Elde var tarihi açık
Cari fazla vaadiyle ortaya atılan ‘yeni ekonomik model’de cari açık geçen yıla göre yüzde 43 artarken tarihi yüksek seviyeye ulaştı. Prof. Dr. Elgün, Merkez Bankası’nın rezerv satışıyla açığın finanse edildiğine dikkat çekti.
EKONOMİ SERVİSİ
2023'ün ilk ayı rekor cari açıkla başladı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ödemeler dengesi istatistiklerine göre ocak ayında 9,85 milyar dolar cari açık kaydedildi. Ocak ayında cari açık geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 43 oranında genişleyerek aylık bazda tarihi yüksek seviyesinde gerçekleşti.
Yüksek enerji ve altın ithalatı nedeniyle dış ticaret açığının rekor yüksek seviyede gerçekleşmesi etkili oldu. Bu dönemde parasal olmayan altın ithalatı yıllık bazda 7 kattan fazla artarak 4,9 milyar dolar olurken, net enerji ithalatı 7,7 milyar dolar ile son 12 ayın zirvesinde gerçekleşti.
12 aylık cari açık da 51,7 milyar dolarla 2014 yılının şubat ayından bu yana en yüksek seviyeye çıktı. 2022 yılının son çeyreğinde 11,1 milyar dolar yükselen rezerv varlıklar, ocak ayında 9,3 milyar dolar azaldı. Son bir yıldır aralıksız artış kaydeden net hata ve noksan kaleminde de ocakta 119 milyon dolar tutarında sermaye çıkışı yaşandı. Böyle cari açığın Merkez Bankası rezervleri ile finanse edildiği açığa çıkmış oldu.
Küresel enerji fiyatlarında gözlenen gerilemeye karşılık yüksek enerji ve altın ithalatının sürdüğü bu dönemde depremin ihracat üzerindeki etkisinin 1,5 milyar dolar olduğu açıklandı. Dış ticaret açığı da şubatta yıllık bazda yüzde 52,8 artarak 14,4 milyar dolar ile tarihi yüksek seyrini sürdürürken, cari açık üzerindeki baskının devam ettiğine işaret etti. Ödemeler dengesi verilerini değerlendiren Prof. Dr. Ceyhun Elgin, 12 aylık cari açığın GSYH’nin yüzde 5,5’inden fazlasını ifade ettiğine dikkat çekti. Altın ithalatındaki artışa dikkat çeken Elgin, “Turizm gelirlerinin etkisiyle hizmetler sektöründe bir iyileşme görülüyor. Ama altın ithalatında ciddi artış var. Burada cari açığın finansmanı konusu devreye giriyor. Finansmanın önemli bir kısmı Merkez Bankası’nın rezerv düşüşüyle yapılmış görünüyor. Dış yatırımla finanse edilebilirdi, dış borçla finanse edilebilirdi. Bunların yerine merkez bankası rezervleri kullanılmış” ifadelerini kullandı.
Cari açığı kapatmak için dolar kurunun 20 liranın üstünde olması gerektiğini belirten Elgün, “2021 eylülünden beri yaşadığımız enflasyonla reel kur değerleniyor esasen. 18,97 civarında olan nominal kurun cari açığı kapatmak için çok daha yüksek olması lazım” dedi. Merkez Bankası’nın seçimlere kadar kuru tutma görevi edindiğini vurgulayan Elgün, “Yüksek enflasyonda dolar ve avronun en az enflasyon kadar değer kazanması lazım ki Türk malları yurtdışında döviz cinsinden daha pahalı hala gelmesin. Ancak dövizi, kur korumalı mevduat, swap gibi türlü şeylerle tuttukları için ve enflasyonu da kontrol edemediklerinden bunu yapamıyorlar. Haliyle dış ticaret açığı ve dolayısıyla cari açık veriyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
Önümüzdeki aylarda cari açıkta rekor kırmaya devam edileceğini öngören Elgün, “ Seçim sonrası iktidar değişikliğinde faiz artışı gerekiyor. Millet ittifakı’nın iktidara gelmesi durumda da bir miktar yabancı yatırımcı girişi olacaktır. İktidar değişmese de faiz artışı kaçınılmaz” yorumunda bulundu.
