Dinleyici de kur engeline takıldı

Erkin Can SEYHAN

Son on yılda bir hayli yaygın hale gelen Spotify, Deezer, Apple Music ve Fizy gibi uygulamalar büyük bir dönüşüm yaratmış olsa da hem Türkiye’de hem de dünyada özellikle plak dinleyicileri ve koleksiyonerleri, bu alana yönelik ilgilerini kaybetmiş değil. Ülkedeki ekonomik krize ve dijitalleşme etkisine rağmen plak mağazaları ve plak kültürü etkinlikleri varlığını korumaya çalışıyor. Ancak hâlihazırda CD’lerin bile 100 lira seviyesine yaklaştığı müzik piyasasında yerli baskı plaklar 200-250 lira, yabancı baskı plaklar ise 400-500 lira arasında değişiklik gösteriyor. Nadir bulunan plaklarda ise bu fiyatlar katlanarak artıyor. Bundan dolayı müzikseverler için ayda yalnızca bir albüm satın almak bile oldukça pahalı. Plak dünyasının akıbetini müzisyen Taner Öngür, Plakhane’nin işletmecisi Deniz Bayrak ve müzik yazarı Barış Akpolat ile konuştuk.

10 YILDA PARA 10 KAT DEĞERSİZLEŞTİ

Plak üretiminin 80’lerin sonu ve 90’ların başında bitme noktasına geldiğini, yalnızca özel albümlerin sınırlı sayıda basıldığını ve 90’ların sonunda plak fiyatlarının bir hayli düştüğünü ifade eden Deniz Bayrak, “Plağın hammaddesi çok pahalı. Bununla birlikte Türkiye’de olduğu gibi dünyada da plağa karşı yükselen bir ilgi var. Çünkü insanlar dijital platformların yarattığı kültüre rağmen, gerek CD alarak gerekse de plak alarak albümlere bir meta olarak sahip olmak istiyorlar” diyor. Talebin dünya genelinde artmasının yurt dışından plak getirmeyi de zorlaştırdığını söyleyen Bayrak: “Plaklar diğer ülkelerde de talebe bağlı olarak değerlendi.

Deniz Bayrak - Plakhane’nin İşletmecisi

Türkiye’de ise ben dükkânımı açtığımdan beri on yıl geçti ve paramız on kattan fazla değersizleşti. Türkiye’de ikinci el plak ithalatına izin verilmiyor. İnsanlar yurt dışından ikinci el plak almak istediklerinde ancak bir tanıdık yardımı ile kendi çözümlerini üretiyorlar.” İnsanların alım gücünün düşmesinin kendilerini olumsuz etkilediklerini söyleyen Bayrak, “Eskiden ayda bin liralık alışveriş yapan müşterilerimiz şimdi 500 liralık alışveriş yapıyor. Üstelik eskiden bin lira ile 10 adet plak alabilirken şimdi 500 lira ile iki plağı zor alıyorlar” diyor. İşletmesinin müşteri kitlesinin orta sınıf ve öğrenciler olduğunu belirten Bayrak, “Öğrenciler üretime dâhil değiller. Bu koşullarda alım güçleri çok zayıfladı ve en nihayetinde bir temel ihtiyaç olmadığı için müzik albümü satın almakta zorlanmaya başladılar” diyor.

BAZILARI KENDİNE PAY ÇIKARIYOR

Moğollar’ın bas gitaristi olan ve son yıllarda solo çalışmalarını plak formatında yayınlayan Taner Öngür ise maliyetlerin artması ile birlikte piyasadaki fiyatlamaların da adil olmadığını belirtiyor. Geçtiğimiz yıl Serap Yağız ile birlikte yaptıkları 3 Derdim Var albümünün basımını kendilerinin üstlendiğini belirten Öngür, “Biz bu albümü plak formatında 500 adet bastırdık. Çekya’da basılan plaklar, gümrük masraflarıyla birlikte bize 2 bin Euro’ya mal oldu. Bugünkü kur ile 70 lira gibi bir maliyeti var ve üzerine koyduğumuz rakam bizim için kâr. Biz geçen sene olduğu gibi bu sene de albümü 160 lira fiyat ile satıyoruz, buradan kazandığımız para ile de yeni plağımızı finanse edeceğiz” diyor. Bugün enflasyonu öne sürüp fiyatı 250 liraya yükseltirlerse kimsenin itiraz etmeyeceğini ama bunu yapmak istemediklerini belirten sanatçı, “Bazı plak şirketleri buradan çıkar sağlayarak kâr paylarını yükseltiyor” diyor.

Taner Öngür - Müzisyen

Yine de plak firmalarına kızmadığını belirten Öngür, yapımcıların ve plakçıların maliyetlerinin yüksek olduğunu belirtirken “Kendi açımdan böyle düşünsem de onların kira, elektrik, fatura vs. gibi pek çok masrafı var. Peynirin 20 liradan 90 liraya yükseldiği bir yerde plağın da 150 liradan 250 liraya çıkması haksız bir durum değil” diyor.

Müzik yazarı Barış Akpolat, yalnızca plak ve CD fiyatlarının değil pikap, amfi ve CD çalar fiyatlarının da müzik dinleyicilerinin işini zorlaştırdığını belirtiyor. Plağın teknolojisi gereğince Türkiye’de her zaman lüks bir ürün olduğunu ifade eden Akpolat, “Bir CD çalar almak bile 100 dolardan başlıyor. Plaklar ve pikaplar ise daha da pahalı. Çift plak olarak basılan albümlerin fiyatları 600 lira seviyelerine gelmiş durumda. İnsanların genel olarak müziğe bu seviyelerde para harcayabilecek bir bütçesi yok” diyor.

Barış Akpolat - Müzik Yazarı

Eskiden maaşı ile 3, 5 ve hatta 10 plak alabildiği günlerin olduğunu ve ucuz plak bulabildiğini savunan Akpolat, “Eskiden bir ziyaretinde dört plak alan insanlar artık yalnızca bir plakla yetiniyor. Türkiye’de eskisi gibi plak satın alabilen insanlar varsa onlar da belki döviz cinsinden paraya sahip olan turistler olabilir. Mağazalar bu durumlardan olumsuz etkileniyor” ifadelerini kullanıyor ve ekliyor: “Bu koşulların hem müzik dinleyicilerini hem de müzik mağazalarını olumsuz etkilemeye devam edeceğini düşünüyorum.”