Batı’da enerji göçü
Yaklaşan kış Batı’da çetin geçecek. Gazprom’un Kuzey Akım 1’in vanasını tamamen kapaması yaşanacak enerji yoksulluğunun da habercisi. Göz göre göre atılan bu adımların fiyatlara yansıyacağını söyleyen enerji uzmanı Doğan, “Haneler daha sıcak olan güneye göç edecek” dedi.
Yaren ÇOLAK
Rusya’nın 24 Şubat’ta Ukrayna’ya saldırmasının ardından ABD’nin peşine takılan Batı, peş peşe yaptırım kararları açıklarken krizin faturası ise yine halka kesildi. G7 ülkelerinin Rus petrolüne tavan fiyat getirme kararının hemen ardından Rusya'nın enerji devi Gazprom, Kuzey Akım 1’deki "teknik arıza" nedeniyle Almanya’ya gaz akışını 3 Eylül’de süresiz olarak durdurdu. Yaptırımlarla Moskova’yı ekonomi kıskacına almayı planlayan Batı’ya karşı Gazprom’un bu hamlesi Avrupa’da hükümete karşı öfkeyi artırdı. İngiltere’de faturaları ‘ödemeyeceğiz’ hareketi başlarken pek çok ülkede de halk artan enflasyon ve enerji zamlarına karşı sokakta.
Kış yaklaşırken Gazprom’un vanayı tamamen kapamasının Avrupa’ya ve Moskova’ya yansımalarının ne olacağını enerji uzmanı Mehmet Doğan BirGün’e değerlendirdi.
“Göz göre göre atılan bu adımların sonuçları Avrupa için hiç iyi olmayacak” diyen Doğan, “2022 yılı başında Kuzey Batı Avrupa Rusya’dan günlük 385 milyon metreküp doğal gaz alıyordu. Gelen bu gazın 160 milyon metreküplük kısmı Kuzey Akım-1 boru hattı vasıtasıyla Almanya’ya ulaşıyordu. 2022 yılı içerisinde 385 milyon metreküplük kademeli olarak azalarak 65 milyon metreküplük civarına düştü. Bu miktarın yarısı sadece Kuzey Akım borusu üzerinden iletilmekteydi. Özetle kesintiden önce de zaten 160 milyon metreküplük kapasiteli Kuzey Akım-1 hattı 30 milyon metreküplük civarında doğalgaz sevkıyatı yapıyordu. Şimdi vananın tamamen kapatılmasıyla 30 metreküp akış sağlanıyor olması arasında bir fark yok.
Avrupa’nın hâlihazırdaki ihtiyacını Rusya dışında sağlayabileceği bir kaynak yok. Yeni alternatifler için en az 2026-2027 beklenmeli. Batı’nın alternatif bulabileceğine olan inancının kaynağı nedir ben de anlayamadım. Ancak faturası oldukça ağır olacak” ifadelerini kullandı.
NEREDEN KISACAK?
Avrupa’nın enerji kullanımını azaltmak zorunda kalacağına vurgu yapan Doğan, “Depoları istediği seviyelere çıkartamayan Kuzey-Batı Avrupa, Rus doğalgazı olmadan bu kışı geçirecek gazı nereden bulacak bilmiyorum. Ne yapacaklarını Avrupalılar da bilmiyor. Öncelikle Avrupa kışın nasıl geçeceği de belirsiz ve soğuk geçecek bir kış mevsimi daha büyük tehlike anlamına geliyor. Kış çok soğuk geçerse ılıman geçen bir kışa oranla daha fazla harcarsın ve bu oran hiç azımsanacak bir miktar değil yaklaşık bunu arasında yüzde 25 fark var. Soğuk geçerse günlük 1,8 milyar metreküp, ılık geçerse 1,4 milyar metreküp tüketecekler. Bu gazı bulamaz. Bir yerlerden kısması lazım. Nerden kısacak?
İki durum var. Konuttan kısamaz insan sağlığı mevzubahis. Sanayiden kısamaz insanlar işsiz kalır” dedi.
FİYATLAR YÜKSELECEK
Covid-19 ve savaşın ardından yüksek enflasyon gıda, enerji krizi gibi sorunlarla boğuşan Avrupa’da durumun daha da kötü olacağını kaydeden Doğan, “Gaz fiyatlarını çok yükseltecekler. Fiyat satın alınmayacak duruma gelecek. Bazı insanlar bu faturaları karşılayamayacak. Ya seyahat edecek ve daha sıcak olan Güneye gidecek ya da bazı fabrikalar kapanacak bundan da kaçış yok. Ciddi anlamda kesintiler başlayacak.
