Darbeler kuşağına Gabon da eklendi

Dış Haberler

Son yıllarda küresel güç merkezleri arasındaki paylaşım kavgasının yeniden tırmandığı Afrika’da darbeler birbirini izliyor. Batı Afrika ülkesi Nijer’den bir ay sonra Orta Afrika ülkesi Gabon’da da ordu yönetime el koydu. Hafta sonu gerçekleşen tartışmalı seçimin sonuçlarının açıklanmasından dakikalar sonra bir grup asker yönetime el koydu. Devlet Başkanı Ali Bongo Ondimba’nın 3’üncü kez kazandığı tartışmalı seçim iptal edildi.

Gabon 24 televizyon kanalında darbeyi duyuran subaylar, “ülkenin tüm savunma ve güvenlik güçlerini temsil ettiklerini” belirterek seçim sonuçlarının iptal edildiğini, tüm sınırların bir sonraki duyuruya kadar kapatıldığını ve devlet kurumlarının feshedildiğini açıkladı. Kendilerini “Kurumların Geçişi ve Restorasyonu Komitesi (CTRI)” olarak tanıtan askerler, feshedilen devlet kurumları arasında hükümet, senato, ulusal meclis, anayasa mahkemesi ve seçim kurulu olduğunu duyurdu. Cuntanın başında, Gabon Cumhurbaşkanlığı Muhafız Birliği Komutanı General Brice Clothaire Oligui Nguema'nın yer aldığı bildirildi. Açıklamada Ali Bongo’nun ev hapsinde tutulduğu kaydedildi. Bongo ise konutundan çektiği ve sosyal medyada paylaşılan video mesaj ile arkadaşlarına ve dünyaya "bir şeyler yapın" çağrısında bulundu.

AB İÇİN BÜYÜK SORUN

Ülkenin eski sömürgecisi Fransa’nın Hükümet Sözcüsü Olivier Veran darbeyi kınadıklarını kaydederek seçim sonuçlarının uygulanması çağrısı yaptı. Fransa Başbakanı Elisabeth Borne gelişmeleri yakından takip ettiklerini söyledi.

Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Josep Borrell ise “darbenin tüm bölgedeki istikrarsızlığı artıracağını” söyledi. Borrell, “Bu Avrupa için büyük mesele” diye ekledi.

Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Vang Vınbin ise ülkede düzenin en kısa sürede diyalog yoluyla sağlanması ve Devlet Başkanı Bongo’nun can güvenliğinin sağlanması çağrısında bulunurken, darbeyi kınamaması dikkat çekti.

Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova da gelişmelerden endişeli olduklarını belirterek “Gelişmeleri yakından izlemeye devam ediyoruz ve en kısa sürede istikrara kavuşturulmasını sabırsızlıkla bekliyoruz” dedi. ABD ve Ankara darbeyi kınadı.

TARTIŞMALI SEÇİM

Bongo’nun 18 rakibine karşı üçüncü dönem için yarıştığı başkanlık, parlamento ve yasama seçimlerinin ardından ülkede huzursuzluk baş gösterdi. Seçim sürecinde uluslararası gözlemcilerin olmaması, bazı yabancı yayınların askıya alınması, “halkın güvenliği” gerekçesiyle gece sokağa çıkma yasağı ilan edilmesi ve internet hizmetinin kesilmesi, seçim sürecinin şeffaflığına gölge düşürmüştü. Gabon Seçim Komitesi, Bongo’nun oyların yüzde 64,27’sini aldığını, en yakın rakibi Alternance 2023 ittifakının adayı Albert Ondo Ossa’nın seçimi yüzde 30,77 ile tamamladığını duyurmuştu. 2019 yılında Ali Bongo’nun 2’nci kez cumhurbaşkanı seçilmesi üzerine de ülkede bir darbe girişimi olmuş, ancak daha sonra girişim bastırılmıştı.

FRANSA’NIN UYDUSU

Uranyum ve petrol zengini OPEC üyesi Gabon’un başında, Fransa’dan bağımsızlığın ilan edildiği 1960 yılından bu yana Bongo ailesi bulunuyor. 64 yaşındaki Ali Bongo Ondimba, devleti 42 yöneten ve Fransa'nın yakın müttefiki olan babası Ömer Bongo Ondimba'dan 2009'da görevi devralmıştı. 1964 yılında bağımsızlıkçı bir grup dönemin Devlet Başkanı Leon M’ba’yı ve birçok ismi tutukladı. Ancak bölgedeki birçok ile birlikte Gabon’un da eski sömürgecisi olan Fransa müdahale ederek, aralarında Ömer Bongo’nun da olduğu tutukluları serbest bırakarak tekrar başa getirdi. Ardından Bongo 1967’de devlet başkanı oldu.

∗∗∗

KARA KITADA DARBE KUŞAĞI

Gabon darbesi, özellikle Fransa’nın olmak üzere Batı’nın emperyal çıkarlarının odağındaki Batı ve Orta Afrika’da 2020’den bu yana gerçekleşen 8’inci darbe oldu. Burkina Faso'da da ordu, Eylül 2020'de iktidara el koydu ve Yüzbaşı İbrahim Traore ülkenin lideri oldu. Mali'de Ağustos 2020'de İbrahim Baubacar Keita'nın devrilmesiyle başa geçen cunta, geçiş sürecinde yaşananlar sebebiyle Mayıs 2021'de yeni bir darbe daha yaptı. Gine'de de Alpha Conde'nin Anayasa'yı değiştirerek 3'üncü dönem de cumhurbaşkanı adayı olmasıyla ordu Eylül 2021’de yönetime el koydu. Nijer'de ise 2021 seçimlerini kazanan Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum, "Vatanı Koruma Ulusal Konseyi" adını veren bir grup asker tarafından 26 Temmuz'da yapılan darbeyle devrildi.

∗∗∗

Eski Fransız sömürgesi 2,1 milyon nüfuslu Gabon’un, petrolün yanı sıra doğal kaynakları arasında uranyum ve elmas bulunuyor. OPEC üyesi Gabon’un doğal kaynakları yabancı şirketler tarafından çıkarılıyor. Fransız Perenco ve Total ile İngiliz Shell, ülkedeki petrol üretiminin yüzde 75’ini kontrol ediyor.