Böyle bir tarihten gelmek...

1871, Paris... İlk sosyalist devrim denemesi
1871 Paris Komünü. 18 Mart 28 Mayıs 1871 arasında Paris'te başgösteren devrimci ayaklanma, diğer deyişle tarihteki ilk sosyalist devrim denemesi. Fransız-Alman Savaşı'nda (1870-71) Fransa'nın aldığı yenilginin ve III. Napoleon yönetimindeki İkinci İmparatorluk'un çöküşünün hemen ardından gerçekleşti. 73 gün süren ayaklanmanın son haftasına girilirken, direnişçiler kentin pek çok yerine barikatlar kurdu. Paris Komünü, hükümet güçlerinin 750, Komüncülerin 20 bin kayıp vermesiyle sona erdi. Karl Marx, Paris Komünü'nü, kapitalizmden sonra sosyalizme geçiş sürecinin siyasal biçimi saydığı 'proletarya diktatörlüğü'nün tarihteki ilk örneği olarak gördü ve kayıtsız şartsız destekledi. Lenin de Marx'm bu görüşüne katılarak, Komün'ün bu yolla kendiliğinden bir 'proletarya diktatörlüğünü' gerçekleştirdiğini vurguladı.

Bir! İki! Üç!... Daha fazla Vietnam!
Vietnam'ın, kuzey-güney birliğini ve bağımsızlığını sağlamak için Ho Şi Minh önderliğinde 1955'te, sırasıyla Fransa'ya, Japonya'ya ve ABD'ye karşı başlattığı savaş 18 yıl sürdü. Şubat 1966'da ABD'nin Kuzey Vietnam'a top-yekûn açtığı savaş ise 1973'te Kuzey Vietnam'ın zaferiyle sonuçlandı. Sahip olduğu tüm savaş teknolojisine rağmen ABD birlikleri, tarihin en örgütlü direnişi karşısında büyük bir yenilgi aldı. Savaş boyunca 46 bin ABD'li, 184 bin Kuzey Vietnamlı ve 925 bin Güney Vietnamlı yaşamını yitirdi. 1976'da, Kuzey ve Güney Vietnam'ın birleşmesiyle Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu.

Ho Şi Minh (1890-1969)
Vietnamlı Marksist, gerilla lideri ve devlet adamı, 20'incî yüzyılın en etkili komünist önderlerinden; 'Ho Amca'. Vietnam'ın özgürlük mücadelesine yaklaşık 30 yıl boyunca önderlik eden Ho Am-ca'nın, Asya'da sömürgeciliğe karşı mücadelenin simgesi olduğu kabul edilir.

Ocak 1959, Havana'ya girdiler
Fidel'in 1956'da Che'nin de katılımıyla faşist diktatör Fulgencio Batista'ya karşı başlattığı gerilla savaşı, halkın da artan desteğiyle Batista'ya bağlı birliklere önemli darbeler indirdi. 30 Aralık 1958'de Che'nin Santa Clara kentindeki büyük çatışmadan zaferle çıkması sonrasında Batista, 31 Aralık 1956'da Dominik Cumhuriyeti'ne kaçtı. Che, 2 Ocak 1959'da, Fidel ise 6 Ocak'ta Havana'ya girdi.

Nâzım Hikmet (1902-1963)
Türkiyeli şair, yazar ve komünist. Şiirde serbest nazmın ilk uygulayıcısı ve çağdaş Türkiye şiirinin öncüsü. Güney Amerika'dan Uzakdoğu'ya kadar uluslararası bir üne sahip, 20'nci yüzyılın ilk yarısında yaşamış olan dünyanın en büyük şairleri arasında yer aldığı kabul edilir.

Lenin ve Stalin.
Josef Stalin (1879-1953), Lenin'in ölümünden 2 yıl önce 1922'de SBKP Genel Sekre-terliği'ne seçildi. 1941-53 arasında da SSCB Başbakanlığı yaptı. Çeyrek yüzyıl boyunca sınırsız bir otoriteyle yönettiği Sovyetler Birliği'ni dünyanın en güçlü iki ülkesinden biri durumuna getirdiği kabul edilir.

Friedrich Engels (1820-1895)
Alman sosyalist düşünür, kuramcı ve eylem adamı. Marx'la birlikte çağdaş sosyalizmin düşünsel ve siyasal temellerini attı. Marx'm ölümünden sonra 'Kapital'in 2. ve 3. ciltlerini tamamladı. Sosyalist hareket için Marksizmin bir dünya görüşü olarak yayılmasında Marx'tan daha fazla etkili olduğu kabul edilir.