Tabii bunun bir sürü etkisi olacak. Tedarik zincirine ciddi balta vuracak. Nisanda birinci dalga bitecek gayet normal olarak yaralar sarılacak sanayi toparlanacak ama tekrar kış geldiğinde ise her şey daha da kötü olacak. 2022 başlarında gaz alan Avrupa istediği seviyelere getiremese de depolarını doldurdu ancak 2023-2024 kışına bomboş depolarla girecek. Bu kış yumruk yer sendeler ama seneye ikinci yumruk Avrupa’da ne sanayi ne konut bırakır. Arabaların yedek parçasından tut, plastik üretiminden tut her şeyi etkiyecek bir durumdan söz ediyoruz” diye konuştu.
Satışların durmasının Rusya ekonomisine bir zararı olmayacağını belirten Doğan, “Rusya için değişen bir şey yok. Az miktarı pahalıya satıyor. Normalde kazandığından fazlasını kazandı. Avrupa Covid-19 varken talep azken doğalgazın 1000 metreküpüne 61 dolar ödüyordu, geçen hafta fiyat 3600-3800 dolar/1000 Metreküp seviyelerin kadar çıktı” ifadelerini kullandı.
TÜRKİYE DE ETKİLENECEK
Türkiye boyutunu da değerlendiren Doğan sözlerini şöyle noktaladı: Türkiye yaza kıyasla iki kat daha fazla doğalgaz tüketiyor. Kışın ihtiyacımız olan Sıvılaştırılmış doğalgazı Avrupa Borsa fiyatlarından almak zorunda kalacağız. Ancak Rusya’nın vanaları kapamasıyla beraber Avrupa’nın spota çok ihtiyacı var keza Japonya’nın da. Türkiye ise onlarla rekabet edebilecek durumda değil. Almanya ve Japonya “Fiyatı ne olursa alın diyor” ancak Türkiye’nin böyle bir parası yok. Olsa bile bu kadar yüksek fiyatlara doğalgaz satın almak ne kadar mantıklı onu da düşünmek lazım. Eğer gerekli finans desteğini ve sıvılaştırılırmış doğalgazı bulamazsak Türkiye de Avrupa’yla aynı sıkıntıları yaşayacak.”
***
HÜKÜMET İSTİFA EYLEMİ
Çekya’nın başkenti Prag’da Wenzel Meydanı'nda toplanan 70 binin üzerinde eylemci, artan enerji fiyatları ve Rusya-Ukrayna savaşında hükümetin taraflı tutumuna tepki gösterdi. Protestocular, yüksek enerji fiyatları nedeniyle hükümeti istifaya çağırırken Avrupa Birliği’nin (AB) Rusya’ya yönelik yaptırımlarının Çek halkına ve ekonomisine zarar verdiği için sonlandırılması talebinde bulundu. Protestocuların Çekya'nın tarafsız olması gerektiğini savundu.
***
HALKA ENFLASYON DESTEĞİ
Almanya Başbakanı Olaf Scholz, ülkesinde yükselen enflasyon ve enerji krizine karşı 65 milyar euroluk destek paketi açıkladı. Somut rahatlama önlemleri arasında, halihazırda 640 bin kişiye verilen konut ödeneği yardımının iki milyon kişiye çıkarılması yer alıyor. Ayrıca emeklilere 1 Aralık'tan itibaren 300 euro'luk yeni bir enerji ödeneği verilecek. Öğrenciler için bir defaya mahsus 200 euro'luk bir ödeme yapılacak. Hartz IV, 1 Ocak itibarıyla vatandaş geliri olarak ödenecek ve enflasyon dikkate alınarak yaklaşık 500 euro'luk standart bir orana yükseltilecek. Çocuk parası da birinci ve ikinci çocuk için 18 euro artırılacak.
Hükümet tarafından pazar günü yayınlanan bir belgede açıklanan ve üç koalisyon partisi tarafından üzerinde anlaşılan tedbirler arasında, indirimli toplu taşımanın uzatılması ve ağırlıklı olarak enerji sektöründe faaliyet gösteren 9 bin şirkete 1,7 milyar euroluk vergi indirimi de yer alıyor.
NOT: Kuzey Akım, Yamal-Avrupa boru hattı ve Ukrayna'daki boru hatlarının yanı sıra Rus gazını Avrupa'ya taşıyan önemli hatlardan biri olarak biliniyor. Ukrayna savaşının başlamasının ardından Yamal-Avrupa hattı üzerinden de sevkıyat tümüyle durdurulurken Ukrayna üzerinden sevkıyat da yaklaşık yarı yarıya azaldı.