Dışişleri ‘CEO’su Tillerson

ÖMÜR ŞAHİN KEYİF
Washington
@omurkeyif

Dünyanın en büyük petrol ve doğal gaz şirketi ExxonMobil’in CEO’su Rex Tillerson, ABD Dışişleri Bakanlığı’na getiriliyor. Dışişleri bakanlığı için bu görevi bırakması halinde dahi kendini ExxonMobil’in çıkarlarından ayrı tutamayacağı ifade edilen Tillerson, iki ana nedenle eleştiri oklarının hedefi durumunda.

İlki; ExxonMobil’in “küresel ısınmanın yalan olduğuna” dair dezenformasyonla suçlaması. Elinde 1970’lerden beri, küresel ısınmanın fosil yakıt tüketimiyle ilişkisini kanıtlayan raporlar bulunan şirketin, siyasetin küresel ısınmanın yalan olduğu fikrini savunması için milyon dolarlar harcadığı biliniyor. Şirket hakkındaki hukuki suçlamalar sürüyor.

Bush - Cheney örneği

İkincisi ise; enerji şirketlerinin ABD’nin dış politikası üzerindeki belirleyici etkisi. Tillerson’ın yeni görevinin sadece küresel ısınma konusunda değil, insan hakları konusunda da dönülmez yaralar açabileceğine dair endişeler söz konusu. Akıllarda, yakın tarihteki George W. Bush - Dick Cheney örneği var. Cheney, 1995’ten başkan yardımcısı seçildiği 2000’e kadar Halliburton’ın (Teksas merkezli enerji şirketi) başkanı ve CEO’su olarak görev yapmış, şirket, o yıl orduyla iş yapma hacmi konusunda 22’nciyken, 2003’te 7’nciliğe yükselmişti. Çok uluslu petrol şirketlerinin seçim kampanyasına büyük destek verdiği ikilinin, Irak işgalinin nedeninin yalnızca petrol olduğu dönemin sivil ve askeri yetkililerinin ‘anıları’ arasında yer alıyor. Irak’ta işgal öncesi yerel kaynaklarca yönetilen ve yabancı şirketlere kapalı olan petrol endüstrisinin, işgal sonrası ExxonMobil, Chevron, BP ve Shell gibi çok uluslu petrol şirketlerinin yanı sıra Halliburton’ın da içinde olduğu bir grubun eline kaldığı biliniyor.

Putin müdahalesi mi?

Dış ülkelerin seçim ve yönetimlerine müdahale konusunda sicili kabarık olan ABD, şimdi, geçtiğimiz ay yapılan başkanlık seçimlerine “Rusya’nın müdahalesinden” yakınıyor. Washington Post, cuma günü Amerikan istihbarat örgütlerinin, seçim öncesi Demokrat Parti yönetiminin e-postalarını hedef alan siber saldırılarla ilişkisi olduğu düşünülen ve “Rusya hükümetiyle bağlantılı” bazı şüpheliler belirlediğine dair bir haber yayımladı. New York Times da hemen ardından iddiaları doğrular nitelikte yayınlara yer verdi.

Tillerson’ın isminin dışişleri bakanı olarak geçmesi sonrası, Rusya’nın olası müdahalesinin, kendisiyle olan iş ilişkisi nedeniyle de gerçekleşmiş olabileceği gündeme gelen konulardan biri. ExxonMobil ve Rus devlet şirketi Rosneft arasındaki 500 milyar dolarlık petrol keşif anlaşması, Rusya’nın Ukrayna’ya müdahalesi üzerine ABD’nin uyguladığı yaptırımlar nedeniyle engellendi. Joe Romm, ThinkProgress’teki ‘Trump, Putin ve ExxonMobil ekibi gezegeni yok edecek” başlıklı yazısında bu konuyu ele alıyor. Romm’a göre, Rusya’nın olası müdahalesinin nedeni bu anlaşma olabilir: “Eğer yaptırımlar kalkarsa, petrol devi 250 milyon dönümden fazla arazide petrol çıkarıp satma özgürlüğüne sahip olacak, (Exxon’un) ABD’de kiraladığı toprakların 5 katı…”

******

Lavrov’dan Tillerson açıklaması

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, ABD’nin ocakta görevi devralacak başkanı Donald Trump’ın, Dışişleri Bakanlığı’na atadığı Tillerson’ı ‘pragmatik biri’ olarak nitelendirdi. Lavrov, Tillerson’la çalışmaya hazır olduğunu da belirtti.

Sırbistan’ın başkenti Belgrad’da gazetecilere açıklamalarda bulunan Lavrov, Trump’ın, dışişleri bakanı olarak Tillerson’ı seçmiş olmasına ilişkin bir soru karşısında şu ifadeleri kullandı: “ABD’nin seçilmiş başkanının kararını memnuniyetle karşılıyoruz. Devlet Başkanı (Vladimir) Putin’in pek çok kez söylediği gibi, Rusya ile her tarafın eşit olacağı ilişkiler geliştirmek isteyen herkesle çalışmaya hazırız.” “Ne başkan Trump ne de yeni dışişleri bakanı ilişkilerimizin geliştirilmesine karşı” diye devam eden Lavrov, “Tam tersine. Bu kişiler pragmatik insanlar. Bu pragmatizmin, ilişkilerimizi üzerine kuracağımız iyi bir temel olmasını bekliyoruz” dedi.

*****

Lavrov’dan Tillerson açıklaması

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, ABD’nin ocakta görevi devralacak başkanı Donald Trump’ın, Dışişleri Bakanlığı’na atadığı Tillerson’ı ‘pragmatik biri’ olarak nitelendirdi. Lavrov, Tillerson’la çalışmaya hazır olduğunu da belirtti.

Sırbistan’ın başkenti Belgrad’da gazetecilere açıklamalarda bulunan Lavrov, Trump’ın, dışişleri bakanı olarak Tillerson’ı seçmiş olmasına ilişkin bir soru karşısında şu ifadeleri kullandı: “ABD’nin seçilmiş başkanının kararını memnuniyetle karşılıyoruz. Devlet Başkanı (Vladimir) Putin’in pek çok kez söylediği gibi, Rusya ile her tarafın eşit olacağı ilişkiler geliştirmek isteyen herkesle çalışmaya hazırız.” “Ne başkan Trump ne de yeni dışişleri bakanı ilişkilerimizin geliştirilmesine karşı” diye devam eden Lavrov, “Tam tersine. Bu kişiler pragmatik insanlar. Bu pragmatizmin, ilişkilerimizi üzerine kuracağımız iyi bir temel olmasını bekliyoruz” dedi.