Beraat talebi reddedilen Dr. Bülent Şık’ın davası ertelendi

MERAL DANYILDIZ

Sağlık Bakanlığı’nca yürütülen ve Türkiye’de kanser vakalarının sık görüldüğü bölgelerde bulunan kanser yapıcı kimyasalları tespit etmeyi amaçlayan projeye ilişkin bulguları kamuoyuyla paylaştığı gerekçesiyle hakkında dava açılan Dr. Bülent Şık hakim karşısında çıktı. Mahkeme, Şık’ın beraat talebini reddederek duruşmayı 30 Mayıs’a erteledi.

Şık savunmasına, “İddianamede bana yöneltilen ‘Yasaklanan bilgileri temin etme’, ‘Yasaklanan bilgileri açıklama’ ve ‘Göreve ilişkin sırrın açıklanması’ suçlamalarına yanıt verebilmek için Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen projenin amacına ve kapsamına kısaca değinmek istiyorum. Öncelikle veri ve bilgi sözcükleri ile ne kastettiğime açıklık getirmek istiyorum” diyerek başladı.

” ‘Veri ya da veriler’ ” sözcükleri ile araştırma çalışmasından gözlem, analiz veya ölçüm yöntemleri ile elde edilen ama bir işleme ya da bilimsel bir değerlendirmeye tabi tutulmayan her türlü enformasyon parçacığını ya da sayısal değeri ifade ediyorum” diyen Şık, Araştırma projesinin kapsamından bahsederek; “Araştırma her biri bağımsız olarak yürütülen 16 farklı araştırma projesinden oluşuyordu. Bu projelerin isimlerine yer vererek yürütülen araştırmanın kapsamının genişliği hakkında bir fikir edinmek olanaklıdır” dedi.

Şık’ın savunmasından satış başları şöyle:

>> “Çalışmada toprak, su, gıda, hava, atık su ve Saroz, İzmit, Antalya körfezindeki deniz suyu ile kabuklu deniz canlıları ile balıklarda kansere yol açan kimyasal maddelerin kalıntıları araştırıldı. Bunun yanısıra yüksek gerilim hatlarından doğan kanser riski, atık su arıtma tesislerinden deşarj edilen su ve akarsuların dip çamurları da analiz edildi. Havadaki toz parçacıklarına yapışan ve solunum yoluyla bünyemize aldığımız kanserojen kimyasalların araştırılması gibi çok spesifik araştırmalar yapıldı”

‘Çalışmalara nasıl dâhil oldum?’

>> “Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen projenin gıdalar ve sularla ilgili kısmı bu araştırma merkezinde yapıldı. Projenin lideri olan kişi 2012 yılı sonu ya da 2013 yılı başında çalışmanın araştırma merkezimizde yapılıp yapılamayacağı ve eğer yapılacaksa nasıl yapılacağı konusunu görüşmek için araştırma merkezimize geldi. Yapılan görüşmeler sonrası 2013 yılı içinde gıdalarla ilgili çalışmaları, 2014 yılı içinde de sularla ilgili çalışmaları bakanlığın araştırma ekibi ile birlikte planladık. Yapılacak araştırma çalışmasında gıda ve su örneklerinin toplanması, merkezimize ulaştırılması, analizlerinin gerçekleştirilmesi ve analiz raporlarının düzenlenmesi işlerini organize ettim”

‘2016 Ocak ayında projelerden çıkarıldım’

>> 2015 yılında yapılan genel değerlendirme toplantısından döndükten sonra barış bildirisine imzacı olduğu için ArGe görevinden alındığını ve Müdür Yardımcılığı görevinden istifa etmeye zorlandığını ifade eden Şık, “Kısa bir süre sonra Sağlık Bakanlığı’nın yürüttüğü araştırma projesi de dâhil olmak üzere bir araştırmacı ya da yürütücü olarak içinde bulunduğum bütün araştırma projelerinden çıkarıldım. 22 Kasım 2016 tarihli 677 sayılı KHK ile de üniversitedeki öğretim üyeliği görevimden de çıkarıldım” dedi.

