Çıplak arama için yeni kılıf
Cezaevleri yönetmeliğindeki değişiklikle ‘çıplak arama’, ‘detaylı arama’ şeklinde değiştirildi. Hukukçular ise tepkili: Değişiklik sorunu çözmüyor, kaldırılsın.
Dilan ESEN
Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmelikte yapılan değişiklikle ‘çıplak arama’ ifadesi ‘detaylı arama’ olarak değiştirildi.
Resmi Gazete’de dün yayımlanan yönetmelik değişikliğiyle çıplak arama yapılması kararının alınması için gereken ‘makul ve ciddi emarelerin varlığı’ ifadesine, ‘bunun başka bir suretle tespitinin olanaksız olması’ şartı da eklendi.
‘Detaylı arama’ şu şekilde yeniden düzenlendi: “Hükümlünün üzerinde, kuruma sokulması veya bulundurulması yasak madde veya eşya bulunduğuna dair makul ve ciddi emarelerin varlığı ve kurum en üst amirinin gerekli görmesi hâlinde, çıplak olarak veya beden çukurlarında aşağıda belirtilen usullere göre arama yapılabilir.”
‘UTANMA DUYGUSU’
Eski yönetmelikteki ‘arama ve sayımlar sırasında insan onuruna saygı esastır’ düzenlemesi yerine de şu hüküm getirildi: “Arama ve sayımlar sırasında insan onuru ve haysiyetine saygı ile utanma duygusunun ihlal edilmemesi esastır. Bu kapsamda gerekli her türlü tedbir alınır.”
Ayrıca değişiklikle cezaevlerinde ‘vejetaryen beslenme tercihi’ ile ilgili düzenleme de yapıldı. Buna göre, “Rahatsızlığı bulunanlar veya vejetaryen gibi farklı beslenme tercihleri olan hükümlüler için uygun yemeklerin hazırlanması ile bu konularla ilgili diğer işlerin yerine getirilmesi” sağlandı.
Değiştirilen yönetmeliği hukukçular ve insan hakları savunucuları BirGün’e değerlendirdi. Avukat Bahri Belen’e göre yönetmelik olsa da olmasa da çıplak arama bir suç. Çıplak aramaya karşı daha önce dava açıldığını da anımsatan Belen, “Bu yönetmeliğine gerek bile yok bu başlı başına bir suç ve taciz. Hem cezaevlerinde hem Emniyet’te çıplak aramanın hiçbir şekilde olmaması lazım” dedi.
ÇÖZÜM BU DEĞİL
İnsan Hakları Derneği (İHD) Eş Genel Başkanı Avukat Öztürk Türkdoğan ise ‘çıplak arama’ uygulamasına istisnai olarak başvurulması gerektiğine dikkat çekti. “Genellikle uyuşturucu suçları içindi fakat zamanla yaygınlaştı. Neredeyse herkes hapishaneye girişte gardiyanlar tarafından soyundurulup bakıyorlar” diyen Türkdoğan, teknolojinin gelişmesiyle birlikte cezaevi girişlerinde x-Ray cihazları olduğunu bu şekilde zaten arama yapıldığını hatırlattı. Türkdoğan, “Bu nedenle çıplak aramayla elde edilecek amaç neyse başka şekilde sağlanabilir” diye konuştu.
Çıplak aramanın onur kırıcı bir davranış olduğunun altını çizen Türkdoğan, şu ifadeleri kullandı: “İnsanlar direndiği zaman da zor kullanarak arıyorlar. Böylece onur kırıcı davranış işkence yöntemine dönüşüyor. Şimdi yönetmelik değişikliğiyle hem bu durumun rahatsızlık vermiş olduğu kabul edilmiş oldu ama sorun çözülmedi. Değişiklik sorunu çözmüyor, tamamen kaldırılması gerekiyor. Mahpus tutanağı imzalamazsa ne olacak? Bir uygulama insan onuruna aykırıysa kaldırılmalıdır. Vücut boşluklarının aranmasının insan onuruna uygunluğu nasıl olacak? Sanki meşrulaşsın, dikkat edilsin diye yapılmış gibi görünüyor. Ayrıca bu yönetmelik değişikliğinden sonra ‘çıplak arama yoktur’ diyen milletvekilleri kamuoyu önünde özür dilemeyi düşünüyorlar mı?”
Öte yandan Ankara Barosu İnsan Hakları Merkezi, 14 Mart 2020’den bu yana pandemi gerekçesiyle cezaevlerinde açık görüşlerin durdurulduğunu hatırlatarak bunun insan haklarının ihlali olduğuna değindi.
AKP’Lİ VEKİLİN İDDİALARINI TİHEK YALANLANMIŞTI
Cezaevlerine girişte tutuklu ve hükümlülere yapılan çıplak arama, kişinin soyundurularak kıyafetleri ile vücut boşluklarına kadar aranma şekli. Çıplak arama, şüpheye istinaden yapılabiliyor ancak insan hakları örgütlerinin yaptığı açıklamalara göre bu uygulama hemen her cezaevinde mevcut. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun Bandırma Ceza İnfaz Kurumu’na ilişkin raporunda çıplak arama yapıldığı doğrulanmış, ‘şüpheli görülen mahpuslar’ın önce altı sonra da üstü soyularak arandığı bilgisi yer almıştı. AKP Grup Başkanvekili Özlem Zengin ise şubat ayında cezaevlerinde ‘çıplak arama’ yapılmadığını iddia etmişti.