Borç krizi işsizliği çağırıyor
Mikro ölçekli işletmeler uçurumun kenarında. 1 yılda borçları yüzde 44 oranında artan bu işletmeler önlem alınmadığı takdirde bu yıl borçlarını ödemekte zorlanacak, pek çoğu kapanacak. Sayıları milyonları bulan mikro ölçekli işletmeler istihdamın da yarısını oluşturuyor.
Ozan GÜNDOĞDU
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ocak ayına ilişkin kapanan şirket istatistiklerini yayımladı. Pandemi şartları gereği tüm ekonominin yavaşladığı bu süreçte diğer ülke hükümetlerinin aksine ekonomik aktörlere destek sunmayan hükümet iflasların önünü kesemiyor. Faizlerin yüksek seyretmesi ise sorunu derinleştiriyor. İşte tüm boyutlarla ülke ekonomisinin adım adım iflas edişinin verileri…
1 AYDA 958 ŞİRKET KAPANDI
TOBB verilerine göre sadece ocak ayında 183’ü anonim olmak üzere toplam 958 şirket kapandı. Günde ortalama 31 şirketin kapandığı Ocak ayında, iflasların en yoğun yaşandığı sektörlerin başında yeme-içme ve inşaat sektörü geldi. İnşaat sektöründe 82 limited, 15 anonim şirket kapanırken, bunu lokantalar takip etti. Ocak ayında lokanta ve seyyar yemek hizmeti veren 37 limited şirket ve 5 anonim şirket kapandı.
BORÇLA DÖNÜYOR
Ocak aylarıyla karşılaştırıldığında, kapanan şirket sayıları geçmiş yıllardan daha az zira henüz pandemi önlemleri gevşetilmiş değil. Uzmanlar önlemlerin gevşemesiyle iflas dalgasının yaygınlaşacağı görüşünde ortaklaşıyor. Zira şirketlerin önemli bir kısmı süreci borçlanarak erteleme yolunu tercih ediyor.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verileri, özellikle küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin (KOBİ) nasıl borç batağına itildiğini gözler önüne seriyor. KOBİ’lerin borçları tablodaki gibi…
KOBİ’lerin kredi borçlarındaki artışa yakından bakıldığında özellikle mikro ölçekli şirketlerin kredi borçlarındaki artış hızı dikkat çekiyor. Ekonominin büyümediği 2020 yılında mikro büyüklükteki işletmelerin borçlarının yüzde 44 oranında artması bu borçların sürdürülebilir olmadığının en büyük kanıtı. Buna karşılık pandemi döneminde işletme büyüklüğü artıkça borçlanma hızı yavaşlıyor. Çünkü işletme ölçeği büyüdükçe işletmenin durgun ekonomiye dayanma gücü artıyor. Böylece kapitalizmin kriz dinamiği çalışıyor ve küçük işletmeler büyüklere yem oluyor.
Öte yandan borç krizi içinde olan mikro ölçekli işletmelerde toplam borç artışının bir diğer nedeni de borçlu işletme sayısındaki artış. 2019 sonunda bankalara borcu olan KOBİ sayısı 3 milyon 82 binken, bu sayı 2020 sonunda 3 milyon 811 bine çıkmış durumda. Başka bir deyişle daha önce banka kredisi borcu bulunmayan net 729 bin KOBİ bu süreçte borcun altına sokuldu. İşte borçlu şirket sayıları…
Tablodaki BDDK verilerinden de görüldüğü üzere borçlu şirketlerdeki hızlı artış daha çok mikro ölçekli işletmelerin ayakta kalabilmek adına borçlanmasından kaynaklanıyor. 2019 sonundan 2020 sonuna dek borçlu KOBİ sayısı 729 bin adet arttı ancak bu KOBİ’lerin yüzde 94’üne denk gelen 684 bini mikro ölçekli işletmelerden oluştu. Üstelik bu sayılara borcu takipte olan 287 bin KOBİ dahil değil.
İSTİHDAMIN YARISI MİKROLARDA
Mikro ölçekli işletmeler yılda 10 kişiden az personel çalıştıran şirketlerden oluşuyor. Bu nedenle küçük esnaf kategorisinde sayılan bu işletmelerin sayısı milyonlara ulaşıyor. Öte yandan sayılarının çokluğu aynı zamanda ülkede istihdam edilenlerin de önemli çoğunluğunu bu işletmelerin omuzlarında olmasına neden oluyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre ülkede kasım ayı itibariyle 27 milyon 447 bin kişi istihdam ediliyor. Aynı verilere göre bunun 14 milyon 89 bini personel sayısı 10’un altında olan işletmelerde çalışıyor. Başka bir hesapla ülkede istihdam edilen her 100 kişiden 51’i mikro ölçekli işletmelerde çalışıyor.
Bu nedenle mikro işletmelerdeki borç krizi, istihdamın yarısını tehdit eden bir strese dönüşmüş durumda.
100 BİNE YAKIN ESNAF BATTI
CHP Denizli Milletvekili Teoman Sancar, Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan’a iflas eden esnafların sayısını sordu.
1 Ocak 2020 ile 31 Aralık 2020 tarihleri arasında açılan/kapanan esnaf, işyeri ile ticari şirket işletme sayıları Denizli Milletvekili Teoman Sancar’ın sorusu üzerine Bakan Pekcan tarafından cevaplandı.
Kendisine gelen cevabı paylaşan Sancar şöyle konuştu:
“Türkiye genelinde 2020'de 99 bin 588 esnaf kepenk kapatmış, ayrıca 40 bin 735 şirket de kapanmış. Denizli ilinde ise 1537 esnaf kepenk kapatırken, 537 şirket kapanmış. Hatırlayacağınız üzere Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, "Bazı dostlar geldi, ‘dükkânlar kapanıyor’ dedi, işte rakamlar ortada, kapanan filan yok" şeklinde bir açıklama yapmıştı, evet, rakamlar ortada. Esnafın hali perişan, aylardır insanların evine ekmek götürdüğü ekmek tekneleri kapalı. Garsonundan aşçısına bütün çalışanlar mağdur durumda. Ülkede yasak olmayan tek şey ise AKP kongreleri. İki kişi bir köftecide karşılıklı yemek yiyemiyor ama binlerce kişinin doldurduğu salonlarda kongre yapıyorlar. Yazıklar olsun!”