Büyüyen sadece mutlu azınlık

Ekonomi Servisi

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Türkiye’nin bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 7,3 büyüdüğünü açıkladı. TÜİK verilerine göre gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) tahmini, 2022 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 79,5 artarak 2,5 trilyon TL oldu. Ancak ilk çeyrek sonunda 12 aylık GSYH dolar bazında 793,8 milyar dolara indi. 2021 sonunda GSYH 803 milyar dolar düzeyindeydi. Kişi başı milli gelir ise 9 bin 374 dolar oldu.

TÜİK’in milli gelir verilerini önce ‘kimler büyümeden pay aldı?’, sonra ‘nasıl büyüdük?’ soruları ile açıklayalım. İlk olarak ‘Kimler büyümeden pay aldı?’ sorusunun yanıtı gelir dağılımındaki bozulmayı bir kez daha ortaya koydu. Türkiye ekonomisi büyürken emeğin bu pastadan aldığı pay giderek küçülüyor. Veriler halkın gelirinin sermayeye transfer edildiğini gözler önüne serdi.

İşgücü ödemeleri, 2022 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 59,7, sermayenin aldığı payı ise yüzde 88,1 arttı. İşgücü ödemelerinin GSYH payı geçen yılın birinci çeyreğinde yüzde 35,5 iken bu oran 2022 yılında yüzde 31,5’e geriledi. Sermayenin payı ise yüzde 45,6’dan yüzde 47,6’ya çıktı. Öte yandan faiz indirimleri ve yüksek enflasyonun bankacılık sektörüne sağladığı avantajlı dönem sayesinde finans ve sigorta faaliyetleri 2022 yılı birinci çeyreğinde yüzde 24,2 arttı.

ÜRETİME DEĞİL TÜKETİME DAYALI BÜYÜME

‘Nasıl büyüdük?’ sorusunun yanıtı ise büyümenin itici gücünün üretim değil, tüketim olduğunu ortaya koyuyor. Enflasyondaki artış beklentisi tüketimin öne çekilmesine neden oldu.

Bu yılın ocak-şubat-mart aylarını kapsayan ilk çeyrek verilerinin detayına bakıldığında büyümeye en yüksek katkının tüketimden geldiği görülüyor. Hanehalkı tüketimi ilk çeyrekteki yüzde 7,3’lük atışla büyümeye 11,6 puan katkı yaptı.

Hanehalkının hizmetler sektöründeki tüketiminde ise yüzde 24,8'lik artış görüldü.

Yerleşik hanehalklarının tüketim harcamaları, 2022 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 19,5 arttı. Devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 0,9 arttı. Devlet harcamaları ve yatırımların büyümeye katkısı sınırlı kaldı. Büyüme rakamlarını sosyal medya hesabından yorumlayan Ekonomist Evren Devrim Zelyut “Mutlu azınlık tüketimi ile oluşan büyüme bir zafer değildir!” ifadelerini kullandı. Zelyut, şu değerlendirmede bulundu: “Tarımdaki büyüme yüzde 0,9 iken büyüme ile övünmek cehalettir! Baz etkisi sadece enflasyonda değil büyümede de karşımıza çıkacak, seneye bu çeyrek rakamları çakılacak! Yatırım ve üretim olmadan şişen son balonu gördük...”

SANAYİNİN KÂRI YÜZDE 137 ARTTI

Halk döviz kuru ve enflasyondaki artış nedeniyle zor günler yaşarken sanayi şirketlerinin kârları yüksek oranda arttı. İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından açıklanan ‘Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu (İSO 500)’ araştırmasının 2021 yılı sonuçlarında kâr ve borç rakamlarındaki artışlar dikkat çekti. İSO 500’ün toplam faaliyet kârı 2021’de önceki yıla göre yüzde 139 artarak 342 milyar TL’ye ulaştı. Satış rakamına göre faaliyet kârlılığı oranı da yüzde 14,8’e yükseldi.

İSO 500’ün net dönem kârı yüzde 137,2 artarak 219,4 milyar TL’ye ulaşırken, 97 milyar TL’lik net üretim dışı gelir dikkat çekti.