‘Araştırmacı olarak, araştırmada elde ettiğimiz verilerden oluşturduğum bilgileri topluma aktardım’

>> Bana yöneltilen suçlamalardan biri yasaklanan bilgileri temin etmek olarak belirtilmiş.  Gazeteye yazdığım yazılarda topluma verdiğim bilgileri bir yerden, bir başkasından temin etmiş ya da almış değilim. Yazılarda topluma verdiğim bilimsel bilgiler esas olarak proje ekibinde yer alan araştırmacılardan biri olduğum için bende mevcuttu.

‘Proje biteli üç yıl oldu’

>> Sağlık Bakanlığı’nca yürütülen çalışmalar 2015 yılı sonu itibariyle bitmişti. Proje kapsamındaki araştırmalardan elde edilen bilgileri gözden geçirmek ve bir ana rapor yazmak için 2015 yılı Aralık ayında Antalya’da yapılan toplantının üzerinden 3 yıldan fazla zaman geçti. Bu süre zarfında projeden elde edilen bilgiler hakkında Sağlık Bakanlığı bir açıklama yapmadı. Bu bilgiler halk sağlığı açısından risk teşkil eden durumlar olduğunu göstermesine rağmen Sağlık Bakanlığı bu olumsuz durumları düzeltmek için herhangi bir ara rapor da açıklamadı.

‘Ara raporlarla neler açıklanabilirdi?’

>> Halk sağlığı ya da çevre sağlığı gibi geniş toplum kesimlerini ilgilendiren konularda yapılan araştırmalardan elde edilen bilgileri açıklamak telafisi imkânsız zararlar doğurma olasılığı bulunan durumlarda bir gereklilik olarak görülmelidir. Bu duruma örnek olarak araştırma çalışmasında analiz edilen gıda örneklerinin %17,3’ünün mevzuatın izin verdiği düzeyin üzerinde zehirli tarım kimyasalları (pestisitler) içermesi veya bazı yerleşim bölgelerindeki suların onları içilemez kılacak düzeyde arsenik veya kurşun kalıntısı içermesi örnek olarak verilebilir.

Hangi kurumlar uyarılmalıydı?

>> Beş ilde yapılan çalışmalarda analiz edilen gıda örneklerinin %17,3’ünün ülkemizdeki yasal mevzuatın izin verdiği miktarı aşan düzeyde pestisit (Tarımsal üretimde kullanılan zehirli kimyasal maddeler) kalıntısı içerdiği tespit edilmişti. Bu çok yüksek bir kalıntı orandır. Bir fikir vermek amacıyla ülkemizde pestisitlerle ilgili yasal mevzuatın uyumlu olduğu Avrupa Birliği ülkelerinde gıdalarda tespit edilen yasal mevzuata aykırı pestisit kalıntısı oranının genellikle %2’den az olduğunu söylemeliyim. Avrupa Birliği ülkelerine kıyasla ülkemizdeki gıda ürünlerindeki pestisit kalıntılarının 8-9 kat daha fazla oranda çıkması çok ciddi bir halk sağlığı sorunu olarak görülmeli. Bu sorun karşısında Sağlık Bakanlığı’nın pestisit kalıntılarını kontrol etmekten sorumlu kamu kurumu olan Tarım ve Orman Bakanlığı’nı bir resmi yazı ile derhal uyarması gerekirdi

Araştırma en çok çocukları ilgilendiriyor

>> Bakanlığın yürüttüğü araştırma projesinin çok önemli ve ülkemizde kanımca bir ilk olarak görülmesi gereken bir yönü var. Çalışmada insanlarda hormonal ve nörolojik sisteme zarar veren kimyasal maddelerin çok büyük bir kısmı araştırılmıştır. Hormonal ve nöral sistem bozucu kimyasal maddeler en çok bebek ve çocuklara zarar vermektedir. Dolayısıyla bebek ve çocuk sağlığı açısından Sağlık Bakanlığı’nın yürüttüğü çalışmanın önemi büyüktür

‘Araştırma çalışmalarını neden halka duyurdum?’

