Desteğin yarısı binde 3’lük azınlığa
TL mevduatlara uygulanan stopaj desteğinin eylül sonuna kadar uzatıldığı duyuruldu. BDDK verilerinden yapılan analize göre milyarlık desteğin yarısından sadece binde 3’lük küçük bir azınlık faydalanıyor.
Ozan Gündoğdu
Türk Lirası’nın değerini korumakta başarısız kalan iktidar uzun vadede sonuç getirmeyecek çözümlerle oyalanıyor. Son olarak önceki gün Hazine ve Maliye Bakanı Lütfü Elvan Türk Lirası cinsinden mevduata stopaj desteğinin Eylül ayı sonuna kadar uzatıldığını duyurdu. İlk bakıldığında teknik bir düzenleme gibi görünse de, uygulamanın arka planında iktidarın ‘sınıf tercihi’ açığa çıkıyor.
Mevduattan alınan stopaj nedir?
Bu tercihi anlayabilmek için öncelikle mevduattan alınan stopajın ne olduğunun anlaşılması gerekiyor. Bankaların vadesiz mevduat hesaplarının sahipleri bu hesaplardan kaynaklanan bir gelir elde etmiyor. Ancak vadeli mevduat hesaplarına faiz işliyor ve bu hesapların sahipleri faiz cinsinden gelir elde ediyor. Dolayısıyla gelir elde eden herkes gibi bu kişilerin de gelir vergisi ödemesi gerekiyor. Ancak vadeli mevduata işleyen faizin vergisi, kaynağından kesinti yani stopaj yoluyla tahsil ediliyor. Böylece hesap sahibi vergi dairesiyle doğrudan muhatap olmuyor, faiz geliri vergisi kesilmiş biçimde mevduat sahibinin hesabına yatıyor.
Stopaj indiriminin gerekçesi ne?
Özellikle 2018’in sonunda yaşanan döviz şokunun ardından ekonomik aktörler TL’ye olan güvenini yitirdi ve yabancı para cinsinden mevduatlara yöneldi. Bu yönelime karşın, ekonomi yönetimi TL mevduatların cazibesini artırmak adına stopaj desteği açıkladı. Buna göre 1 yılın üzerindeki vadeli mevduat hesaplarının elde ettiği faiz gelirinden hiç vergi kesintisi yapılmayacak, daha kısa vadeli mevduatlarda ise stopaj kesintileri indirimli uygulanacaktı. Böylece tasarruf sahipleri vergi avantajları olan TL mevduatları tercih edecek, parasını yabancı paraya çevirmeyecekti. Özetle TL’nin değerini korumak adına alındığı savunulan bu düzenlemeyle ülkede asgari ücretle geçinen milyonlar gelir vergisi öderken faiz geliri sahipleri vergiden muaf hale getiriliyordu.
Başarılı sonuç doğurdu mu?
TL mevduatlarından vergi almayarak yabancı paraya geçişi engellemek düzenlemenin temel gerekçesi. Peki milyarlarca lira vergiden vazgeçilerek böyle bir önlem almak amacına ulaşıyor mu? Böyle bir stopaj desteği olmasaydı, TL cinsinden tutulan paranın ne kadarının yabancı paraya geçeceğini bilmek mümkün değil. Ancak tasarrufunu yabancı para cinsinden tutan kişilerin, faiz gelirinden çok kurdaki yukarı yönlü hareketlerden faydalanmak istediği biliniyor. Bu nedenle bu kişiler için stopaj desteği, TL’ye geçmek ya da TL’de kalmak için anlamlı değil.
Stopaj desteği nedeniyle ne kadar vergiden vazgeçiliyor?
Mevduata bu şekilde stopaj desteği verilince doğal olarak mevduatların kimin olduğu sorusu da gündem oluyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre Türkiye’de faaliyet gösteren bankaların hesaplarının içinde 3,80 trilyon lira büyüklüğünde para bulunuyor. Ancak bu paranın hepsi TL cinsinden tutulmuyor. Verilere göre TL cinsinden mevduatların toplamı 1,68 trilyon lira büyüklüğünde. Böyle bir para yıllık yüzde 20 faiz oranından hesaplandığında 1 yıl içinde 335 milyar lira faiz geliri elde ediyor. Bu gelirden ortalama yüzde 10 oranında vergi alınsa Hazine’nin kasasına 33,5 milyar TL vergi geliri girecekti. Ancak indirimler ve istisnalar nedeniyle bu paranın büyük kısmı mevduat sahiplerine deyim yerindeyse bağışlanmış oluyor. Türkiye’de toplamda ülkede yaşayan kişilere ait 124 milyon 790 bin adet banka hesabı bulunuyor. Dolayısıyla hemen herkesin bir banka hesabı olduğu söylenebilir. Peki stopaj desteğiyle bağışlanan 30 milyar liradan fazla para herkese eşit mi bölüştürülüyor?
Desteğin yarısı milyonerlere gidiyor!
Türkiye’de yaşayan gerçek ve tüzel kişilerin sahip oldukları banka hesabı sayısı 124 milyon 790 bin. Ancak bu hesapların büyük çoğunluğunun içinde (119 milyon 929 bin) 10 bin TL’den daha az para bulunuyor. Sadece 319 bin 815 hesabın içinde 1 milyon TL’den daha fazla para var. Yani tüm hesapların sadece binde 3’ünün sahibi TL milyoneri konumunda. Buna karşılık TL milyonerlerinin sahip olduğu toplam TL mevduatı 831 milyar 649 milyon TL. Tüm TL mevduatların 1,68 trilyon TL olduğu düşünülürse binde 3’lük TL milyonerlerinin bankalardaki paranın yarısını elinde tuttuğu ortaya çıkıyor. Mevduatlara dönük stopaj desteğinin yarısını binde 3’lük azınlığı oluşturan TL milyonerleri alıyor.