Karl Heinrich Marx (1818-1883)
Alman sosyalist kuramcı ve önder. Yaşamını kapitalizmin eleştirisine ve devrimci mücadeleye adadı. Engels ile birlikte yazdığı 'Komünist Manifesto' (1920), çağımızın en etkili akımına adını ve temel siyasal programını verdi. Marksizm, yalnızca bir kuram ya da yöntem değil, bütünsel bir dünya görüşünün ifadesi oldu.

11 Eylül 1973, Santiago... "Viva Chile!"
Şili Devlet Başkanı Salvador Ailende, 11 Eylül 1973'te gerçekleşen faşist darbe sırasında, 'La Moneda'ya (Başkanlık Sarayı) düzenlenen hava ve kara saldırısında yaşamını yitirmeden az önce Şili halkına radyodan şöyle hitap etmişti: "Sizlere seslenmek için bir kez daha elime fırsat geçeceğini sanmıyorum. Askerlerin gücü var ve bizleri ezip geçebilirler ama toplumsal gelişmelere engel olamazlar. Tarih bizimledir ve halk kendi tarihini yazacaktır. Viva Chile!.."

Salvador Allende (1908-1973)
Şilili devlet adamı, dünyanın seçimle iktidara gelen ilk Marksist devlet başkanı. General Pinochet'nin gerçekleştirdiği faşist darbe sırasında Başkanlık Sarayı'nda öldürüldü. Şili halkı, çok sevdiği Salvador Allende'ye 'Companero Presidente' (Yoldaş Başkan) diye hitap ederdi.

Mart 1917, St. Petersburg, hedef Çarlık rejimi
'Kanlı Pazar'ın yıldönümü. St. Petersburg'da düzenlenen greve polisin müdahale etmesi ve silahsız göstericileri taraması üzerine, orada bulunan askerler, grevci işçilere katıldı ve silahlarını polise çevirdi. Daha sonra kışlasına dönen bu birliğin, öteki birliklere de ayaklanma çağrısı yapması askerler arasında bir çatışmaya yol açtı.

Lenin ve Troçki.
Lev Troçki (1879-1940), Sovyet Devrimi'nin önderlerinden, komünist kuramcı ve eylemciydi. 1917-24 yıllarında dışişleri ve savaş komiserliği yaptı. Lenin'in ölümüni izleyen iktidar mücadelesinde Stalin'e yenik düştüğü öne sürülür. 1928'den itibaren aralarında Türkiye'nin de bulunduğu çeşitli ülkelerde sürgün hayatı yaşadı. 1940'da Meksika'da öldürüldü.

Frida Kahlo (1907-1954)
Meksikalı ressam, feminist ve Meksika Komünist Partisi'nin aktif militanı. Yerli kültürüyle gerçekçi, simgeci ve gerçeküstücü tarzları birleştiren kendine özgü bir üslup yaratmıştı. Özellikle kendi-portrelerinde, çektiği fiziksel acıları simgesel bir üslupla tuvale yansıtmada eşsiz bir ressam olduğu kabul edilir. 47 yaşında yaşama veda etmeden az önce, "Maya tanrılarından yardım isteyerek" günlüğüne şöyle yazmıştı: "Umarım neşe içinde giderim ve umarım bir daha geri dönmem..."

Tarihin seyrini değiştirdiler: Potemkin zırhlısı ve Granma teknesi
Ekim Devrimi'nin simgesi. Potemkin zırhlısı, Nikolayev Tersanesi'nde 1890'ların sonunda inşa edildi ve 1904'de denize indirildi. 730 mürettebatlı gemi, 1905 Haziranı'nda mürettebatın, kendilerine zalimce davranan subaylara karşı başlattığı isyanla, 'Potemkin Zırhlısı Ayaklanmasınla tarihe geçti. Hükümet, 28 Haziran 1905 günü kızıl bayrak çekerek Odesa limanına giren Potemkin zırhlısının batırılması için emir verdi. 30 Haziran'da bu amaçla rotasını Potemkin'e çeviren iki savaş gemisindeki mürettebat gemiye ateş açmayı reddetti... Daha sonra Romanya'ya dönen Potemkin zırhlısı mürettebatı, 3 Temmuz 1905'de tüm dünyaya Çarlık Rusyası'na karşı savaş açtıklarını duyurdu. Bu, Ekim Devrimi'nin ilk adımıydı.

