratlar’ın hızla oyunu artırmasına yol açtı. Ülkede erken seçim yapılması da söz konusu.

BİRLEŞİK KRALLIK

Birleşik Krallık’ta da sosyal demokratların yükselişte olduğu görülüyor. Muhafazakâr Parti (CON) 2019’un sonunda yapılan seçimlerde yüzde 42,4 oy almış ve birinci parti olmuştu. Kasım ayı anketlerine göre partinin oyu yüzde 36’ya düştü. İşçi Partisi (LAB) ise son ankete göre oy oranını yüzde 38’e yükseldi. Birleşik Krallık başbakanı Boris Johnson’ın pandemide başarısız bir yönetim göstermesi partisinin oy oranının düşmesine neden oldu. Tıpkı ABD’de olduğu gibi iki partili bir hükümet sistemiyle yönetilen ülkede İşçi Partisi en son 2007’de iktidar olabilmişti. İklim krizine karşı mücadele, emekçi ücretlerinde iyileştirme, sosyal devlet anlayışının güçlendirilmesi gibi politikaları güden İşçi Partisi, şu anda anketlerde birinci sırada gözüküyor.

İRLANDA

İrlanda’da sol kanatta yer alan Biz Kendimiz (SF) Mart 2016’da yüzde 15,5 olan oyunu Kasım’da yüzde 34’e yükseltti. Birleşik Kralık’ta olduğu gibi Covid-19 etkisi SF’nin oy oranını artırmasında etkili oldu. Ülkedeki barınma sorununa dikkat çeken SF, konut mağduriyetlerini giderme taahhüdü verdi ve oy oranını artırdı. Anketlere göre SF genç seçmenlerden ve işçi sınıfından güçlü bir destek alıyor.

YUNANİSTAN

Yunanistan’da içinde birçok sol partinin bulunduğu Radikal Sol Koalisyon (Syriza) 2004 seçimleriyle beraber yükselmeye başladı. Aleksis Çipras’ın liderliğini yaptığı, 2015’ten 2019’a kadar hükümette bulunan Syriza, 2018’deki yüzde 24,1 oy oranını, geçen ekim ayında yüzde 28,1’e çıkardı. Neoliberal politikalar uygulayan hükümet partisi Yeni Demokrasi’nin (ND) Mayıs 2020’de 48,8 olan oyu ise kasımda 39,7’ye kadar geriledi.

AVUSTURYA

Avusturya’da iklim krizine karşı faaliyetleri ile dikkat çeken Yeşiller (GRUNE) 2018’de 4,4 olan oyunu kasımda 13,6’ya çıkardı. Sağcı, Avusturya Halk Partisi’nin (ÖVP) nisanda yüzde 45 olan oyu, Kasım’da 23,6’ya düştü. Bu iki parti aynı zamanda hükümeti oluşturuyor. Avusturya Sosyal Demokrat Partisi (SPÖ) ise Ocak 2020’de 16,8 olan oyunu kasım ayında 25,1’e çıkararak şu anda ülkede birinci parti konumuna yükseldi. Yolsuzluk yapan ve rüşvet alan ÖVP’li Şansölye geçen ekimde istifa etti.

LİTVANYA

Anketlere göre; Litvanya’da sosyal demokratlar ilk sırada… Sosyal adaletin sağlanması, kadın hakları, vergide adalet gibi politikalarıyla dikkat çeken Litvanya Sosyal Demokrat Partisi (LSDP) 2016’da 13,4 olan oyunu Eylül ayında 26,1’e yükseltti. Hükümetteki merkez sağ ve liberal ideolojiye sahip 3 partinin oy oranında ise düşüş görülüyor. LSDP’nin kadın başkanı Vilija Blinkeviciüte geçmiş dönemde çalışma bakanı olarak toplumdaki desteğini artırdı. Europe Elects'in Litvanya ülke temsilcisi Leon Liesener’e göre Vilija’nın parti başkanı seçilmesiyle LSDP’nin yükselişi başladı.

LÜKSEMBURG

Lüksemburg’da da sol partinin yükselişi görülüyor: Sosyalist İşçi Partisi (S&D) 2018’de yüzde 15 olan oyunu Kasım ayında 19.8’e yükseltti. S&D aynı zamanda hükümette koalisyon ortağı. Hıristiyan Sosyal Halk Partisi (CSV) Mart 2018’de iyi bir çıkış yakalamışken 17,3 puan kaybederek yüzde 43’ten 25,7’ye geriledi.

ROMANYA

Romanya’da sosyal demokratlar tekrardan yükselişte. Sosyal Demokrat Parti (PSD) Aralık 2019’da 23,2 olan oyunu, ekimde yüzde 36’ya yükseltti. Buna karşılık liberal ve milliyetçi ideolojiye sahip iki partinin (USRPLUS ve Ulusal Liberal Parti) oy oranında düşüş görülüyor.