>> Bir bilim insanı şirketlere veya kurumlara değil öncelikle topluma karşı sorumludur. Çünkü toplumun sağlığı ve geleceği şirketlerin ya da kurumların kısa vadeli çıkarlarına emanet edilemeyecek ölçüde önemlidir. Ama her şeyden önce çocuklara karşı sorumluyuz;  hiçbir kişinin ya da kurumun çocukların sağlığını bozma, geleceğini gasp etme hakkı yok çünkü.

>> Dilek Özçelik 2013 yılında kanser hastalığının tedavisi sürecinde yaşadığı sorunları dile getirmek için devlet yetkililerinden yardım istemiş ancak bu talebi başlangıçta karşılık bulmamıştı. Düş kırıklığına uğrayan Dilek Özçelik televizyon ekranlarından sadece devlet yetkililerine değil hepimize şöyle seslenmişti: “Ben dilenci değilim. İnsanlık konusunda bir kez daha hayal kırıklığına uğradım. Görüyorum ki çaresizliği hiç tatmamışsınız hayatınızda.”

Şık’tan duruşma sonrası açıklama

Duruşma sonrası açıklama yapan Şık, “Bulgularımı tekrar dile getirme fırsatım oldu. Araştırmanın odak noktasında insan sağlığı var ama daha da odak noktasında çocuk sağlığı var. 5 kentteki 1 milyon 300 bin çocuk, özellikle hormonal sistem bozucu kimyasallara yoğun bir şekilde maruz kalıyorlar. Bu çalışmanın temel bulgusu çok hızla önlem alınması gerektiğine işaret ediyor. Ama ne yazık ki Sağlık Bakanlığı’na bu projeyle ilgili ne yapıldığını sormamıza vesile olan ve soruşturmanın genişletilmesini talep eden sorularımız reddedildi. 30 Mayıs’a ertelendi mahkeme, göreceğiz ne olacağını” dedi.

Duruşma öncesi basın açıklaması

Sağlık Bakanlığı’nca yürütülen ve Türkiye’de kanser vakalarının sık görüldüğü bölgelerde bulunan kanser yapıcı kimyasalları tespit etmeyi amaçlayan projeye ilişkin bulguları kamuoyuyla paylaştığı gerekçesiyle hakkında dava açılan Dr. Bülent Şık’ın ilk duruşması bugün görülüyor. Duruşma öncesi açıklamalarda bulunan Dr. Bülent Şık, “Demokratik bir ülkede yaşıyor olsaydık bu araştırma sonuçlarını ortaya koyduğumuzda, insan sağlığına zarar veren meseleyi nasıl çözeceğimizi düşünürdük” dedi.

Türkiye’deki kanser vakalarına ilişkin yayımladığı raporla ilgili hakkında soruşturma başlatılan Bülent Şık’ın bugün İstanbul Çağlayan Adliyesi’nde görülecek duruşması öncesinde basın açıklaması gerçekleşti. Duruşma öncesi yapılan açıklamaya Türk Tabipleri Birliği (TTB), Ankara Barosu, Bursa Barosu, Antalya Barosu, İstanbul Barosu, HDP milletvekilleri Ahmet Şık, Oya Ersoy, Murat Çepni, CHP Milletvekilleri Sezgin Tanrıkulu, Sibel Özdemir, Ali Şeker, Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), İnsan Hakları Derneği (İHD), Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) İl Koordinasyon Kurulu, KESK, ÜNİVDER, Ekoloji Birliği, Doğa Derneği, Divriği Kültür Derneği, Beyoğlu Yurttaş Meclisi, İstanbul Kent Savunması, Politeknik, İstanbul İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Merkezi, Kuzey Ormanları Savunması, Barış Akademisyenleri ve çok sayıda kişi katıldı.

