Engellileri hapseden vicdansız kentler

Anıl VARLI 

Yerel seçimler geride kaldı, adaylar engelliler için vaatlerde bulundu, seçim projelerinde erişilebilir kentlerden çokça bahsetti.

Türkiye İstatistik Kurumu’na göre 3 yaş üzeri olup tüm vücut fonksiyonlarından bir veya birkaçını kullanamayan ve zihinsel engelli olan bireylerin genel nüfusa oranı yüzde 12. Bu bireylerin aileleri de düşünüldüğünde toplumun neredeyse yüzde 40’ının engellilik olgusundan etkilendiğini söylemek mümkün.

BM Erişilebilirlik yönergesine imza atmış olan, Olimpik ve Paralimpik oyunlara ev sahipliği yapmak isteyen, Avrupa Birliği müktesebatına göre erişilebilir kent sözü veren Türkiye’de belediyelerin karnesi nasıl? 

Uzun yıllardır erişilebilir kent düzenlemeleri, engelliler için afet stratejisi, engelsiz turizm uygulamaları konularında eğitim veren, danışmanlık yapan ve erişilebilirlik konusunda pek çok belediyeye açtığı davalarla bilinen engelli hakları aktivisti Adem Kuyumcu’ya sorduk. 

Bu yerel seçim sürecinde de engellilerin sosyal yardım kavramı ile birlikte anıldığını söyleyen Adem Kuyumcu, sosyal yardımların engelli bireyler ve ailelerinin hayatını geçici olarak kolaylaştırıyor görünse de sürdürülebilir olmadığını savundu. Engelli bireylerin yardıma muhtaç olarak ele alınmasının ve muhtaçlık içinde yaşamaya zorlanmasının insan haklarına aykırı olduğunu vurgulayan Kuyumcu, hedefin öncelikle engelli bireylerin evden çıkarılması olması gerektiğini söyledi. Sosyal yardımın bir vicdan rahatlatmaya dönüşmemesi gerektiğinin altını çizen Kuyumcu, “Bir kentte engelli bireyler ve ailelerinin herkes gibi hayata katılabilmeleri için uygun yaya yolları, kamu binaları, toplu ulaşım araçları, spor, kültür, sanat merkezleri yoksa o kenti yönetenlerin vicdanı yoktur” diyor. 

SADECE İBB 

“Türkiye’de erişilebilir bir belediye var mı?” diye sorduğumuz Kuyumcu, “Standartlara en çok yaklaşan iki belediye var” cevabını veriyor. Kuyumcu “Yaptığımız incelemeler sonucu 81 il içinde toplu ulaşım araçlarında teknik olarak erişilebilirliği %99 oranında sağlayan, yeni yapılan yaya yolları, yeşil alanlar, spor tesisleri, kültür sanat ve kent merkezlerinde engellilerin kullanımına ve erişilebilirlik standartlarına tam uygun erişilebilir tuvaleti de olan il sadece İstanbul Büyükşehir Belediyesidir” diye konuştu. Kuyumcu, ilçe olarak ise Beylikdüzü Belediyesi’nin bu konuda olumlu girişimleri olduğunu belirtiyor. 

AMAÇ PARA 

Engelliler adına önceliği birilerine para kazandırmak olan işler yapıldığını öne süren Kuyumcu  “Görme engelliler için yapılan hissedilebilir kılavuz yüzeylerin yanlış yapıldığını, çoğu yerde birilerine para kazandırmak için gereksiz uygulandığını gördük. Erişilebilirlik standartlarında kullanılması uygun görülmediği halde dış mekanda plastik hissedilebilir kılavuz yüzey kullanıldığını ve bunların kısa sürede tahribata uğrayıp yerinden kalktığını çöpe gittiğini gördük. Yanlış olduğunu iletmemize rağmen uygulanan yaya yolundaki taşların bir makinayla kesilip üstünün boyanması yöntemiyle yapılan sözde hissedilebilir kılavuz yüzeylerin yapılması bir de üstünün boyanmasının ne kadar zarar verdiğini de gördük. Halkın parası bu şekilde çöpe atılıyor” ifadeleri kullanıyor. 

Kuyumcu, erişilebilir kentler için öncelikle belediye ihale şartnamelerinde erişilebilirliğin mutlaka belirtilmesi gerektiğine işaret ederek önerilerini şöyle sıraladı: 

• Başta belediye yöneticileri olmak üzere ilgili tüm personelin engellilik olgusuna hak temelli yaklaşım ve erişilebilirlik mevzuatında uygulama yöntemleri eğitimi almalı. 

• Fen işleri, park bahçeler, yol bakım onarım, ulaşım, mimari ve teknik imalat işlerinde işi alan müteahhittin erişilebilirlik mevzuatına tam olarak uyması gerektiği ihale teknik şartnamesine yazılmalı. 

• İhale şartnamesinde müteahhit firmanın üniversiteler tarafından verilen Erişilebilirlik Uzmanlığı Sertifika programını tamamlamış personel bulundurması veya bu vasfa sahip bir danışmanla iş akdi sözleşmesini belgelemesini istenmeli. 

Ayrıca belediyenin herhangi bir birimi Erişilebilirlik danışmanlığı hizmeti alacaksa teknik şartnamesinde; 

• Danışmanlık işine başvuracak firmanın erişilebilirlik uzmanlığı sertifika programını başarıyla tamamlamış SGK’li personel veya iş akdi yapılmış sözleşmeli danışman bulundurması, 

• Firma çalışanı veya gerçek kişinin üniversiteler tarafından verilen Erişilebilirlik Uzmanlığı Sertifika programını başarıyla tamamlamış veya Erişilebilirlik yüksek lisansı yapmış olması, 

• Danışmanlık işine başvuracak gerçek kişilerin en az 5 yıl Erişilebilirlik mevzuatına hakim olduğunu makaleler, yayınlar, iş bitirmeleri ve referans mektuplarıyla belgelemesi, 

• İlgili bakanlık tarafından verilen Erişilebilirliğe uygunluk sertifikasının alınmasında tüm süreçlere hakim olması gibi maddelerin konulması gerekir.  

SANDIĞA YANSIDI 

Engelli bireylerin tepkilerinin sandıkta da görüldüğüne dikkat çeken Kuyumcu şu ifadeleri kullandı: “Bu seçimlerde engelli bireyler hükümet tarafından kanun ve yönetmeliklerin uygulanmıyor oluşu, eğitim, rehabilitasyon ve istihdam haklarının verilmemesine karşı hükümete tepkilerini sandıkta gösterdiklerini biliyoruz. Ayrıca Erişilebilirlik konusunda yazılı yönetmelikleri dahi uygulamayan belediyelere de tepkilerini gösterdiler. 

Yeni ve yeniden seçilen belediye başkanlarının bu uyarıları dikkate almalarını ve kendilerine verilen oyların karşılığını doğru uygulamalarla göstermelerini bekliyoruz. 

Mevcut durumda siyasi partilerin genel merkezleri, belediyelerden hizmetleri konusunda raporlar istemektedir. Belediyeler tarafından hazırlanan bu raporlara yansıtılanların çoğu uydurmadır, mevzuat ve standartlara uygun olmasa bile -mış gibi yapılan uygulamaları da doğru gibi yazmaktadırlar. Bu da denetim unsurunu etkisiz hale getirmektedir. 

Siyasi partilerin genel merkez, il ve ilçe yönetimleri belediyelerin çalışanlarının yerinde görerek denetlemelidirler. Bunun için alanda uzman kişileri görevlendirmelerini öneririm.”