Bütçede tarihi açık
Haziranda bütçe gelirleri, geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 48,2 artarken bütçe giderleri yüzde 130 yükseldi. Bütçe açığı, haziranda 219,6 milyar TL ile tarihi rekor kırdı. KKM hesaplarına yılın en yüklü ödemesi yapıldı. Bakan Şimşek, kamu kurumlarına tasarruf genelgesi gönderdi.
Havva GÜMÜŞKAYA
Kamu kaynaklarını siyasi çıkarları için kullanmaktan çekinmeyen AKP, seçim döneminin de etkisiyle rekor bütçe açığına imza attı. Haziran ayında merkezi yönetim bütçe açığı, harcamalardaki hızlı artışın etkisiyle yüksek düzeyde gerçekleşti. Haziranda bütçe gelirleri yıllık yüzde 48,2 artışla 268,2 milyar TL olurken bütçe harcamaları yüzde 130 yükselişle 487,9 milyar TL düzeyine ulaştı.
Haziranda faiz dışı bütçe açığı da geçen yılın aynı dönemine kıyasla yaklaşık 10 katına yükselerek 182,3 milyar TL seviyesinde gerçekleşti. Merkezi yönetim bütçesi, yılın ilk yarısında personel giderlerindeki ve cari transferlerdeki hızlı artışın etkisiyle 483,2 milyar TL açık verdi.
KKM HESAPLARINA 20 MİLYAR LİRA
Haziran ayında cari transferler kaleminde yer alan sosyal güvenlik kurumlarına yönelik görevlendirme giderleri geçen yılın aynı dönemine göre 5,5 kat artarak 67 milyar TL düzeyine ulaştı. KİT’lere yönelik görevlendirme giderleri ise 5,1 milyar lira oldu. Böylece, cari transferler yıllık yüzde 140 yükselerek merkezi yönetim bütçe harcamalarının yüzde 50,3’ünü oluşturdu. Bu kalemdeki bütçe ödeneğinin yüzde 62’si yılın ilk altı ayında harcandı. Yılın ilk beş ayında 4,4 milyar TL düzeyinde kaydedilen KKM hesaplarına ilişkin giderler, döviz kurlarındaki sıçramanın etkisiyle Haziran ayında 20,6 milyar TL düzeyinde gerçekleşti. Böylece yılın ilk 6 ayında KKM’nin bütçeye toplam maliyeti 25 milyar TL oldu. Geçen hafta Meclis’ten geçen 1,1 trilyon TL büyüklüğündeki ek bütçe ile özellikle vergi gelirlerinde yapılan artışlar ve KKM hesaplarına ilişkin giderlerin TCMB’ye devredilmesi yılın ikinci yarısına ilişkin önemli bir değişiklik oldu.
BÜTÇE PATLADIKTAN SONRA TASARRUF GENELGESİ
Bütçeye göre harcama yapmak yerine, harcamaya göre bütçe yapan ekonomi yönetimi, bütçeyi alt üst ettikten sonra bir kez daha tasarruf etmeye karar verdi. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in imzasıyla kamu kurumlarına, hayata geçirilmeyen önceki genelgeler gibi tasarruf vurgulu bir genelge gönderildi. Genelgede, deprem kaynaklı maliyetler haricinde tüm harcamaların yeniden gözden geçirilmesi gerektiği belirtilerek, tasarruf takibinin tavizsiz sağlanacağı bildirildi. Genelgeye göre, genel ilkelerin yanında, kamu kurum ve kuruluşları, taşınmaz edinimi ve kiralanması, resmi taşıt edinimi ve kullanımı, haberleşme giderleri, personel görevlendirmeleri, basın ve yayın giderleri, kırtasiye ve demirbaş alımları gibi giderlerini tasarruf kurallarına uygun gerçekleştirecek.
Bunun yanı sıra kamu kurumları, temsil, tören, ağırlama, tanıtım ve personel giderleri, enerji ve su alımları, personel servisi hizmetine ilişkin giderler ve diğer hususlarda genelgede belirlenen kurallara uymakla yükümlü olacak.
Bütçe açığının rekor düzeye çıkmasında AKP-MHP ortaklığının kamu kaynaklarını kullanarak yürüttüğü seçim kampanyası etkili oldu. Bütçe verilerine göre temsil ve temsil, tanıtma, ağırlama, toplantı ve organizasyon giderleri adı altında Ocak-Haziran döneminde 521,3 milyar lira harcandı. Harcamaların en yüksek olduğu aylar ise seçim ekonomisinin en yoğun uygulandığı Nisan ve Mayıs oldu. Bu dönemde toplamda 352,7 milyar liralık ödenek temsil, ağırlama ve organizasyon gideri olarak yazıldı. 2022’nin ilk yarısında ise yalnızca 263 milyar lira kullanılmıştı.
***
Ötv geliri yüzde 96 arttı
2023 Ocak-Haziran döneminde KDV ve ÖTV’nin toplam vergi gelirleri içindeki payı yüzde 50,52 oldu. 2022 Ocak-Haziran döneminde 165 milyar 376 milyon TL tahsilatı olan özel tüketim vergisi, bu yıl yüzde 96,60 oranında artarak 325 milyar 68 milyon TL’ye yükseldi. Vergi gelirlerinin yüzde 20’sinin ÖTV oluşturdu.
Yılın ilk 6 ayında ÖTV gelirleri 325,1 milyar TL tutarında olup, vergi gelirlerinin %2’si kadardır (Milyar TL).