Banksy’e saygı duruşu

Uğur ŞAHİN / Köln

İngiliz grafiti sanatçısı Banksy’nin gerçek kimliği meçhul olsa da o dünyaca ünlü bir sanatçı… Banksy, son yirmi yılda dünyanın dört bir yanındaki duvarları tuval olarak kullandı ve buralardan politik mesajlar verdi. Sanatçı özellikle savaş karşıtı, çevreci, insan haklarını savunan ve tüketim çılgınlığını eleştiren eserleriyle biliniyor. “Banksy'nin Gizemi-Dahi Bir Zihin” ismi verilen sergi, bir süredir Almanya’nın Köln şehrinde sanatseverler buluşuyor. 2021 yılından bu yana Avrupa’yı gezen sergi, Köln’de 3 Kasım’da açıldı ve 17 Mart’a kadar ziyaret edilebilecek. Banksy'nin 150’den fazla reprodüksiyon eserinin yer aldığı sergiye girişin ücretli olması ise tartışma konusu.

BirGün’ün sorularını yanıtlayan serginin küratörü Virginia Jean, “İnsanların bedavaya girmesine izin vermeyi çok isterdim” diyor ve ekliyor: “Serginin ücretli olması bize dünyanın her yerindeki genç sokak sanatçılarını destekleme şansı veriyor. Ayrıca gelirimizin bir kısmı, Akdeniz'deki mültecileri teknesiyle kurtaran Banksy Vakfı Louis Michel'e gidiyor.” 

İlk olarak sokak sanatından başlayalım… Almanya’daki sokak sanatı hakkında ne düşünüyorsunuz?

Sokak sanatı yalnızca bir sanat türü değil, aynı zamanda bir iletişim biçimi, ki bu da onu dürüst ve değerli kılıyor. Banksy'nin de söylediği gibi: "Grafiti, neredeyse hiçbir şeyiniz yoksa sahip olabileceğiniz birkaç araçtan biri. Belki dünyadaki yoksulluğu iyileştirecek bir resim ortaya koyamazsınız ancak birisini işerken gülümsetebilirsiniz.” Bu, dünyanın hemen her yerindeki sokak sanatı eserleri için geçerli. En çok da Almanya gibi batılı toplumlar için… Sokak sanatı, etkinlikler, halka açık grafiti alanları ve sanatçıları kovalamak yerine onlara çizim için para ödenmesi gibi nedenlerle daha resmi bir hale geldi. Yasaların gölgesinde kalmadı. Ancak baskının olduğu bir coğrafyada kovalanan sanatçıların fikirlerini ifade etmeleri için destek olmak, içinde bulunduğumuz modern çağda daha da önemli. Sokak sanatı artık sanat tarihimizin ve kültürümüzün bir parçası haline geldi. Müzelerde ve sergilerde yerini aldı ancak gerçek anlamını ve amacını her zaman sokakta buluyor.

Geçmişte grafiti tüm dünyada "vandalizm" olarak tanımlanıyordu. Ama artık insanların görüşleri değişti. Bu bağlamda sergiye yönelik ne tür tepkiler aldınız? 

Neredeyse tüm ziyaretçiler, elbette Bansky hayranları, grafiti sanatçılarının bugün gördüğü başarıyı elde etmesinden heyecan duyuyorlar. Bansky, herkesin desteklediği birisi. Kendisinin sanatı, dünyaca ünlü olmasından çok önce de insanları etkilemiş birisi. Artık neredeyse herkesin mülkünde Bansky’nin "vandalizm" yaptığını görmekten onur duyacağı bir dünyada yaşıyoruz.

Peki, serginin ücretli olması "sokak sanatı"nın ruhuna aykırı değil mi?

İnsanların bedavaya girmesine izin vermeyi çok isterdim ama ne yazık ki bu misyonumuzla çatışıyor. Çünkü serginin pahalı inşaatından başlayarak, bu sergiyi yalnızca birkaç gün içinde yaratan sanatçılara ve inşaat işçilerine adil ve uygun bir ödeme yapılması gerekiyor. Serginin ücretli olması bize dünyanın pek çok yerindeki genç sokak sanatçılarını destekleme şansı da veriyor. Ayrıca sergi yoluyla onurlandırdığımız sanatçıya da bir şeyler vermek istiyoruz. Bu nedenle gelirimizin bir kısmını, Akdeniz'de mültecileri teknesiyle kurtaran Banksy Vakfı Louis Michel'e gidiyor. Bu vakfı desteklemekten ve bu sayede gerçek bir fark yaratmaktan çok mutluyuz.

Belki de bu yüzden Banksy'nin yakın zamanda Glasgow'da sergilediği Cut&Run gibi kendi sergileri de ücretsiz girilemiyor. Ücretsiz olarak sergileyebildiği sanat eserleriyle çok para kazanıyor ama eminim bunu doğru projelerde kullanıyordur.

“Banksy'nin Gizemi – Dahi Bir Zihin”in arkasında kim var? Sergi nasıl düzenlendi?

Serginin yapımcısı, COFO Exhibitions. COFO Exhibitions’ın CEO'sunun özellikle Banksy'ye özel bir tutkusu var. Biz 2020 yılında, pandemi döneminde bir araya geldik ve kendi sergimizi hazırladık. Zorlu pandemi tedbirleri nedeniyle birkaç sergi dışında neredeyse her şeyin kapalı olduğu bu karanlık dönemde temel amacımız kültür ve sanatı buluşturmaktı. Mart 2021'de nihayet açılışımıza izin verildi ve prömiyerimizi Almanya’nın Münih kentinde kutladık. O tarihten beri sergi, birçok yeri gezdi.

Son olarak Banksy'nin böyle bir sergiden haberi var mı? Eğer yoksa bu sorun yaratmıyor mu?

Kendisi bu sergiyi çok iyi biliyor. Kendisiyle temasa geçmek için elimizden gelen tüm adımları attık. Bununla beraber sergide verilen bilgilerin tamamı kendi çevresi tarafından onaylandı. Ne yazık ki insanların onun sanatını kendisiyle temasa geçmeden veya bir şey geri vermeden kullandığına dair çok sayıda korkunç örnek var. Bu bizim inandığımız ve desteklediğimiz değerlere aykırı. “Banksy'nin Gizemi” sokak sanatçılarına bir saygı duruşudur ve bu nedenle onun amaçlarını elimizden geldiğince desteklemeye çalışıyoruz.