‘BAKANLIĞIN CEVABI DAVA OLDU’

Çocuklar Zehirlenmesin İnisiyatifi tarafından düzenlenen basın açıklamasını Aslı Odman okudu. Odman, “Bugün burada Bülent Şık’ın davasını takip etmeye, bilgisini yaşam için, toplum ve ekosistem esenliği için kullandığından cezalandırılmaya çalışan bir bilim insanı ile, mühendis ile, halk sağlıkçısı ile dayanışmaya geldik” diyerek şunları söyledi:

“Kendini ekosisteme ve topluma karşı sorumlu hisseden ve kamusal araştırma kaynaklarından uzaklaştırılmış bir bilim insanı olarak Bülent Şık araştırmanın elindeki bulgularını önce bianet’teki Mutfaktaki Kimyacı köşesinde, daha sonra Nisan 2018’de Cumhuriyet’te yazı dizisi olarak yayınladı. Bunun üzerine pek çok soru önergesi verildi. Bilgi edinme hakkı kullanılarak kurum ve kişiler Sağlık Bakanlığı’na başvurdular. Bakanlığın cevabı ise işte bu dava oldu”

‘BÜLENT ŞIK’IN YANINDAYIZ’

Odman, şunları söyledi:

“Kamu kurumlarının kamu faydasını sağlamak için felç, kar amacı için şahin kesildiği bir dönemde halk sağlığı bilgisini paylaşmak bir suç değil, görevdir. Hamaset ile vatanseverlik söylemlerinin havada uçuştuğu, bu davanın iddianamesini bile terörle mücadele savcılığının yazdığını görüyoruz. Vatanı sevmek ne demektir, silahlarla gençleri sınıra yollamak mı, tüm Türkiye’ye sevkedilen gündelik gıdalar ve suyun tehlikeleri hakkında toplumu uyarmak mı? Bizim cevabımız açık. Bülent Şık’ın yanındayız.”

Odman’dan sonra açıklamalarda bulunan CHP Milletvekili Sezgin Tanrıkulu, “Hepimizin sağlını ilgilendiren bilimsel bir çalışma nasıl kamuoyu ile paylaşılmaz ve kamuoyu ile paylaşılması suç olur. Bu Cumhuriyet maalesef buna dönüştü. Bu Cumhuriyeti halkın Cumhuriyeti yapmak için mücadele edeceğiz” diye konuştu.

‘HUKUKSUZ ORTAMDA SESİMİZİ DUYURDU’

Tanrıkulu’nun ardından CHP Milletvekili Ali Şeker söz aldı. Şeker, “Kartal’da enkaz altında canlar var. Halk ölüyor demek, çürük yapılar öldürüyor demek, halk sağlığı tehdit altında demek, çocuklar zehirleniyor demek yasak. Bu hukuksuz ortamda sesimizi duyurduğu için Bülent Şık’a teşekkür ediyorum” dedi.

‘HALKI SAVUNMAK SUÇ DEĞİLDİR’

HDP Milletvekili Murat Çepni ise şunları aktardı:

“Halktan yana olan Bülent Şık’ın yanındayız. Bu dava, halka karşı suç işleyen ,işlenen suçları gizleyenlerle, halktan yana olan bilim insanlarının davasıdır. Devletin suçüstü yakalandığı davadır. Halkı savunmak suç değildir.

Son olarak Bülent Şık söz aldı. Şık konuşmasında kendisini yalnız bırakmayanlar teşekkür ederek sözlerine başladı. Şık, “Biz aslında daha demokratik bir ülkede yaşıyor olsaydık bu araştırma sonuçlarını ortaya koyduğumuzda, insan sağlığına zarar veren meseleyi nasıl çözeceğimizi düşünürdük. Dava saati son anda değişti, beni yalnız bırakmadığınız için teşekkür ederim” dedi.