Vladimir İliç Lenin (1870-1924)
1917 Sovyet Devrimi'nin esin kaynağı ve önderi Marksist düşün, siyaset ve eylem adamı. İlk başkanlığını yaptığı (1917-24) Sovyet devletinin temellerini attı, dünya işçi hareketinin yeni öncü örgütü olarak Komin-tern'i (III. Enternasyonel) kurdu. Tarihin en büyük devrimcilerinden biri ve Marx sonrası dönemin en etkili sosyalist düşünürü olarak kabul edilir. Marx'm kuramlarına yaptığı katkılardan ötürü 20'inci yüzyılda komünist hareketin dayandığı ideolojik ve siyasal platform, genellikle 'Marksizm-Leninizm' olarak anılır.

Clara Zetkin (1857-1933)
Alman komünist önder ve kadın hakları savunucusu, 'Spartakistler' adlı devrimci yeraltı grubunun kurucularından. Almanya Komünist Partisi'nde (KDP) ve Komintern'de (III. Enternasyonel) önemli görevler üstlendi. 26-27 Ağustos 1910'da Danimarka, Kopenhag'ta toplanan Uluslararası Sosyalist Kadınlar Konferansımda; 8 Mart 1857'de bir tekstil fabrikası yangınında ölen kadın işçilerin anısına 8 Mart'ın 'Dünya Kadınlar Günü' olarak kutlanması önerisini getirdi ve öneri oybirliğiyle kabul edildi.

Mao Zedong (1893-1976)
Çinli Marksist kuramcı, asker ve devlet adamı. Çin Komünist Partisi'nin (ÇKP) 1935'ten başlayarak fiili liderliğini, 1943'ten ölümüne kadar da resmen başkanlığını yaptı. 1949'da Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla sonuçlanan devrim mücadelesine önderlik etti. Ölümüne değin Çin'deki gelişmeleri derinden etkilediği ve 'yeni Çin'in mimarı' olduğu kabul edilir.

Rosa Luxemburg (1870-1919)
Polonya asıllı Alman Marksist kuramcı, filozof ve devrimci. Almanya Komünist Partisi'ni (KDP) oluşturan 'Spartakistler' adlı devrimci yeraltı grubunun kurucularından. Bir siyaset kuramcısı olarak Marksizmin insancıl bir yorumunu geliştirdi ve sosyalizmin uluslararası alanda başarıya ulaştırılmasında demokrasinin ve ve devrimci kitle eylemlerinin önemini vurguladı. Ocak 1919'da Spartakist-lerce girişilen ayaklanma sırasında askerlerce dipçiklenerek öldürüldü.

Temmuz 1979, Sandino'nun torunları...
Nikaragua'da faşist diktatörlüğe karşı silahlı mücadele veren Marksist-Leninist gerilla örgütü Sandinist Ulusal Kurtuluş Cephesi (FSLN), 40 yıllık Somoza yönetimine son vererek yönetimi ele geçirdi. Adını, 1930'larda ABD'ye karşı bağımsızlık savaşı veren Nikaragualı devrimci önder Augusto Cesar Sandino'dan alan FSLN, 1990 yılına kadar ABD'nin desteklediği 'contra'larla savaşmak zorunda kaldı.

20. yüzyılın ilk büyük köylü isyanı
Emiliano Zapata'nın 1911'de 'Toprak ve Özgürlük' sloganıyla başlattığı gerilla mücadelesine geniş çaplı bir 'toprağa el koyma ve dağıtma' süreci eşlik etti. Bu süreçte direnen toprak sahiplerine karşı sert önlemlere başvuruluyordu. 'Zapatista' olarak bilinen gerillalar, topraklarını omuzlarında silahlarıyla ekip biçiyor, çağırıldıklarında baskın biçiminde çarpışmalara katılıyor ve eylem sona erince de topraklarına dönüyorlardı. Emiliano Zapata, bazen çok kısa sürede çevresine binlerce savaşçı topluyor ve bunların giderlerini kentlerden aldığı vergilerle ya da zenginlerden topladığı paralarla karşılıyordu. Gerillaların başlıca silah kaynağı ise hükümet birliklerinden ele geçirilen tüfeklerdi.

Emiliano Zapata (1879-1919)
Meksikalı devrimci ve halk kahramanı. Meksika Devrimi sırasında ve sonrasında (1911-17) yürüttüğü gerilla savaşıyla tanındı. Yirminci yüzyılın ilk büyük köylü isyanının önderi olarak kabul edilir.

'Subcomandante' Marcos (d. 1957)
Meksikalı neo-liberalizm karşıtı savaşçı, Zapatist Ulusal Kurtuluş Ordusu'nun (EZLN) sözcüsü; 1 Ocak 1994'te, Meksika'nın Chiapas eyaleti ormanlarında, neo-liberalizme karşı silahlı ayaklanma başlatan EZLN komutanlarından.

Küba Devrimi'nin simgesi.
25 Kasım 1956'da aralarında Fidel, Che ve Raul Castro'nun da bulunduğu 82 devrimci, Meksika'nın Tuxpan limanından Küba'ya gitmek üzere denize açıldılar. Bindikleri gemi, aslında 8 kişilik, biri bozuk iki motorlu Granma adlı küçük bir tekneydi. Meksika Körfezi'nin ve Ka-rayip Denizi'nin fırtınalı azgın sularında 7 gün süren yorucu ve yıpratıcı bir yolculuktan sonra açlık ve deniz tutmasıyla da mücadele ederek Küba'ya çıktılar. Yanlarında getirdikleri teçhizatın büyük bir bölümünü yitirmişlerdi. Üç gün boyunca bataklıklarda yürüyen, yanlarındaki tıbbi malzeme ve ilaçları da kaybeden, açlık ve susuzluklarını şekerkamışı yiyerek gidermeye çalışan 82 devrimci, 5 Aralık'ta saklandıkları yerde Batista'nın askerlerinin baskınına uğradılar ve ilk kayıplarını burada verdiler. Sierra Maestra'ya doğru yollarına devam ederken, geriye 82 kişiden yalnızca 12'si kalmıştı... Bu, Küba Devrimi'nin ilk adımıydı...

'Gözyaşının ve kuşların olduğu her yer benim evimdir'
Rosa Luxemburg, eylemciliğinin, filozofluğunun ve usta hatipliğinin yanı sıra doğabilimlerine düşkündü. Yoldaşı Kari Liebknecht'e hapishaneden yazdığı bir mektupta şöyle diyordu: "Aslında arıların vızıldadığı, böcek seslerinin kaynaştığı çimenlere uzandığım zaman kendimi bizim parti kongrelerinden daha rahat hissediyorum. Bunu çekinmeden söyleyebilirim. Sosyalizme ihanet ettiğimi sanmazsın nasılsa... Bildiğin gibi, her şeye rağmen görev başında, bir sokak çatışmasında ya da darağacında ölmek isterim. Ama benliğimin derinliklerinde yoldaşlarımdan çok baştankara iskete kuşlarına yakınım. Bunun nedeni işi bitmiş politikacılar gibi doğada bir sığınak aramam değil. Doğada o kadar çok acımasızlık var ki, bundan büyük acı duyuyorum..."

Celia Sanchez Mandula
(1920-1980). Küba Devrimi öncesinde gerilla komutanı, devrimden sonra Bakanlar Kurulu Başkanlık Sekreteri; Fidel'in silah arkadaşı, yoldaşı, âşık olduğu kadın. Sierra Maestra'da, Fidel'in önderliğindeki gerillaya katıldığı günden dünyadaki son gününe kadar çeyrek yüzyıl boyunca ne o Fidel'in, ne Fidel onun yanından hiç ayrılmadı. Fidel ona "hayatımın aşkı" derdi. Celia, 60 yaşında kanserden hayata veda ederken Fidel, "İlk defa beni reddetti" demişti...

Ernesto 'Che' Guevara de la Serna (1928-1967). 'Kahraman gerilla'nın kırkıncı ölüm yıldönümünde Fidel onun için şöyle yazmıştı: "Müstesna savaşçı'yı minnettarlık ve saygıyla selamlıyorum. Vatanında yapmaya çalıştığı ve başarısız olduğu şeyler için ona teşekkür ediyorum çünkü kökünden, mevsimsiz koparılmış bir çiçek gibiydi. Hâlâ bizimle ve bizim için savaşıyor..."

30 Nisan 1945 saat: 10.40
Nazi İmparatorluğumun sonunu simgeleyen an. Kızılordu askerleri Reichstag'ın (Almanya Parlamentosu) çatısına kızıl bayrak dikiyor. Sovyet Haber Ajansı (TASS) fotoğrafçısı Yevgeni Kaldeyi'nin (1917-1997) bu tarihi anı görüntüleyerek basın ve fotoğrafçılık tarihine geçtiği kabul edilir. Bayrağı diken Mikhail Petroviç Minin (1922-2008) ise 23 yaşında Gürcü kökenli bir Kızılordu askeriydi.